Główny Inspektorat
Sanitarny

Błonica jest chorobą zakaźną szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną wywoływaną przez bakterie maczugowca błonicy. Choroba przenoszona jest drogą kropelkowo-powietrzną lub przez bezpośredni kontakt z wydzielinami albo przedmiotami osobistymi osoby chorej lub nosiciela. Głównym źródłem zakażenia jest człowiek. Okres wylęgania może wynosić od 1 do 7 (10) dni. Wybrane szczepy bakterii produkują toksynę błoniczą, która ma potencjał uszkodzenia mięśnia sercowego, mózgu czy nerek.

W typowych przypadkach, bakteria atakuje górne drogi  oddechowe,  najczęściej wywołuje zapalenie gardła i krtani. Możliwe jest również zapalenie skóry, spojówek lub narządów płciowych. W początkowej fazie choroby pojawiają się gorączka, dreszcze, ból gardła, ból głowy, trudności z połykaniem.

Wraz z rozwojem zakażenia dochodzi do znacznego powiększenia węzłów chłonnych i obrzęku szyi. Na błonie śluzowej gardła i migdałków występują charakterystyczne biało-szare naloty. Dochodzi do zmniejszenia światła dróg oddechowych, co grozi uduszeniem - z tego względu choroba dawniej nazywana była „duszącym aniołem”. Mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, drgawki, porażenia mięśni, a nawet zgon.

Choroba występuje endemicznie w przeludnionych krajach w Afryce, Azji czy Ameryce, w których nie wprowadzono lub zaniedbano szczepienia, może więc zostać zawleczona przez podróżnych czy migrantów. Ryzyko zakażenia wzrasta u niezaszczepionych osób wyjeżdżających w rejony endemiczne, osób z zaburzeniami odporności, w tym po przeszczepieniu narządu.

Diagnostyka i leczenie

Do wstępnego rozpoznania błonicy dochodzi najczęściej na podstawie wywiadu i objawów klinicznych. Potwierdzenie rozpoznania jest możliwe po przeprowadzeniu badań laboratoryjnych, po wyizolowaniu bakterii maczugowca błonica z wymazu pobranego od chorego lub po wykonaniu testów na toksynotwórczości. Błonica podlega obowiązkowej hospitalizacji, leczenie polega na stosowaniu antybiotyków oraz podaniu antytoksyny czyli surowicy zawierającej przeciwciała przeciw toksynie błoniczej. W przypadku braku wdrożenia odpowiedniego leczenia, śmiertelność może wynosić nawet 30-50%.

Zapobieganie

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania błonicy jest szczepienie. U osób nieuodpornionych choroba może mieć ciężki przebieg i prowadzić do licznych powikłań oraz śmierci. W Polsce szczepienia przeciwko błonicy objęte są obowiązkiem szczepień od połowy lat 50 XX wieku.

Pełny cykl szczepień obejmuje 4 dawki podstawowe u dzieci do 1,5 roku oraz  3 dawki przypominające w 6, 14 i 19 roku życia. Wykonanie pełnego cyklu szczepień zapewnia wysoką ochronę przed zachorowaniem, wynoszącą 87-99%. Osobom dorosłym zaleca się wykonanie co 10 lat szczepienia przeciw błonicy pojedynczą dawką przypominającą w połączeniu ze szczepieniem przeciwko tężcowi i krztuścowi.