Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Krakowie

Światowy Dzień Cukrzycy (ang. World Diabetes Day) – międzynarodowe święto, obchodzone corocznie 14 listopada, ustanowione przez  Międzynarodową Federację Diabetologiczną  (ang. International Diabetes Federation, IDF) w 1991 roku.

Głównym celem tego dnia  jest zwiększenie świadomości wśród społeczeństwa na temat przyczyn, objawów, sposobu leczenia oraz powikłań związanych z cukrzycą.

Cukrzyca (diabetes mellitus) jest przewlekłą chorobą, przyczyną której jest zaburzenie wydzielania insuliny. Niedobór tego hormonu prowadzi do zaburzeń w zakresie wykorzystania glukozy przez komórki organizmu, co przyczynia się do wzrostu stężenia glukozy we krwi (hiperglikemię) oraz wydalanie glukozy wraz z moczem. Cukrzyca charakteryzuje się także zaburzeniami metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

Cukrzyca nieleczona lub leczona niewłaściwie stanowi jedną z głównych bezpośrednich oraz pośrednich przyczyn inwalidztwa, a także wcześniej umieralności.

W zależności od patomechanizmu schorzenia wyróżnia się dwa podstawowe Typy cukrzycy:

Cukrzyca typu 1, insulinozależna, nazywana jest cukrzycą wieku młodzieńczego z uwagi na fakt, iż początek zachorowania zwykle przypada między 10, a 14 rokiem życia.  Spowodowana jest zniszczeniem lub niewydolnością komórek, które są odpowiedzialne za produkcję oraz wydzielanie insuliny. Obecnie nie istnieje żadna skuteczna i wprowadzona do praktyki klinicznej metoda zapobiegania cukrzycy typu 1 zarówno w populacji ogólnej, jak i u osób z grup ryzyka. Ten rodzaj cukrzycy występuje najczęściej u ludzi młodych i dzieci. Na ten typ cukrzycy choruje 5-10% wszystkich pacjentów z cukrzycą.

Podstawowym  sposobem leczenia cukrzycy typu 1 jest substytucja insuliny, a także racjonalizacja trybu życia ( odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna).

Pierwsze objawy u chorych występują dosyć nagle, niekiedy pierwsze objawy to kwasica oraz śpiączka ketonowa. Objawy cukrzycy typu 1 zwykle rozwijają się w ciągu kilku tygodni, wyróżnia się wśród nich: wzmożone pragnienie, wielomocz, chudnięcie, senność, skłonność do infekcji, osłabienie.

Cukrzyca typu 2, w tym rodzaju przyczyną choroby jest nieprawidłowe wydzielanie insuliny i/lub działanie w organizmie (oporność komórek docelowych na działanie insuliny). Najczęściej występuje u ludzi starszych, na ogół otyłych i z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycę wywołuje oporność na działanie insuliny. Około 90-95% wszystkich pacjentów z cukrzycą stanowią chorzy na cukrzycę typu 2.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 do rozpoznania choroby dochodzi zazwyczaj po dłuższym czasie jej trwania zwykle przypadkowo. W chwili rozpoznania choroby mamy już zwykle do czynienia z bardziej lub mniej zaawansowanymi powikłaniami przewlekłymi.

Podstawą leczenia cukrzycy typu 2 jest prawidłowy styl życia, a więc konieczna jest zwykle korekta żywienia oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Zwykle, a w każdym razie bardzo często, chorzy z cukrzycą typu 2 wykazują, jeśli nie otyłość, to nadwagę. Trzeba zatem uświadomić choremu znaczenie normalizacji masy ciała, ustalić docelowe wartości wskaźnika masy ciała. Ten rodzaj cukrzycy wymaga ciągłego przyjmowania odpowiednich leków doustnych.

W grupach ryzyka cukrzycy typu 2 konieczne jest prowadzenie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy, ponieważ u ponad połowy chorych nie występują objawy hiperglikemii. Badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzić raz w ciągu 3 lat u każdej osoby powyżej 45. roku życia.

Zalecenia dietetyczne w cukrzycy typu 2:

- Kontroluj kaloryczność diety, dieta pod względem wartości energetycznej powinna być dostosowana indywidualnie przez dietetyka,

- Źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe o niskim indeksie glikemicznym (np. makaron pełnoziarnisty, grube kasze, płatki owsiane),

- Spożywaj posiłki częściej, ale mniejsze oraz urozmaicone porcje,  

- Jedz więcej warzyw, które stanowią źródło błonnika pokarmowego. W diecie powinny się znaleźć minimum 4 porcje warzyw,

- Sięgaj po owoce o niskim indeksie glikemicznym, np. owoce jagodowe,

- Spożywaj codziennie 2 porcje naturalnych produktów mlecznych, najlepiej fermentowanych bez dodatku cukru, które są dobrym źródłem białka  oraz wapnia,

- Ogranicz spożycie czerwonego mięsa,

- Ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych, soli, alkoholu oraz słodyczy,

- Jako sposób przygotowania posiłków wybieraj gotowanie, duszenie bez wcześniejszego obsmażania,

- Pij przynajmniej 1,5 l wody dziennie.