W 2023 roku mija 15 lat od ustanowienia przez Parlament Europejski dnia 23 sierpnia Europejskim Dniem Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, dwóch najokrutniejszych reżimów totalitarnych XX w.

Wybór daty przypomina o zawartym 23 sierpnia 1939 r. pakcie o nieagresji pomiędzy III Rzeszą niemiecką a Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich, zwanym też Paktem Ribbentrop-Mołotow (od nazwisk ministrów spraw zagranicznych obu państw, Joachima von Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa). Najważniejszym elementem tego paktu był tajny protokół, w którym oba totalitarne systemy dokonały podziału stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej. ZSRS miały przypaść Finlandia, Łotwa oraz Estonia, zaś III Rzeszy Litwa. W kwestii rozbioru ziem polskich granicę ustalono
na linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Dodatkowo strona sowiecka zgłosiła swoje zainteresowanie należącą do Rumunii Besarabią.

1 września 1939 r. napaścią nazistowskich Niemiec na Polskę rozpoczęła się realizacja ustaleń zawartych w tajnym protokole. Wykonując założenia paktu 17 września 1939 r., Armia Czerwona dokonała inwazji na wschodnie województwa Polski, zadając cios w plecy Wojsku Polskiemu walczącemu z niemiecką agresją. 28 września 1939 r. III Rzesza i ZSRS zawarły traktat o przyjaźni i granicach, zwany również II Paktem Ribbentrop-Mołotow. Dokonano w nim wówczas korekty sierpniowych ustaleń: m. in. Litwa weszła do strefy wpływów sowieckich, a granicę niemiecko-radziecką na ziemiach polskich przesunięto z Wisły na rzekę Bug. Republiki bałtyckie zostały brutalnie i bezprawnie anektowane przez ZSRS w 1940 r., a Rumunii – za przyzwoleniem III Rzeszy – Sowieci odebrali Besarabię. Jedynie Finlandii udało się uniknąć podobnego losu, dzięki sukcesom w stoczonej na przełomie 1939/1940 r. tzw. „wojnie zimowej” z Sowietami, okupionych jednak stratami terytorialnymi.

Współpraca III Rzeszy i ZSRR, zapoczątkowana paktem zawartym 23 sierpnia 1939 r., przyniosła nieodwracalne zmiany. Europa Środkowo-Wschodnia, a zwłaszcza Polska, odczuwa okropności II wojny światowej, zaś po jej zakończeniu – 50- letnie panowanie reżimu komunistycznego, trwające aż do ostatecznego upadku ZSRS.

 

Rzecznik Prasowy MSZ