Wojewódzki Inspektorat Jakości Handlowej
Artykułów Rolno-Spożywczych w Olsztynie

Nazwa środka spożywczego

Nazwą środka spożywczego jest jego nazwa przewidziana w przepisach, w przypadku braku takiej nazwy nazwa zwyczajowa, a jeśli nazwa zwyczajowa nie istnieje lub nie jest stosowana, przedstawia się nazwę opisową tego środka spożywczego. Nazwa opisowa zawiera opis środka spożywczego, w tym również jego zastosowania, wystarczająco jasny, aby umożliwić konsumentom poznanie rzeczywistego charakteru środka spożywczego.

W przypadku soków i nektarów mają zastosowanie nazwy przewidziane w przepisach odpowiadające definicjom: sok owocowy, sok owocowy odtworzony z zagęszczonego soku owocowego, sok owocowy zagęszczony, sok owocowy w proszku; nektar owocowy; sok owocowy wyprodukowanych z użyciem ekstrakcji wodnej, przecier owocowy, zagęszczony przecier owocowy.

soki owocowe

wyroby otrzymane z jadalnych części zdrowych, dojrzałych, świeżych lub schłodzonych, zamrożonych owoców (jednego lub większej liczby gatunków posiadające barwę, smak, zapach charakterystyczny dla soku z owoców z których został wytworzony. Części lub składniki pestek, nasion, i skórek nie mogą wchodzić w skład soku, chyba, że nie można ich usunąć.

• nie mogą być dosładzane (wyjątek stanowi sok z rokitnika),
• nie mogą zawierać substancji słodzących ani substancji konserwujących (wyjątek stanowi sok limonowy i cytrynowy),
• można do nich dodać witaminy lub składniki mineralne zgodnie z zasadami opisanymi w rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji,
• w celu korekcji kwaśnego smaku można dodawać sok cytrynowy i sok z limonek,
• do soku pomidorowego można dodawać sól, przyprawy i aromatyczne zioła.

nektary owocowe

wyroby otrzymane przez dodanie wody do soku/ przecieru owocowego, zagęszczonego soku/przecieru owocowego, soku owocowego odtworzonego z zagęszczonego soku owocowego, soku owocowego w proszku, soku owocowego wyprodukowanego z użyciem ekstrakcji wodnej lub mieszaniny wymienionych wyrobów.

• mogą zawierać cukier lub miód,
• można zastąpić cukry substancjami słodzącymi,
• minimalna zawartość soków lub przecierów owocowych wyrażona w % objętości wyrobu końcowego w zależności od gatunku owoców wynosi od 25-50%.

Pomidory są uważane za owoce.

Szczegółowe wymagania w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych określone są w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych.

• nazwie muszą towarzyszyć następujące informacje:
  • wskazanie nazwy gatunku owocu, z którego wytworzono produkt, jeśli produkt otrzymano z dwóch lub więcej gatunków owoców (z wyjątkiem soku cytrynowego lub soku z limonek użytych w celu korekcji kwaśnego smaku) nazwa powinna zawierać wykaz wszystkich gatunków owoców w kolejności malejącej objętościowego udziału poszczególnych soków/przecierów w produkcie gotowym. W przypadku wyrobów otrzymanych z trzech lub większej liczby gatunków owoców wykaz może być zastąpiony określeniem "wieloowocowy" lub innym o podobnym znaczeniu lub wskazaniem liczby owoców użytych do ich wytworzenia np. nektar wieloowocowy, sok jabłkowo- wiśniowy,
  • o zastosowanych procesach technologicznych np. sproszkowany, zagęszczony, pasteryzowany,
  • w przypadku soku i nektaru jabłkowego zawierających zagęszczony naturalny sok jabłkowy, którego kwasowość ogólna przy ekstrakcie refraktometrycznym 65% jest nie niższa niż 2,5% w przeliczeniu na kwas jabłkowy, nazwa soku/nektaru może zostać uzupełniona informacją "z zagęszczonego soku jabłkowego o wysokiej naturalnej kwasowości",
  • w przypadku soku z rokitnika zwyczajnego, do którego dodano cukier w ilości nieprzekraczającej 140 g/l w oznakowaniu podaje się nazwę „słodzony sok z rokitnika”,
• obowiązkowe dane szczegółowe towarzyszące nazwie produktu – podane w tym samym polu widzenia:
  • „z soku zagęszczonego (soków zagęszczonych)”, „częściowo z soku zagęszczonego (soków zagęszczonych)”, „z zagęszczonego przecieru (przecierów zagęszczonych)”, „częściowo z zagęszczonego przecieru (przecierów zagęszczonych) - w zależności od stosowanych zagęszczonych składników,
  • w oznakowaniu nektarów owocowych podaje się informację zawierającą określenie minimalnej zawartości soku owocowego, przecieru owocowego lub ich mieszaniny, przy użyciu określenia „zawartość owoców minimum ….. %”.

Wykaz składników

nie jest wymagany:

• w przypadku produktów zawierających jeden składnik gdy nazwa środka spożywczego zawiera jeden składnik identyczny z nazwą składnika oraz umożliwia zidentyfikowanie charaktery składnika,
• w przypadku soków odtwarzanych do pierwotnego stanu za pomocą substancji niezbędnych do tego celu,

w pozostałych przypadkach:

• poprzedzony jest nagłówkiem, który składa się lub zawiera wyraz „składniki”,
• obejmujewszystkie składniki, które wymienia się w kolejności malejącej, rozpoczynając od tego którego jest najwięcej a kończąc na tym którego jest najmniej w momencie ich użycia do produkcji,
• składniki stanowiące mniej niż 2% gotowego środka spożywczego mogą być wymienione w dowolnej kolejności po pozostałych składnikach,
• poszczególne składniki oznaczane są szczegółowymi nazwami,
• składniki alergenne muszą zostać wyróżnione za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego je od reszty składników,
• zastosowanie podczas produkcji składnika złożonego wymaga podania w wykazie składników wszystkich jego komponentów,
• zamiast składnika może być podana nazwa kategorii składników, do której składnik ten należy np. wszystkie rodzaje sacharozy – „Cukier",
• w przypadku stosowania dozwolonych substancji dodatkowych pełniących określone funkcje technologiczne w wyrobie gotowym muszą być one oznaczone nazwą kategorii, po której podajemy szczegółową nazwę dozwolonej substancji dodatkowej i/lub numer E np., regulator kwasowości kwas cytrynowy i/ lub E330,
• wodę dodaną jako składnik produktu podajemy w wykazie składników jeśli jej ilość przekracza 5% masy produktu gotowego (woda dodana jako składnik = całkowita ilość produktu pomniejszona o masę innych składników),
• wody dodanej jako składnika produktu nie podajemy jeżeli jest stosowana wyłącznie do odtworzenia składników używanych w formie skondensowanej lub odwodnionej,
• oznaczenie ilościowe składników:
  • jest obowiązkowe, gdy dany składnik lub dana kategoria składników występuje w nazwie środka spożywczego lub jest zwykle kojarzony z tą nazwą przez konsumenta; jest podkreślony w oznakowaniu słownie, obrazowo lub graficznie; jest istotny w celu scharakteryzowania danego środka spożywczego i odróżnienia go od produktów, z którymi mógłby być mylony ze względu na jego nazwę lub wygląd np. sok jabłkowy - konieczność określenia procentowej zawartości jabłek,
  • wyrażone jest wartością procentową, która musi odpowiadać ilości składnika lub składników w chwili jego/ich użycia,
  • znajduje się albo w nazwie środka spożywczego, bezpośrednio przy niej lub w wykazie składników w powiązaniu z danym składnikiem lub kategorią składników.

Dane producenta

imię nazwisko oraz adres.

Ilość netto żywności

• może być poprzedzona wyrażeniem „objętość netto”,
• podaje się w jednostkach objętości,
• nazwa żywności oraz masa netto muszą znajdować się w jednym polu widzenia.

Data minimalnej trwałości/Termin przydatności do spożycia

• składa się z dnia miesiąca oraz roku w takiej kolejności oraz w niekodowanej formie. W przypadku produktów, których trwałość nie przekracza trzech miesięcy wystarczy oznaczenie dnia oraz miesiąca. W przypadku produktów, których trwałość przekracza trzy miesiące, lecz nie przekracza 18 miesięcy, wystarczy oznaczenie miesiąca oraz roku. W przypadku produktów, których trwałość przekracza 18 miesięcy, wystarczy oznaczenie roku;
• termin przydatności do spożycia stosuje się w przypadku produktów, które z mikrobiologicznego punktu widzenia szybko się psują i z tego względu już po krótkim czasie mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzkiego np. mleko, jogurt, w przypadku pozostałych produktów określa się datę minimalnej trwałości np. ser;
• termin przydatności do spożycia poprzedza sformułowanie: „Należy spożyć do”;
• datę minimalnej trwałości poprzedza sformułowanie
  • „Najlepiej spożyć przed” – jeśli data zawiera oznaczenie dnia np. „Najlepiej spożyć przed: 24.04.2018”
  • „Najlepiej spożyć przed końcem” – w pozostałych przypadkach np. „Najlepiej spożyć przed końcem: 04.2018”
  Sformułowaniom tym towarzyszy sama data lub odesłanie do miejsca gdzie data minimalnej trwałości/termin przydatności do spożycia produktu jest podana np. „w górnej części opakowania”.

Warunki przechowywania produktu

podaje się zaraz pod datą minimalnej trwałości/terminem przydatności do spożycia, nie oddziela innymi informacjami.

Specjalne warunki przechowywania

podajemy w przypadku gdy produkty wymagają szczególnych warunków przechowywania oraz aby umożliwić odpowiednie przechowywanie po otwarciu opakowania tj. poprzez podanie warunków przechowywania oraz czasu przechowywania w jakim produkt będzie zachowywał swoje właściwości i się nie zepsuje np. po otwarciu przechowywać w warunkach chłodniczych (lodówka) i spożyć w ciągu 2 dni.

Kod identyfikacyjny partii produkcyjnej

rozumianej jako określona ilość środka spożywczego wyprodukowanego, przetworzonego lub zapakowanego w praktycznie takich samych warunkach.

• kodem partii produkcyjnej może być data minimalnej trwałości/termin przydatności do spożycia jeśli określony jest co najmniej z podaniem dnia i miesiąca jeśli określenie to wystarczy do identyfikacji partii. W oznakowaniu umieszczamy informację o tym co jest kodem identyfikacyjny partii np. „data minimalnej trwałości jest równocześnie numerem partii”,
• jeżeli nie jest możliwe jednoznaczne odróżnienie kodu identyfikacyjnego od innych informacji zawartych w oznakowaniu, kod identyfikacyjny należy poprzedzić literą "L".

Kraju lub miejsca pochodzenia

podjemy w przypadku gdy zaniechanie ich wskazania mogłoby wprowadzać w błąd konsumenta co do rzeczywistego kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego, w szczególności gdyby informacje towarzyszące środkowi spożywczemu lub etykieta jako całość mogły sugerować, że dany środek spożywczy pochodzi z innego kraju lub miejsca.

Obowiązkowe dane szczegółowe

• jeśli do soku dodano większą ilość miąższu lub cząstek owoców niż była zawarta w tym soku przed przetworzeniem w oznakowaniu podaje się informację o zawartości większej ilości cząstek lub miąższu owoców,
• jeśli do produktu dodano substancje słodzące w jego oznakowaniu umieszcza się informację „zawiera substancję(-e) słodzącą(-e)”,
• jeśli do produktu oprócz cukru dodano substancje słodzące w jego oznakowaniu umieszcza się informację „zawiera cukier(cukry) i substancję(-e) słodzącą(-e)”,
• jeśli do produktu dodano środki spożywcze zawierające aspartam/sól aspartamu/ acesulfamu w jego oznakowaniu umieszcza się informację „zawiera aspartam (źródło fenyloalaniny)" - w wykazie składników aspartam/sól aspartamu/ acesulfamu są oznaczone wyłącznie numerem E lub „zawiera źródło fenyloalaniny” - w wykazie składników podana jest nazwa szczególna aspartamu/soli aspartamu/ acesulfamu.

Dodatkowe wymagania dotyczące oznakowania

• informacje dotyczące żywności podaje się w sposób zapewniający wyraźną czytelność z użyciem znaków o rozmiarze czcionki, których wysokość małej litery „x” wynosi co najmniej 1,2 mm,
• informacje na temat żywności muszą być dobrze widoczne, wyraźne, czytelne oraz nieusuwalne,
• informacje na temat żywności nie mogą być w żaden sposób ukryte, zasłonięte, pomniejszone ani przerwane jakimikolwiek innymi nadrukami, ilustracjami czy innym materiałem,
• prezentacje graficzne umieszczone w oznakowaniu nie mogą sugerować obecności składników rzeczywiście nie wykorzystanych do produkcji,
• Informacje na temat żywności nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd.

Dobrowolne informacje na temat żywności

• nie mogą one jednak wprowadzać konsumenta w błąd, być niejednoznaczne ani dezorientować konsumenta,
• nie mogą być prezentowane ze szkodą dla przestrzeni dostępnej do prezentowania informacji obowiązkowych.

Przykłady dobrowolnych informacji stosowanych w przypadku soków i nektarów:

• jeśli do nektarów owocowych nie dodano cukrów prostych, dwucukrów oraz innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące w tym również substancji słodzących w oznakowaniu można podać informację „nie zawiera cukrów dodanych”, „bez dodatku cukru i substancji słodzących” lub inną o podobnym znaczeniu,
• jeśli cukry występują naturalnie w nektarze owocowym w oznakowaniu można podać informację "zawiera naturalnie występujące cukry",
• ww. deklaracji nie można stosować w odniesieniu do soków. Do soków nie można dodawać cukru i substancji słodzących,
• określenie „świeży” lub „świeżo wyciśnięty” mogą być stosowane tylko w odniesieniu do soków świeżo wyciśniętych/bezpośrednio tłoczonych nie poddanych żadnym procesom utrwalania żywności np. zamrożeniu, pasteryzacji,
• określenie „sok 100%” może być stosowane tylko dla produktów otrzymanych bezpośrednio z owoców lub poprzez przywrócenie do zagęszczonego soku owocowego, tej samej ilości wody usuniętej z tego soku podczas jego zagęszczania. Nie może być stosowane jeżeli do soku dodano witaminy, składniki mineralne i inne składniki dozwolone w produkcji soków,
• „tradycyjny” - to produkt wytwarzany w sposób tradycyjny niezmienny od lat (co najmniej 30) tj. z tradycyjnych surowców, zgodnie ze starą recepturą i sposobem produkcji,
• „wiejski”, „babuni” itp. – to produkty wytworzone w sposób możliwy do odtworzenia w warunkach domowych z wykorzystaniem produktów ogólnie dostępnych. Nie mogą zawierać dodatków do żywności. Podczas ich wytwarzania nie mogą być wykorzystywane półprodukty,
• „ekologiczny” dotyczy wyłącznie żywności wyprodukowanej metodami ekologicznymi i mającej certyfikat zgodności produkcji lub przetwarzania metodami ekologicznymi,
• „naturalny” – to produkt który został wytworzony ze składników naturalnych, a także jest wolny od substancji dodatkowych,
• „Produkt polski” to produkty wyprodukowany na terytorium Polski wyłącznie ze składników pochodzących z produkcji podstawowej (pierwotnej), która miała miejsce w Polsce. Jeżeli do produkcji zastosowano składniki inne niż pochodzenia krajowego to łączna masa tych składników w chwili ich użycia nie może przekraczać 25% łącznej masy wszystkich składników, nie licząc masy wody użytej do produkcji. Składników tych nie można zastąpić składnikami, odpowiednio, będącymi produktami podstawowymi lub pochodzącymi z takich produktów, których produkcja podstawowa odbyła się na terenie kraju. W oznakowaniu artykułu rolno-spożywczego informację „Produkt polski” można zamieszczać w formie ściśle określonego znaku graficznego zawierającego tę informację.

Broszurka ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa.

Wykaz aktów prawnych zawierających szczegółowe informacje:

• ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno–spożywczych,
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004,
• rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków i nektarów owocowych,
• rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji,
• rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej dżemów, konfitur, galaretek, marmolad, powideł śliwkowych oraz słodzonego przecieru z kasztanów jadalnych,
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności,
• rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu znakowania niektórych grup i rodzajów artykułów rolno-spożywczych kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej,
• rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.

Przewodnik do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011