Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania!

Jakie świadczenia podlegają koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego?
- - świadczenia rodzinne w tym: zasiłek rodzinny z dodatkami, zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, świadczenie rodzicielskie;
  - świadczenie wychowawcze (500+);
  - rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO);
  - jednorazowe świadczenie „Za życiem”;
  - zasiłek dla opiekuna.
Kiedy mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:

W przypadku, gdy członek rodziny osoby uprawnionej lub ubiegającej się o przyznanie prawa do świadczeń rodzinnych zamieszkuje oraz/lub jest zatrudniony poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (tj. kraje UE, kraje EOG oraz Konfederacja Szwajcarii).

Pobyt poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej nie dotyczy wyjazdu lub pobytu turystycznego, leczniczego lub związanego z podjęciem przez dziecko kształcenia za granicą.

Warto podkreślić, że zgodnie z regulacjami unijnymi, przyjętym orzecznictwem [m.in. w sprawie C-363/08 (Slanina) oraz C-119/91 (Una McMenamin)], a także stanowiskiem Komisji Europejskiej, biologiczny ojciec, matka i dziecko zawsze powinni być traktowani jako członkowie rodziny w myśl art. 1 (i) paragraf 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r.
Który kraj jest właściwy w pierwszej kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych?

Ustalenie kraju pierwszeństwa w przypadkach, gdy na podstawie więcej niż jednego państwa członkowskiego udzielane są świadczenia w tym samym okresie i dla tych samych członków rodziny odbywa się z uwzględnieniem zapisu art. 68 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L 04.166.1 późn. zm.):
- w przypadku świadczeń wypłacanych przez więcej niż jedno Państwo Członkowskie
- z różnych tytułów, kolejność pierwszeństwa jest następująca: w pierwszej kolejności prawa udzielane z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek w drugiej kolejności prawa udzielane z tytułu otrzymywania emerytury lub renty i w ostatniej kolejności prawa uzyskiwane na podstawie miejsca zamieszkania;
- w przypadku świadczeń wypłacanych przez więcej niż jedno Państwo Członkowskie z tego samego tytułu, kolejność pierwszeństwa ustalana jest poprzez odniesienie do następujących kryteriów dodatkowych:
- w przypadku świadczeń uzyskiwanych z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek: miejsce zamieszkania dzieci, pod warunkiem że taka praca jest wykonywana (…);
- w przypadku świadczeń uzyskiwanych na podstawie otrzymywania emerytur lub rent: miejsce zamieszkania dzieci, pod warunkiem że emerytura lub renta jest wypłacana na podstawie jego ustawodawstwa i, dodatkowo, w odpowiednim przypadku, najdłuższy okres ubezpieczenia lub zamieszkania na podstawie kolidujących ustawodawstw;
- w przypadku świadczeń uzyskiwanych na podstawie miejsca zamieszkania: miejsce zamieszkania dzieci.
Czy mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

w stosunku do osoby rozwiedzionej, w separacji sądownie orzeczonej lub osoby nie prowadzącej wspólnego gospodarstwa domowego z drugim rodzicem przebywającym poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej?

Przepisy koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego mają zawsze zastosowanie do ww. osób.

Najczęściej pojawiające się przypadki przy ustalaniu kraju właściwego w pierwszej kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych.

Przypadek 1
Matka wraz z dziećmi zamieszkuje w Polsce i jest osobą nieaktywną zawodowo. Ojciec dzieci jest zatrudniony w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Krajem pierwszym do wypłaty świadczeń rodzinnych jest kraj zatrudnienia ojca dzieci (zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. a ww. Rozporządzenia).
Przypadek 2
Matka wraz z dziećmi zamieszkuje w Polsce i jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę od 10.04.2010 r. Ojciec dzieci jest zatrudniony od 11.08.2012 r. w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Krajem pierwszym do wypłaty świadczeń rodzinnych jest Polska tj. kraj w którym jest wykonywania prawa i równocześnie jest miejsce zamieszkania dzieci (zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. b (i) ww. Rozporządzenia).
Przypadek 3
Matka wraz z dziećmi zamieszkuje w Polsce i jest osobą nieaktywną zawodowo. Ojciec dzieci zamieszkuje w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i jest również osobą nieaktywną zawodowo. Krajem pierwszym do wypłaty świadczeń rodzinnych jest Polska tj. kraj w którym jest miejsce zamieszkania dzieci (zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. b (iii) ww. Rozporządzenia).
Przypadek 4
Matka – wdowa zamieszkuje w Polsce wraz z dziećmi i jest uprawniona do renty rodzinnej po zmarłym małżonku zarówno w Polsce jak i za granicą (ojciec dzieci był zatrudniony za granicą i zmarł w wyniku wypadku przy pracy). Krajem pierwszym do wypłaty świadczeń rodzinnych jest Polska tj. kraj w którym jest miejsce zamieszkania dzieci (zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. b (ii) ww. Rozporządzenia).
Jaki jest tryb postępowania w przypadku ustalenia, że Polska nie jest państwem pierwszym w kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych?

W przypadku ustalenia, że w danej sprawie Polska nie jest państwem pierwszym w kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych, ma miejsce przekazanie wniosku złożonego w Polsce do instytucji właściwej państwa członkowskiego, której ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa, celem jego rozpatrzenia wraz z decyzją tymczasową.

*Decyzja tymczasowa nie ma charakteru decyzji w rozumieniu ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.). Ma ona na celu ustalenie kraju właściwego do wypłaty świadczeń rodzinnych w pierwszej kolejności oraz poinformowanie wnioskodawcy o przekazaniu wniosku do właściwej instytucji zagranicznej.

Zgodnie z rozporządzeniami EU właściwa instytucja zagraniczna ma obowiązek uwzględnić i rozpatrzyć przesłany wniosek, tak jakby był on bezpośrednio w niej złożony. W Polsce natomiast, po otrzymaniu informacji o uprawnieniu do świadczeń rodzinnych za granicą, może zostać przyznane (o ile wystąpi) prawo do dodatku dyferencyjnego tj. różnicy pomiędzy wysokością polskich i zagranicznych świadczeń rodzinnych.
Jaki jest tryb postępowania w przypadku ustalenia, że Polska jest państwem pierwszym w kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych?

W przypadku ustalenia, że w danej sprawie Polska jest krajem pierwszym w kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych, wniosek jest rozpatrywany na podstawie dokumentów (zaświadczeń i oświadczeń złożonych pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia) przedłożonych przez wnioskodawcę i podejmowana jest decyzja administracyjna w sprawie uprawnienia do wnioskowanego świadczenia. Jednocześnie wysyłana jest informacja o podjętej decyzji do instytucji właściwej w sprawie świadczeń rodzinnych w drugiej kolejności tj. w państwie zamieszkania/wykonywania pracy przez drugiego rodzica dziecka.
Jaki jest tryb postępowania w związku z przesłaniem przez instytucję państwa należącego do UE, EOG oraz Szwajcarię wniosku złożonego w jednej z instytucji zagranicznych, w przypadku ustalenia, że Polska jest państwem pierwszym w kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych?

Po potwierdzeniu, że w danej sprawie Polska jest krajem pierwszym do wypłaty świadczeń rodzinnych, wzywa wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku złożonego poza granicami Polski poprzez złożenie polskich wniosków o świadczenia rodzinne, przyjmując za datę złożenia ww. wniosków, datę wniosku złożonego poza granicami Polski. Po wydaniu decyzji w sprawie świadczeń rodzinnych, instytucja zagraniczna jest informowana o sposobie rozpatrzenia wniosku w Polsce.
Czy nienależnie pobrane świadczenia rodzinne i wychowawcze podlegają egzekucji?

Zgodnie z art. 30 ust. 7 ustawy z dnia 23 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2020 poz. 111 ze zm.) oraz art. 25 ust. 8 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. 2019 poz. 2407 ze zm.) nienależnie pobrane świadczenia rodzinne i świadczenia wychowawcze podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Czy nienależnie pobrane świadczenia rodzinne i wychowawcze mogą być w całości potrącane z bieżąco wypłacanych świadczeń?

Kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych oraz świadczenia wychowawczego ustalone ostateczną decyzją podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń rodzinnych, wypłacanych zasiłków dla opiekunów, o których mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, oraz wypłacanego świadczenia wychowawczego.
Czy można dochodzić nienależnie pobranych w Polsce świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego na drodze egzekucji międzynarodowej?

Na podstawie art. 78 - 85 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego na drodze egzekucji międzynarodowej można dochodzić nienależnie pobranych w Polsce świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego.

Informacje o publikacji dokumentu

Pierwsza publikacja:: 22.06.2022 13:10 Agnieszka Rosiak
Wytwarzający/ Odpowiadający:: Paulina Gnatek-Mirowska

Tytuł	Wersja	Dane zmiany / publikacji
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania!	1.0	22.06.2022 13:10 Agnieszka Rosiak

Aby uzyskać archiwalną wersję należy skontaktować się z Redakcją BIP