Główny Inspektorat
Sanitarny

W związku z pojawieniem się w Niemczech przypadków pryszczycy u wołów domowych, która jest chorobą zakaźną objętą ustawowym obowiązkiem zwalczania u zwierząt w Polsce, przekazujemy aktualne informacje istotne dla zdrowia publicznego.

Zgodnie z Komunikatem Głównego Lekarza Weterynarii, w dniu 10 stycznia 2025 r. na terenie Niemiec potwierdzono pierwsze od 37 lat trzy przypadki pryszczycy u wołów domowych, utrzymywanych hobbystycznie w gospodarstwie zlokalizowanym w odległości około 70 km od granicy z Polską, w gminie Hoppegarten, w powiecie Maerkisch-Oderland, kraju związkowym Brandenburgia.

Zdarzenie to stanowi alert o zasięgu międzynarodowym ze względu na fakt, że pryszczyca jest chorobą wysoce zaraźliwą, która powoduje ogromne straty w przemyśle mięsnym oraz hodowli.

Co to jest pryszczyca?

Pryszczyca (Foot and mouth disease - FMD) jest zakaźną i wysoce zaraźliwą chorobą wirusową zwierząt parzystokopytnych domowych oraz dzikich. Chorują najczęściej krowy, świnie, kozy, owce.  Wirus, który jest wysoce zakaźny dla zwierząt, charakteryzuje się dużą odpornością w środowisku i łatwo szerzy się niezależnie od warunków atmosferycznych.  Kraje, w których wystąpi FMD, narażone są na bardzo duże straty ekonomiczne w przemyśle mięsnym oraz hodowli, a także obowiązkową likwidację stad, w których stwierdzono zakażenie.

Polska jest uznana za kraj urzędowo wolny od tej choroby przez Światową Organizację ds. Zdrowia Zwierząt (WOAH). Ostatni potwierdzony przypadek pryszczycy u zwierząt w Polsce odnotowano 54 lata temu (w 1971 r.).

Czy pryszczyca jest groźna dla ludzi?

Ludzie mogą ulec zakażeniu, ale zachorowania u ludzi występują sporadycznie, a ich przebieg jest łagodny. Ludzie zarażają się w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym zwierzęciem wydalającym wirusa, jak również spożywając surowe skażone patogenem mięso , zawierające wirusy niepasteryzowane mleko i niepasteryzowane przetwory mleczne.

Choroba nie zagraża życiu ludzi i nie powoduje poważnych powikłań.

Okres inkubacji zakażenia u ludzi wynosi 2-12 dni, średnio 3-4 dni. Objawy obejmują zmiany pęcherzykowe na błonach śluzowych jamy ustnej, na skórze dłoni/stopach, ale także gorączkę, ból gardła, bóle głowy. Przebieg choroby jest łagodny i kończy się wyzdrowieniem w ciągu 1-2 tygodni. Nie zgłoszono przypadków przenoszenia się choroby z człowieka na człowieka.

U ludzi, w szczególności u dzieci, objawy choroby mogą być podobne do wirusowej choroby dłoni, stóp i ust (zwanej też chorobą bostońską lub enterowirusowym pęcherzykowym zapaleniem jamy ustnej dłoni, stóp i ust).

Czy pryszczyca u ludzi jest w Polsce objęta obowiązkiem zgłaszania?

W Polsce zgłaszanie przypadków zachorowań na pryszczycę u ludzi jest obowiązkowe na podstawie przepisów ustawy z dnia z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi[1] oraz wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 grudnia 2019 r. w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu[2].

Jak się chronić?

Zapobieganie pryszczycy polega na weterynaryjnym monitoringu biernym i czynnym zdrowia populacji bydła i świń oraz zwalczaniu ognisk choroby w przypadku jej wystąpienia poprzez eliminację zakażonych zwierząt.

Prowadzi się również nadzór epidemiologiczny w środowisku osób narażonych na zakażenie wirusem pryszczycy. W przypadku wystąpienia objawów choroby należy zgłosić się do lekarza.

Indywidualna profilaktyka polega na stosowaniu środków ochrony osobistej oraz wzmożonej higieny podczas kontaktu ze źródłami zakażenia, co obejmuje w szczególności:

• zwierzęta chore lub po przechorowaniu,
• wydaliny i wydzieliny zwierząt chorych,
• surowe mięso, niepasteryzowane mleko i jego przetwory,
• pomieszczenia pobytu zwierząt chorych,
• środki transportu chorych zwierząt,
• odpady biologiczne.

Wszystkie zwierzęta, z których pozyskuje się mięso, przechodzą indywidualne badanie przed- i poubojowe w celu potwierdzenia bezpieczeństwa wytworzonych produktów.

W przypadku wybuchu ogniska pryszczycy przepisy UE zakazują przemieszczania zwierząt zakażonych lub podejrzanych o zakażenie wirusem pryszczycy. Zakazane jest również wprowadzanie na rynek produktów  pochodzących od tych zwierząt. Ma to na celu zapobiegnięcie dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa.