Krztusiec

Krztusiec, to ostra choroba zakaźna układu oddechowego o bardzo dużej zaraźliwości, którą wywołują Gram ujemne pałeczki Bordetella pertussis. Źródłem zakażenia są osoby chore na typową i nietypową postać krztuśca, które dodatkowo mogą być nosicielami bakterii. Choroba jest najgroźniejsza dla noworodków i małych niemowląt, jednak ciężko chorują również osoby starsze. Zachorować można w każdym wieku, kilka razy w życiu.

Droga zakażenia - droga powietrzno- kropelkowa. Transmisji choroby sprzyjają skupiska ludzi, w tym środowiska rodzinne i rówieśnicze.

Krztusiec należy do jednych z bardziej zaraźliwych chorób zakaźnych. Wskaźnik podatności na zakażenie jest bardzo wysoki i wynosi ok. 90%, co oznacza, że na każde 100 osób mających kontakt z osobą chorą, które nie posiadają odporności na zachorowanie aż 90 zachoruje, a tylko 10 uniknie zakażenia.

Okres wylęgania - od 6 do 20 dni, średnio 7 dni.

Łącznie choroba trwa od 6 do 10 tygodni i można w jej przebiegu wyróżnić 3 okresy:

Okres nieżytowy- trwa kilkanaście dni, przypomina przeziębienie, mogą wystąpić stany podgorączkowe. Obserwuje się nieżyt górnych dróg oddechowych z nasilającym się kaszlem. W tym czasie choroba jest najbardziej zakaźna;
czas nasilonego, typowego kaszlu (kaszel napadowy, z dużym wysiłkiem oddechowym doprowadzający często do zsinienia dziecka i bezdechów z drgawkami w szczególności u niemowląt i małych dzieci). Napadowy kaszel może kończyć się wymiotami. Kaszel jest tak silny, że mogą pojawiać się wybroczyny na twarzy i spojówkach.(zwłaszcza u małych dzieci). W tym czasie mogą pojawić się zmiany osłuchowe oraz zmiany w rtg klatki piersiowej. U osób dorosłych choroba może przebiegać wyłącznie pod postacią przewlekłego kaszlu nasilającego się wieczorem;
okres zdrowienia- stopniowe zmniejszenie częstotliwości i intensywności kaszlu, z możliwością jego nawrotu przy dodatkowej infekcji, czy gwałtownej zmianie temperatury otoczenia itp.

Powikłania krztuśca pojawiają się najczęściej w drugim okresie choroby, mogą wystąpić ropne zapalenie płuc i zapalenie ucha środkowego oraz powikłania ze strony układu nerwowego tj. drgawki, encefalopatia czy trwałe uszkodzenie mózgu. Późnymi następstwami po przechorowaniu krztuśca mogą być również zaburzenia rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka.

Krztusiec leczy się antybiotykami z grupy makrolidów (np. erytromycyna) przez okres 14 dni, dodatkowo podaje się leki objawowe (przeciwkaszlowe, przeciwgorączkowe, przeciwwymiotne i uspokajające). Chory na krztusiec przestaje być zakaźny po 5 dniach właściwej antybiotykoterapii.

Diagnostyka krztuśca polega na izolacji pałeczki krztuśca lub wykryciu kwasu nukleinowego z materiału klinicznego albo wykryciu znamiennego wzrostu swoistych przeciwciał przeciw B.pertussis.

Najlepszym sposobem zapobiegania krztuścowi są szczepienia!

Schemat szczepień podstawowych dla dzieci i młodzieży przeciwko krztuścowi realizowany jest od ukończenia 6 tygodnia życia dziecka w odstępach 8 tygodniowych (pierwsze trzy dawki), a następnie od ukończenia 15 miesiąca życia (IV dawka w 16-18 miesiącu życia). Natomiast szczepienia przypominające realizowane są pojedynczymi dawkami szczepionki po ukończeniu 5 roku życia do ukończenia 6 roku życia oraz po ukończeniu 13 roku życia do ukończenia 14 roku życia. Warunkiem przyjęcia dawek przypominających szczepionki jest pełna realizacja szczepienia podstawowego.

Podkreślić należy, że z uwagi na niekorzystną sytuację epidemiologiczną krztuśca oraz stopniowe wygasanie odporności poszczepiennej zalecane jest również wykonanie szczepienia przypominającego przeciw krztuścowi młodzieży od ukończenia 18 roku życia do ukończenia 19 roku życia – wówczas zamiast wskazanej w Programie Szczepień Ochronnych szczepionki skojarzonej przeciwko błonicy i tężcowi (Td) osoba otrzymuje szczepionkę przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, zawierającą zmniejszoną ilość antygenu błoniczego i krztuścowego (Tdap). Szczepienia przypominające przeciwko krztuścowi rekomendowane są także dla osób dorosłych w schemacie 1 dawkowym, co 10 lat poprzez podaż szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (Tdap).
Szczepienia przeciwko krztuścowi realizowane są szczepionką skojarzoną przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, która zawiera pełnokomórkowy komponent krztuśca (DTwP) lub szczepionką acelularną (DTaP) zawierającą bezkomórkowy komponent krztuśca. Szczepionki cechują się wysoką immunogennością (skuteczność preparatów kształtuje się na poziomie 89-90%) oraz skutecznością w zapobieganiu ciężkim postaciom krztuśca. Po podaniu dawek przypominających znamienny wzrost przeciwciał obserwuje się u około 95% osób.

Krztusiec jest najbardziej groźny dla nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci, stąd rekomenduje się szczepienie na krztusiec u kobiet w ciąży i osób z ich otoczenia. Warto pamiętać również o szczepieniach przypominających dla osób dorosłych, w tym szczepieniach pracowników oddziałów pediatrycznych celem zmniejszenia ryzyka zachorowania wśród dzieci.

Każde szczepienie poprzedzone jest lekarskim badaniem kwalifikacyjnym, dlatego warto współpracować z lekarzem w zakresie podnoszenia indywidualnej odporności swojego organizmu. Warto również pamiętać, że szczepienie indywidualne kształtuje odporność populacyjną zmniejszając szansę na transmisję zakażenia w środowisku, tym samym wpływa na podniesienie bezpieczeństwa osób, które nie mogą być szczepione np. ze względu na przeciwwskazania medyczne.

Więcej informacji nt. choroby i szczepień znajduje się na stronach:
https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/krztusiec/
https://szczepienia.pzh.gov.pl/kalendarz-szczepien-doroslych/
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158166,krztusiec
oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych