Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy zostały przyjęte przez Radę Ministrów w formie rozporządzeń Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy Odry, Wisły oraz Pregoły. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) dla obszarów dorzeczy zostały zamieszczone w Dzienniku Ustaw RP i zaczęły obowiązywać po upływie 14 dni od ich ogłoszenia.

Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa) wymaga m.in. przygotowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Za opracowanie PZRP zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469, z późn. zm.) odpowiada Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym zostały opracowane w ramach projektu „Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony środowiska zapewniającej skuteczną realizacje polityki spójności – Etap II”, w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 – 2013.

Prace nad przygotowaniem PZRP zgodnie z ustawą – Prawo wodne i Dyrektywą Powodziową zostały poprzedzone przygotowaniem wstępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP), a następnie, dla obszarów wskazanych we WORP, map zagrożenia powodziowego (MZP) i map ryzyka powodziowego (MRP). WORP wskazała 3 obszary dorzeczy: Odry, Wisły i Pregoły, a także 9 regionów wodnych: Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, Warty, Środkowej Odry, Górnej Odry, Łyny i Węgorapy, Dolnej Wisły, Środkowej Wisły, Małej Wisły, Górnej Wisły, w których istnieje potencjalnie duże ryzyko powodziowe. Dla tych obszarów dorzeczy i regionów wodnych opracowano plany zarządzania ryzykiem powodziowym.

PZRP obejmują wszystkie elementy zarządzania ryzykiem powodziowym, ze szczególnym uwzględnieniem działań służących zapobieganiu powodzi i ochronie przed powodzią oraz informacji na temat stanu należytego przygotowania w przypadku wystąpienia powodzi. Zgodnie z ustawą - Prawo wodne ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem PZRP, a ustalenia tych dokumentów uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województwa, planach zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z ustawą - Prawo wodne ochronę przed powodzią prowadzi się w sposób zapewniający koordynację z działaniami służącymi osiągnięciu celów środowiskowych i ochronie wód, w związku z tym dla potrzeb PZRP została przeprowadzona analiza środowiskowa przedsięwzięć i działań, mająca bezpośrednie przełożenie na proces planowania i koordynacji opracowania aktualizacji planów gospodarowania wodami (aPGW).

Głównym celem PZRP jest ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, poprzez realizację działań służących minimalizacji zidentyfikowanych zagrożeń. Działania te prowadzić będą m.in. do obniżenia strat powodziowych.

W ramach prac nad PZRP, na podstawie przeprowadzonych analiz oraz dyskusji w ramach zespołów planistycznych zlewni i grup planistycznych poszczególnych regionów wodnych, określono główne problemy stanowiące źródła nadmiernego ryzyka powodziowego związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym. Podczas opracowywania PZRP analizowany był m.in. obecny system ochrony przeciwpowodziowej.

W ramach PZRP określono 3 cele główne, którym odpowiada 13 celów szczegółowych:

1. zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego:

utrzymanie oraz zwiększenie istniejącej zdolności retencyjnej zlewni w regionie wodnym,
wyeliminowanie lub unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią,
określenie warunków możliwego zagospodarowania obszarów chronionych obwałowaniami,
unikanie wzrostu oraz określenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim (Q0,2%) prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi;

2. obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego:

ograniczenie istniejącego zagrożenia powodziowego,
ograniczenie istniejącego zagospodarowania,
ograniczenie wrażliwości obiektów i społeczności na zagrożenie powodziowe;

3. poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym:

doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych,
doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych na powódź,
doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi,
wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych,
budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe,
budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia i ryzyka powodziowego.

Szczegółowym celom zarządzania ryzykiem powodziowym przypisano grupy działań, którym następnie nadano priorytet uzależniony od specyfiki problemów, jakie zidentyfikowano w regionie wodnym, pozwalający na wybór typu działań efektywnie obniżających ryzyko powodziowe. Metodyka PZRP osiągania celów bazuje więc na identyfikacji i eliminacji źródeł nadmiernego ryzyka powodziowego, które w danym obszarze i danym momencie są najistotniejsze.

Dla obszarów problemowych o największym ryzyku powodziowym, zidentyfikowanych na podstawie analizy rozkładu ryzyka powodziowego oraz wiedzy zespołów planistycznych zlewni, (tzw. HOT-SPOT-ów) wytypowano zestawy działań (tzw. warianty planistyczne), określone na podstawie analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat. Ostateczny wybór zestawu działań dla konkretnych obszarów problemowych poprzedzało przeprowadzenie wielu prac analitycznych, w tym modelowania hydraulicznego, analizy wielokryterialnej (MCA), analizy kosztów i korzyści (CBA) oraz szczegółowych analiz prawno-środowiskowych, pozostając w zgodności z zapisami Dyrektywy Powodziowej i Ramowej Dyrektywy Wodnej.

Działania zostały zgrupowane wg sposobu ich realizacji na działania:

techniczne, obejmujące głównie prace związane z budową zbiorników wodnych, wałów czy przebudową aktualnie funkcjonujących urządzeń wodnych oraz innych budowli wpływających na cieki wodne;
nietechniczne, skupiające się przede wszystkim na zwiększaniu retencji, przywracaniu naturalnych warunków przepływu, konieczności budowy nowych systemów informujących o zagrożeniu, dostosowaniu zagospodarowania przestrzennego do określonego zagrożenia powodziowego.

Ostatecznie wybrane działania zostały umieszczone w PZRP z podziałem na listy działań:

strategicznych (technicznych i nietechnicznych) o najwyższym priorytecie, rekomendowane do realizacji w latach 2016 – 2020;
buforowych, o niższym priorytecie, rekomendowane są do wdrożenia po wdrożeniu działań strategicznych lub w razie braku możliwości wdrożenia działania strategicznego, których realizacja może rozpocząć się jeszcze w I cyklu planistycznym po spełnieniu tych warunków.

Łączna wartość działań przewidzianych w PZRP do realizacji planowana w pierwszym cyklu planistycznym (tzn. w latach 2016-2021) wyniosła dla całego kraju ok. 11,645 mld zł. Zrealizowanie postulowanych planów w pełnym wymiarze pozwoli na zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego dla grupy zagrożonej w największym stopniu (ok. 22 tys. mieszkańców) oraz będzie miało pośredni wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego dla grup o mniejszym stopniu zagrożenia (ok. 325 tys. mieszkańców).

Przewidywane potencjalne źródła finansowania programu działań w najbliższym 6-letnim cyklu planistycznym obejmują szeroki zakres krajowych oraz zagranicznych instytucji finansowych oraz programów wsparcia finansowego dedykowanych przedsięwzięciom użyteczności publicznej, jakim są projekty z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. W cyklu planistycznym 2016-2021 przewiduje się dofinansowanie projektów przeciwpowodziowych przede wszystkim z Funduszu Spójności (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko) oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Regionalne Programy Operacyjne), ale także ze środków krajowych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW) oraz budżetu państwa.

W terminie od dnia 22 grudnia 2014 r. do dnia 22 czerwca 2015 r., zgodnie z art. 88h ust. 6 i 8 ustawy – Prawo wodne, były prowadzone konsultacje społeczne projektów PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Celem konsultacji społecznych było nawiązanie dialogu społecznego z interesariuszami PZRP, a także sprawdzenie, czy zidentyfikowane przez ekspertów problemy, cele i działania ujęte w opracowywanych projektach PZRP są akceptowane przez przedstawicieli różnych grup społecznych.

W ramach PZRP zaplanowano prowadzenie monitoringu stanu realizacji działań pozwalającego na ocenę osiągnięcia przyjętych celów zarządzania ryzykiem powodziowym w wyznaczonym terminie oraz pozwalającego na wskazanie ewentualnych przyczyn opóźnienia w realizacji działań i tym samym zidentyfikowanie ryzyka nieosiągnięcia celów i zaplanowanie działań zaradczych.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym zgodnie z ustawą - Prawo wodne podlegają przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby aktualizacji.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy są, poza Dziennikiem Ustaw, dostępne również na stronie www.powodz.gov.pl.

Lista strategicznych działań technicznych i nietechnicznych planowanych do realizacji w latach 2016–2021 dla obszaru dorzecza Odry

Lista inwestycji buforowych dla obszaru dorzecza Odry

Lista strategicznych działań technicznych i nietechnicznych planowanych do realizacji w latach 2016–2021 dla obszaru dorzecza Wisły

Lista inwestycji buforowych dla obszaru dorzecza Wisły

Lista strategicznych działań technicznych i nietechnicznych planowanych do realizacji w latach 2016–2021 dla obszaru dorzecza Pregoły

akt prawny	metryka aktu prawnego	data ogloszenia	linki do publikacji
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły	Dz. U. poz. 1841	2016-11-15	http://www.dziennikustaw.gov.pl/du/2016/1841/1
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry	Dz. U. poz. 1938	2016-12-01	http://www.dziennikustaw.gov.pl/DU/2016/1938
Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie przyjęcia Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Pregoły.	Dz. U. poz 1813	2016-11-17	http://www.dziennikustaw.gov.pl/du/2016/1813/1

Jednocześnie, zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (zwanej dalej „ustawą OOŚ”) dla przedmiotowych dokumentów przeprowadzono postępowanie w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Poniżej, zgodnie z art. 43 pkt 1 i 2 przedmiotowej ustawy zamieszczono podsumowanie przebiegu strategicznej oceny dla poszczególnych planów, w tym tabele rozbieżności z uwagami zgłoszonymi w ramach udziału społeczeństwa (o którym mowa w art. 55 ust. 3 ustawy OOŚ) oraz uzasadnienie (o którym mowa w art. 42 pkt 2).

Podsumowanie, o którym mowa w art. 55 ust. 3 ustawy OOŚ

Uzasadnienie, o którym mowa w art. 42 pkt 2 ustawy OOŚ

Poniżej umieszczono ostateczne wersje prognoz oddziaływania na środowisko poszczególnych planów zarządzania ryzykiem powodziowym.

Prognoza dla planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry

Prognoza dla planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły

Prognoza dla planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Pregoły

II CYKL PLANISTYCZNY (2016-2021)

Przegląd i aktualizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym

Przegląd i aktualizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym zostały przeprowadzone z uwzględnieniem obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP) wyznaczonych podczas aktualizacji WORP, a także bazując na przygotowanych dla tych obszarów aktualizacjach MZP i MRP.

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) zostały opracowane w ramach projektu „Przegląd i aktualizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym” w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Oś priorytetowa II: Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu, Działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska.

Najważniejszym celem PZRP oraz ich aktualizacji jest ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej poprzez rekomendowane do realizacji działania służące minimalizacji zidentyfikowanych ryzyk i obniżaniu strat powodziowych.

PZRP, skoordynowane na poziomie obszaru dorzecza, obejmują wszystkie aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności działania ukierunkowane na zapobieganie, ochronę i właściwe przygotowanie do powodzi, w tym prognozowanie powodzi, oraz systemy wczesnego ostrzegania, z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych obszarów dorzecza.

W PZRP zostały wyznaczone wymienione poniżej cele główne i cele szczegółowe.

Cel 1 Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego

1.1. Zapewnienie warunków ograniczających możliwość występowania powodzi;

1.2. Zapewnienie racjonalnego gospodarowania obszarami zagrożenia powodziowego.

Cel 2 Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego

2.1. Zapewnienie warunków redukujących możliwość występowania powodzi;

2.2. Redukcja obszaru zagrożonego powodzią oraz zapewnienie racjonalnego gospodarowania obszarami zagrożenia powodziowego;

2.3. Redukcja wrażliwości społeczności i obiektów na obszarze zagrożenia powodzią.

Cel 3 Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym

3.1. Zwiększenie skuteczności prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych;

3.2. Zwiększenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych;

3.3. Zwiększenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi;

3.4. Wdrożenie systemu analiz popowodziowych i zwiększanie jego skuteczności;

3.5. Wdrożenie instrumentów prawnych i finansowych zwiększających bezpieczeństwo powodziowe;

3.6. Zwiększenie świadomości i wiedzy na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego.

W toku prac nad przygotowaniem projektów PZRP przeprowadzono wiele analiz, w tym: analizy rozkładu ryzyka powodziowego w celu identyfikacji miejsc problemowych, modelowanie hydrauliczne w celu określenia skuteczności i efektywności proponowanych działań, analizę kosztów i korzyści, analizę i ocenę zgodności przyjętych ostatecznych wariantów działań z wymogami prawnymi i środowiskowymi, a także analizę wielokryterialną (z doborem szeregu obiektywnych kryteriów powodziowych, środowiskowych czy ekonomicznych). Analizy dotyczące wyboru najefektywniejszych działań związanych z osiągnięciem przypisanych celów zarządzania ryzykiem powodziowym skoncentrowano przede wszystkim na wyznaczonych obszarach problemowych.

Ostatecznie zaplanowano w ramach wszystkich planów zarządzania ryzykiem powodziowym 1183 działania. Są wśród nich zarówno działania techniczne, np. budowa zbiorników retencyjnych i obwałowań, jak i nietechniczne, np. z zakresu naturalnej retencji, w tym właściwe planowanie przestrzenne na poziomie samorządowym lub działania informacyjno-edukacyjne mające na celu zwiększanie świadomości i wiedzy na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego.

Obszar dorzecza	Liczba działań
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły	869
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry	260
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Pregoły	23
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Dunaju	10
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Niemna	12
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Łaby	9

Listy działań planowanych do realizacji w ramach PZRP są dostępne na stronie: https://stoppowodzi.pl/listy-dzialan-w-formacie-excel/.

Informacje przestrzenne dotyczące m.in. działań planowanych do realizacji w ramach PZRP dostępne są na Hydroportalu, na stronie: https://isok.gov.pl/hydroportal.html.

W terminie od dnia 22 grudnia 2020 r. do dnia 22 września 2023 r., były prowadzone konsultacje społeczne projektów PZRP dla obszarów dorzeczy na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz na podstawie art. 173 ustawy Prawo wodne. Celem konsultacji społecznych było nawiązanie dialogu społecznego z interesariuszami PZRP, a także weryfikacji, czy zidentyfikowane przez ekspertów problemy, cele i działania ujęte w opracowywanych projektach PZRP są akceptowane przez przedstawicieli różnych grup społecznych.

Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko plany zarządzania ryzykiem powodziowym podlegały także strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko.

Na stronie https://stoppowodzi.pl/projekty-prognozy-soos/ zamieszczono zgodnie z art. 43 pkt 1 i 2 przedmiotowej ustawy podsumowanie przebiegu strategicznej oceny dla poszczególnych planów, w tym tabele rozbieżności z uwagami zgłoszonymi w ramach udziału społeczeństwa (o którym mowa w art. 55 ust. 3 ustawy OOŚ) oraz uzasadnienie (o którym mowa w art. 42 pkt 2 ustawy OOŚ) oraz zamieszczono ostateczne wersje prognoz oddziaływania na środowisko planów zarządzania ryzykiem powodziowym.

W 2022 r. zakończona została aktualizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym opracowanych w I cyklu planistycznym oraz opracowane zostały nowe plany zarządzania ryzykiem powodziowym.

W dniu 18 października 2022 r. na podstawie art. 173 ust. 16 ustawy Prawo wodne (Dz. U. z 2021 poz. 2233 z późn. zm.) Minister Infrastruktury podpisał rozporządzenia w sprawie przyjęcia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy Wisły, Pregoły, Niemna i Dunaju. Natomiast w dniu 27 października br. Minister Infrastruktury podpisał rozporządzenia w sprawie przyjęcia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzecza Odry i Łaby.

Od dnia 23 grudnia 2022 r. obowiązują opracowane po raz pierwszy plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Niemna, Dunaju i Łaby, przyjęte w drodze rozporządzeń Ministra Infrastruktury, tj.:

Od dnia 23 marca 2023 r. obowiązują zaktualizowane plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły, Odry i Pregoły, przyjęte w drodze rozporządzeń Ministra Infrastruktury, tj.:

W ramach projektu pn. „Wdrożenie instrumentów wspierających realizację działań PZRP" sfinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (umowa nr 243/2017/Wn50/NE-WU/D) zrealizowano 9 opracowań. Projekt obejmuje opracowanie Instrumentów przewidzianych do realizacji w ramach planów zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP). Instrumenty te są formalnymi i formalno-prawnymi narzędziami pomocniczymi (wobec działań), oddziałującymi pośrednio na osiąganie celów zarządzania ryzykiem powodziowych. Opracowane dokumenty zawierają m.in. propozycje rozwiązań prawnych do wykorzystania w procesie legislacyjnym. Mają one za zadanie wspierać realizację działań PZRP, a także ich aktualizacji, a tym samym zapewnić skuteczne wdrażanie jednego z dokumentów zarządzania ryzykiem powodziowym.

Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej