Wytyczne Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 31 lipca 2024 r. wydane zostały na podstawie ustawy Prawo konsularne. Dokument ten nie wprowadza żadnych nowych rozwiązań prawnych, a jedynie zbiera zasady stosowania prawa obowiązującego, w tym w zakresie weryfikacji wiarygodności cudzoziemców ubiegających się o wizy. Wytyczne takie wydawane są regularnie w różnych sprawach w celu zapewnienia jednolitej praktyki stosowania prawa przez polskie urzędy konsularne.

Przypominamy, że wizy studenckie były w ostatnich latach nadużywane jako instrument do zatrudnienia obcokrajowców, a rzekomymi studentami stawały się osoby, które wcześniej nie otrzymały wizy pracowniczej. W praktyce nigdy nie podejmowały one studiów w Polsce. W związku z tym skrupulatna weryfikacja złożonych wniosków wizowych nabrała kluczowego znaczenia. 

Jednym z instrumentów takiej weryfikacji jest wymóg potwierdzania przez właściwe polskie organy świadectw maturalnych wydanych za granicą. Ministerstwo Spraw Zagranicznych wyraża zdziwienie brakiem regularnego  egzekwowania tego obowiązku przez polskie uczelnie w procesie rekrutacji cudzoziemskich studentów, co w praktyce stawia tę grupę w pozycji uprzywilejowanej w odniesieniu do obywateli polskich ubiegających się o przyjęcie na studia wyższe, którzy zobowiązani są bezwzględnie do przedstawienia ważnego świadectwa maturalnego.

W świetle obowiązujących przepisów kandydat na studenta może złożyć wymagane dokumenty potwierdzające ważność świadectwa maturalnego korespondencyjnie lub przez pełnomocnika.

Problem wykorzystywania polskich wiz studenckich jako narzędzia łatwego dostępu do strefy Schengen był od początku bieżącego roku przedmiotem rozmów między Ministerstwem Spraw Zagranicznych a uczelniami, z udziałem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Liczyliśmy na refleksję środowisk akademickich oraz na autokorektę wadliwej praktyki, wobec dobitnych faktów dokumentujących nadużycia w obszarze wiz studenckich.

Liczba studentów cudzoziemców oraz wskaźnik umiędzynarodowienia polskich uczelni stale rosną, przy czym wskaźnik umiędzynarodowienia na uczelniach niepublicznych jest wyraźnie wyższy. Należy zauważyć, że w niektórych uczelniach niepublicznych odsetek cudzoziemców w ogólnej liczbie studentów przekracza 50%, nierzadko sięgając poziomu 60–70%. Studenci zagraniczni, których liczba wzrosła w ostatnich latach nawet kilkunastokrotnie, pochodzą zaś w głównej mierze z państw trzecich charakteryzujących się wysokim ryzykiem migracyjnym.

O nadużywaniu rekrutacji na studia w Polsce i ścieżki uzyskania wizy studenckiej przez cudzoziemców, których rzeczywistym celem pobytu może być podjęcie pracy lub emigracja do innych państw strefy Schengen, może również świadczyć znacznie wyższy odsetek osób z tej grupy, które skreślono z listy studentów po pierwszym roku studiów – w przypadku cudzoziemców odsetek skreśleń po I roku wynosi około 40%, zaś w przypadku studentów z Polski około 30%, przy czym różnica ta drastycznie rośnie, gdy weźmiemy pod uwagę wyłącznie uczelnie niepubliczne.  

Nieprawidłowości w procesach rekrutacji studentów cudzoziemskich potwierdzają także wyniki kontroli przeprowadzonej w 2020 roku przez Najwyższą Izbę Kontroli (Kształcenie cudzoziemców na polskich uczelniach). Zgodnie z Informacją NIK podczas kontroli: „Naruszenia polegały przede wszystkim na nieegzekwowaniu od cudzoziemców przyjmowanych na studia wszystkich niezbędnych dokumentów wymaganych podczas procesu rekrutacyjnego.”

Kierując się troską o prestiż polskich uczelni wyższych kolejny raz apelujemy do uczelni wyższych o dochowywanie standardów rekrutacji studentów cudzoziemskich i weryfikację przygotowania kandydatów na studia w zgodzie z obowiązującymi przepisami. Przyniesie to korzyści tak polskiej nauce długofalowo nie podrywając prestiżu polskich szkół wyższych, jak i ułatwi realizację procedur wizowych polskiej służbie konsularnej.