Wojewódzki Inspektorat Jakości Handlowej
Artykułów Rolno-Spożywczych w Olsztynie

Produkty, po które sięgamy przed świętami wielkanocnymi

Nie daj się nabrać na chwyty marketingowe. Zwrócić uwagę na produkty wyróżniające się informacjami takimi jak: domowy, delikatesowy, kremowy, staropolski, babuni, luksusowy, ekstra, lux i inne podobne – sprawdź czy w ślad za tymi określeniami idą jakieś szczególne właściwości.

• „domowy” „babuni”, „jak u mamy” to taki, który został wytworzony lub przygotowany w prosty sposób z podstawowych składników, w sposób możliwy do odtworzenia w warunkach domowych z wykorzystaniem produktów ogólnie dostępnych, tradycyjnie stosowanych do wytworzenia tego typu środków spożywczych bez użycia dozwolonych substancji dodatkowych i półproduktów.
• „tradycyjny” to taki, który wytwarzany jest w sposób tradycyjny niezmienny od lat (co najmniej 30) tj. z tradycyjnych surowców, zgodnie ze starą recepturą i sposobem produkcji. Wykorzystywane podczas produkcji składniki i zasadnicze procesy technologiczne powinny być w tym okresie dostępne i zasadniczo niezmienione. Produkt tradycyjny nie będzie zawierał w swoim składzie półproduktów, np. masy jajecznej, żółtek jaj w proszku, musztardy w proszku, dozwolonych substancji dodatkowych np. barwników, substancji konserwujących, stabilizatorów, emulgatorów, surowców, których dawniej nie stosowano, np., olej palmowy, olej kokosowy.
• Informacja „bez konserwantów”, „bez dodatku substancji konserwujących” oznacza, że podczas produkcji nie stosowano substancji konserwujących oraz surowców zawierających w swoim składzie substancje konserwujące.
• Informacja „nie zawiera substancji dodatkowych” oznacza, że podczas produkcji nie stosowano dozwolonych substancji dodatkowych oraz surowców, które zawierają je w swoim składzie np. substancji konserwujących, barwników, substancji stabilizujących zagęszczających itp.

MAJONEZ

• Majonez jest wyrobem otrzymanym przez emulgowanie oleju roślinnego w fazie wodnej w obecności żółtka jaja kurzego, a jego charakterystyczny smak uzyskiwany jest dzięki zastosowaniu różnych dodatków smakowych (np. musztardy lub chrzanu) (Polska Norma PN-A-869650:1995).
• Im wyższa zawartość oleju i żółtek jaj w majonezie, tym wyższa jakość produktu.
• Im krótszy skład produktu tym lepszy majonez. Sprawdź, jakie surowce zostały wykorzystane do produkcji majonezu:
  • czy zawiera surowce mające za zadanie wydłużyć termin przydatności do spożycia – może to być ocet spirytusowy lub jabłkowy, ale mogą to być również dozwolone substancje dodatkowe takie jak sorbinian potasu lub benzoesan sodu;
  • czy zawiera dozwolone substancje dodatkowe. W majonezach możesz znaleźć wspomniane substancje konserwujące, ale również przeciwutleniacze np. sól wapniowo-disodową EDTA (E 385, pełna nazwa brzmi: sól wapniowo-disodowa kwasu etylenodiaminotetraoctowego), substancje zagęszczające np. skrobia modyfikowana, stabilizatory: guma guar, guma ksantanowa, regulatory kwasowości np. kwas cytrynowy, aromaty;
  • niektóre majonezy dostępne na rynku w swoim składzie zawierają cukier a nawet syrop glukozowy.
• Zwróć uwagę jaki olej został wykorzystany do produkcji majonezu najczęściej stosowanymi olejami do produkcji majonezów są: rzepakowy, sezamowy, słonecznikowy, bawełniany, sojowy lub kukurydziany.
• Zwróć uwagę czy do produkcji majonezu zastosowano olej rafinowany czy nie. Oleje rafinowane poddawane są wysokiej temperaturze tłoczenia, która zmienia skład oleju, pozbawiając go wartościowych składników, przede wszystkim nienasyconych kwasów tłuszczowych (omega-3 oraz omega-6).
• Zwróć uwagę czy majonez swój lekko żółty kolor zawdzięcza jedynie żółtku jaja czy zawiera w swoim składzie barwniki np. karoteny, kurkumina.
• „light” niekoniecznie oznacza „lepiej”. „Lekki”, „light”, „o obniżonej zawartości”. Majonez oznakowany, jako „light” powinien zawierać, co najmniej 30% tłuszczu mniej w porównaniu z produktem podobnym dostępnym na rynku.
• „Odtłuszczona” wersja majonezów często zawiera o wiele więcej dodatków niż wersja tradycyjna. Zastąpienie składników tłuszczowych, żółtek wiąże się z koniecznością zastosowania surowców poprawiających konsystencję majonezu np. emulgatorów, stabilizatorów, substancji zagęszczających, składników poprawiających wygląd produktu np. barwników.

CHRZAN

• „Chrzan” to produkt otrzymany ze świeżych, pozbawionych skórki tartych korzeni chrzanu, kwasów spożywczych, z dodatkiem soli i cukru.
• Podstawowym składnikiem produktu powinien być korzeń chrzanu. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na jego zawartość. Dostępne na rynku chrzany w słoiku różnią się znacząco zawartością korzenia chrzanu. Dobry chrzan to taki, w którym zawartość korzenia chrzanu wynosi ok 50%.
• Do powstania chrzanu wystarczą: korzeń chrzanu, woda, cukier, sól, ocet i regulator kwasowości – np. sok z cytryny.
• A co może kryć się w słoiczku z chrzanem? Często jest tam wiele innych dodatków, takich jak substancje zgęszczające czyli guma guar, guma ksantanowa, mączka chleba świętojańskiego, błonnik pszenny i bambusowy, mleko w proszku czy skrobia oraz substancje konserwujące np. pirosiarczyn sodu (E 223).
• Pamiętaj, że dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/litr w przeliczeniu na całkowitą zawartość SO₂ dla produktów w postaci gotowej bezpośrednio do spożycia są substancjami powodującymi alergie.
• Pamiętaj, produkty takie jak „sos chrzanowy” lub „krem chrzanowy” to nie to samo co chrzan tarty. Zawierają one przede wszystkim mniejsze ilości korzenia chrzanu oraz inne składniki i substancje dodatkowe.
• Kupując chrzan śmietankowy lub z żurawiną sprawdź czy faktycznie w wykazie składników znajduje się śmietanka czy żurawina oraz jaka jest ich ilość w produkcie. Czy rzeczywiście jest to ilość wystarczająca do nadania specyficznych walorów smakowo-zapachowych czy tylko niewielki dodatek.
• Zwróć uwagę w jakich warunkach i jak długo należy przechowywać kupiony chrzan, a przede wszystkim zwróć uwagę na warunki przechowywania po otwarciu opakowania.

CZEKOLADOWE ZAJĄCZKI, BARANKI, JAJECZKA

• Sprawdź czym oblane są łakocie w postaci jajeczek wielkanocnych oraz z czego zrobione są figurki jajek, zajączków i baranków – czekoladą, wyrobem czekoladopodobnym a może polewą o smaku kakaowo-mlecznym?
• Musisz wiedzieć o tym, że:
  • czekolada to wyrób otrzymany z wyrobów kakaowych i cukrów. Zawiera nie mniej niż 35% suchej masy kakaowej, w tym nie mniej niż 18% tłuszczu kakaowego i nie mniej niż 14% beztłuszczowej suchej masy kakaowej;
  • czekolada mleczna jest wyrobem otrzymanym z wyrobów kakaowych, cukrów i mleka lub produktów mlecznych. Zawiera nie mniej niż 25% suchej masy kakaowej, 14% suchej masy mlecznej, 2,5% beztłuszczowej suchej masy kakaowe, 3,5% tłuszczu mlecznego oraz 25% całkowitej zawartości tłuszczu kakaowego i tłuszczu mlecznego;
  • czekolada biała jest wyrobem otrzymanym z tłuszczu kakaowego, cukrów i mleka lub produktów mlecznych, zawierającym nie mniej niż 20% tłuszczu kakaowego, 14% suchej masy mlecznej oraz 3,5% tłuszczu mlecznego;
  • czekoladą nie jest wyrób, w którym podczas produkcji tłuszcz kakaowy zastąpiono tłuszczem roślinnym w ilości wyższej niż 5% całkowitej masy produktu końcowego pomniejszonej o masę dodanych składników produktu. Jest to wyrób czekoladopodobny.
• Sprawdź czy a jeśli tak, to jaki tłuszcz roślinny został dodany do czekolady. Zgodnie z przepisami prawa może to być:
  • lllipe, Borneo tallow lub Tengkawang – otrzymane z Shorea spp;
  • olej palmowy – otrzymany z Elaeis guineensis lub Elaeis olifera;
  • Sal – otrzymany z Shorea robusta;
  • Shea – otrzymany z Butyrospermum parkii;
  • Kokum gurgi – otrzymany z Garcinia indica;
  • Mango kernel – otrzymany z Mangifera indica.
• Jeżeli do produkcji czekolady użyto tłuszcz roślinny inny niż kakaowy to w pobliżu nazwy musi być informacja „oprócz tłuszczu kakaowego zawiera tłuszcze roślinne”.
• Zwróć uwagę na zawartość całkowitej suchej masy kakaowej (czyli mieszaniny miazgi kakaowej oraz tłuszczu kakaowego). Wśród informacji opisujących produkt szukaj określenia "masa kakaowa minimum ... %". Minimalna zawartości suchej masy kakaowej w czekoladzie to 35%, w czekoladzie mlecznej to 25%.
• Pamiętaj im krótszy skład, tym lepszy produkt. Przeanalizuj, jakie surowce zostały wykorzystane do produkcji łakoci w postaci jajeczek wielkanocnych nadziewanych, figurek jajek, zajączków czy baranków. W ich składzie mogą znajdować się dodatki do żywności np. emulgatory, substancje glazurujące, substancje konserwujące, substancje utrzymujące wilgoć, barwniki.
• Zwróć uwagę, które składniki znajdują się na początku wykazu składników. Pamiętaj, że ich jest najwięcej w produkcie.
• Trudno sobie wyobrazić jakiekolwiek słodycze bez słodkiego smaku. Zawsze sprawdź, który składnik determinuje słodycz łakoci – cukier trzcinowy, cukier a może syrop glukozowy lub syrop glukozo-fruktozowy. Syrop glukozo-fruktozowy to produkt, zawierający wolną glukozę i wolną fruktozę w różnych proporcjach, otrzymywany poprzez enzymatyczną lub kwaśną hydrolizę skrobi, np. pszennej lub kukurydzianej.
• W przypadku łakoci w postaci jajeczek wielkanocnych z nadzieniem sprawdź, jaki udział w produkcie stanowi czekolada a jaki nadzienie.
• Sprawdź, co determinuje walory smakowo zapachowe nadzienia w czekoladowanych jajeczkach wielkanocnych, naturalne surowce czy aromaty i barwniki np. czy smak truskawek pochodzi od owocu czy zastosowanych aromatów, a smak wanilii od laski wanilii czy aromatu etylowaniliny.
• Zwróć uwagę, co wpływa na barwę nadzienia w czekoladowanych jajeczkach barwniki czy żywność o właściwościach barwiących.

JAJA od kury

• Ważne informacje o jajku zawarte są w kodzie umieszczonym na jego skorupce, tu możesz sprawdzić:
  • sposób chowu kur niosek, od których pochodzi jajko:
    ekologiczny: 0, z wolnego wybiegu: 1, ściółkowy: 2, klatkowy: 3;
  • państwo, w którym znajduje się ferma jaj konsumpcyjnych – PL, jeśli ferma znajduje się na terenie Polski;
  • lokalizację zakład produkcyjnego – dwie pierwsze cyfry weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego fermy jaj konsumpcyjnych to symbol województwa – 28 to warmińsko-mazurskie, dwie kolejne to symbol powiatu.
• Nie ma obowiązku umieszczania kodu producenta na skorupce jaj pochodzących z gospodarstw utrzymujących nie więcej niż 50 kur niosek sprzedawanych bezpośrednio konsumentowi finalnemu w miejscu produkcji.
• Zwróć u wagę na klasę wagową jaj:
    XL - bardzo duże: masa ≥ 73 g; L - duże: 73 g > masa ≥ 63 g;
    M - średnie: 63 g > masa ≥ 53 g; S - małe: masa < 53 g.
  Dopuszczalna jest sprzedaż opakowanych jaj o różnej wielkości opatrzonych informacją np. „Jaja różnej wielkości” oraz informacją jaką masę ma najmniejsze jajko.
• Czy wiesz że:
  • data minimalnej trwałości jaj wynosi 28 dni od zniesienia,
  • o świeżości jajka świadczy wielkość komory powietrznej im większa, tym jajko starsze,
  • jaja wprowadzane do obrotu nie mogą być myte,
  • po zakupie jaja należy przechowywać w lodówce,
  • jaja klasy A są jajami spożywczymi, klasyfikuje się je według wagi,
  • jaja klasy B wykorzystuje się wyłącznie do celów przemysłu spożywczego i niespożywcze.
• Jaja „wiejskie”, „z leśnego podwórza” to nie są jaja z chowu klatkowego. Określenia te wskazują na naturalną metodę chowu kur niosek, od których pozyskano jaja tj. metodę chowu na wolnym wybiegu.
• Jaja „ekstra” lub „ekstra świeże” to jaja do dziewiątego dnia po zniesieniu. Poszukaj w oznakowaniu informacji o dacie zniesienia.

BIAŁA KIEŁBASA

• Biała kiełbasa jest sprzedawana jako kiełbasa surowa biała lub parzona. Pierwsza wymaga przed spożyciem obróbki cieplnej, parzona nadaje się do jedzenia bezpośrednio po zakupie. Informacje charakteryzujące produkt w tym o zastosowanej obróbce termicznej znajdziesz w nazwie kiełbasy.
• Kiełbasa biała surowa jest zaliczana do surowych wyrobów mięsnych, do których nie można dodawać azotynów (E-249-250) – substancji konserwujących. W drodze wyjątku możliwe jest ich stosowania do takich wyrobów jak kiełbasa surowa biała, kiełbasa surowa metka, tatar wołowy (danie tatarskie) i golonka peklowana pod warunkiem, że zostaną one nazwane w ten sposób. Tak, więc produkt pod nazwą kiełbasa surowa biała będzie surowym wyrobem mięsnym, w którego składzie mogą znajdować się substancja konserwująca: azotyny (E-249-250).
• Azotyny w przetworach mięsnych stosowane są, jako substancja konserwująca w celu zabezpieczenia ich przed psuciem, rozwojem bakterii Clostridium botulinum, która odpowiedzialna jest za wytwarzanie jadu kiełbasianego.
• Kiełbasa biała parzona to przetwór mięsny poddany obróbce termicznej.
• Zwróć uwagę na procentową zawartość mięsa w kiełbasie, która świadczy o ilości mięsa, jaka została wykorzystana do ich wyprodukowania. Dobra biała kiełbasa zawiera minimum 90 procent mięsa. Jeżeli jest go mniej to jego miejsce z pewnością wypełniają niechciane surowce zwykle niekojarzące się z przetworami mięsnymi np. skrobia, białka sojowe, błonnik pszenny, które mają na celu podniesienie zawartość białka czy zwiększenie ich zdolność do wiązania wody w produkcie.
• Czy na pewno chcesz kupować kiełbasę zawierającą MOM? Mięso oddzielone mechanicznie tzw. MOM to nie mięso. Jest to produkt uzyskany przy pomocy środków mechanicznych z tkanek przylegających do kości, które pozostały po usunięciu mięśni od tuszy, lub z tusz drobiowych zwierzęcia, co w efekcie prowadzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych.
• Pamiętaj, że nazwa produktu nie świadczy o jego jakości. W przypadku przetworów mięsnych pod tą samą nazwą mogą kryć się zupełnie różne produkty. Zawsze porównuj kiełbasy białe dostępne w sprzedaży pod względem składu.
• Zwróć uwagę na termin przydatności do spożycia. Kiełbasa surowa biała jest wyrobem nietrwałym, stąd należy bezwzględnie przestrzegać wskazanego przez producenta terminu przydatności do spożycia, jak również zalecanej temperatury przechowywania.
• Zwróć uwagę, w jakich warunkach i jak długo należy przechowywać produkt po otwarciu opakowania. Termin przydatności znajdujący się w oznakowaniu produktów pakowanych próżniowo lub w atmosferze gazów ochronnych odnosi wyłącznie do produktu, którego opakowanie nie zostało uszkodzone.
• Pakowanie próżniowe, pakowanie w atmosferze ochronnej nie obniża jakości produktów, a jedynie przedłuża ich trwałość.

Pamiętaj!

1. Brak opakowania nie może oznaczać braku informacji o produkcie.
2. Niezależnie od tego, w jakiej formie produkt spożywczy wprowadzany jest do obrotu (opakowanie, luz) muszą mu towarzyszyć wymagane przepisami prawa informacje, które umożliwią konsumentowi dokonanie świadomego, zgodnego z własnymi przekonaniami wyboru.
3. Zawsze sprawdź jakie surowce zostały wykorzystane do wyprodukowania, przygotowania środka spożywczego. Wykaz składników znajdziesz na opakowaniu lub w przypadku produktów wprowadzanych do obrotu bez opakowania w miejscu sprzedaży – powinien być dostępny bez udziału osób trzecich.
4. W przypadku produktów wprowadzanych do obrotu bez opakowania informacje o produkcie powinny znaleźć się na wywieszce dotyczącej danego środka spożywczego lub zostać zaprezentowane w inny sposób w miejscu dostępnym bezpośrednio konsumentowi.

Jest to prawo każdego konsumenta, także TWOJE!

BĄDŹ ŚWIADOMYM KONSUMENTEM – czytaj etykiety!

Broszura ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa