Za sprawą planowanego przyjęcia konkluzji Rady w sprawie „Odporności demokratycznej: zabezpieczania procesów wyborczych przed ingerencją zagraniczną” wykonujemy ważny krok w kierunku obrony naszych europejskich wartości demokratycznych, kwestii zasadniczych i kultury politycznej. Powinniśmy kontynuować to zintegrowane podejście, aby sprostać aktualnym wyzwaniom spoza UE. Z zadowoleniem przyjmujemy bieżącą debatę dotyczącą sposobu ochrony naszej demokracji europejskiej i chcemy wnieść w nią swój wkład poprzez zaproponowanie pomysłów do rozważenia przez przyszłą Komisję i przyszłego Wysokiego Przedstawiciela.

Nie istnieje tu uniwersalne rozwiązanie, które pozwoliłoby na zwalczenie zagranicznych manipulacji informacjami i ingerencji w informacje (FIMI) oraz prób destabilizacji mających na celu podważenie i zdyskredytowanie naszych demokracji. Z tego powodu musimy zwiększyć nasze zdolności wykrywania i demaskowania, usprawnić szybką reakcję na stwierdzone zagrożenia oraz wspierać i mobilizować wszystkie części naszych europejskich społeczeństw, aby wzmocnić odporność naszych fundamentów przed wyborami do PE oraz po nich.

Wykrywanie i zwalczanie manipulacji informacjami, wdrożenie zdecydowanej reakcji prawnej oraz sankcji, rozwinięcie skutecznej, spójnej i proaktywnej komunikacji, wzmocnienie krajowych i unijnych niezależnych mediów, promowanie edukacji obywatelskiej oraz umiejętności cyfrowych i umiejętności korzystania z mediów, tworzenie możliwości angażowania się w politykę i kwestie społeczne oraz zwiększanie ich dostępności – to niezbędne mechanizmy, które zbiorczo wzmacniają naszą odporność demokratyczną.

Wolność naszej Unii i jej sąsiedztwa opiera się na silnych fundamentach demokratycznych. Wobec tego nasze podejście powinno obejmować państwa kandydujące, których długoterminowe działanie na rzecz odporności demokratycznej jest kluczowe dla wzmocnienia i ochrony naszej przyszłej Unii Europejskiej.

W oparciu o dzisiejsze konkluzje Rady oraz w celu wniesienia wkładu do bieżącej debaty my, ministrowie ds. europejskich Francji, Niemiec, Polski, Austrii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Danii, Grecji, Włoch, Łotwy, Luksemburga, Portugalii, Rumunii, Słowenii i Hiszpanii, przedstawiamy konkretne propozycje mające na celu wzmożenie działań na rzecz poniższych spraw:

Wzmocnienie zbiorowej odporności poprzez dzielenie się informacjami i pracę ze społeczeństwem obywatelskim

Jak stwierdzono w konkluzjach Rady, umiejętności cyfrowe i umiejętności korzystania z mediów oraz niezależne i wolne media odgrywają istotną rolę we wzmacnianiu odporności UE. W całej Unii istnieje wiele inicjatyw i projektów w tej dziedzinie, lecz bardziej ustrukturyzowana wymiana najlepszych praktyk między państwami członkowskimi zwiększyłaby naszą skuteczność. Propozycje:

1. Państwa członkowskie powinny regularnie omawiać, jakie podejścia i projekty zostały wdrożone i które z nich okazały się najbardziej skuteczne w zwalczaniu zagranicznych manipulacji informacjami i ingerencji w informacje (FIMI). Horyzontalna Grupa Robocza ds. Wzmacniania Odporności i Przeciwdziałania Zagrożeniom Hybrydowym (HWP ERCHT) mogłaby służyć za przestrzeń ustrukturyzowanej wymiany umożliwiającą wyciąganie wniosków i wydawanie rekomendacji w zależności od potrzeb.

2. Mechanizm reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych (IPCR) i system wczesnego alarmowania (SWA) są użytecznymi narzędziami wymiany informacji dotyczących FIMI, lecz ograniczają się jedynie do rządów państw członkowskich i instytucji UE. Bardziej otwarte podejście w udostępnianiu informacji opinii publicznej (w tym badaczom, mediom i organizacjom pozarządowym, w sposób podobny do wykorzystania IPCR podczas pandemii) uzupełniłoby bieżące działania i zwiększyłoby świadomość wśród szerzej zakrojonych odbiorców europejskich, umożliwiając zarazem szybką i skoordynowaną reakcję na kampanie FIMI. Wobec tego zachęcamy ESDZ do przedstawienia propozycji łączącej w sobie istniejące narzędzia i inicjatywy rozpowszechniania informacji umożliwiające osiągnięcie tego celu.

3. Propozycję tę należy połączyć z dodatkowym finansowaniem oraz platformą wymiany wiedzy między społeczeństwem obywatelskim, badaczami i państwami członkowskimi na temat strategii wzmacniania umiejętności korzystania z mediów oraz edukacji obywatelskiej w UE w celu dzielenia się doświadczeniem, ocenami i nowymi badaniami. Powinna ona zawierać możliwości finansowania, jednocześnie zakładając korzystanie z wiedzy specjalistycznej dostępnej w ramach istniejących struktur, takich jak Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO).

4. Opinia publiczna jest mniej skora uwierzyć w dezinformację na temat UE, gdy ma świadomość korzyści i wartości dodanej związanych z Unią. Potrzebna jest zatem wzmożona komunikacja strategiczna dotycząca UE i państw członkowskich.

5. Jesteśmy przekonani, że europejska platforma medialna przyczyniłaby się do zwalczania dezinformacji poprzez zapewnienie wysokiej jakości informacji i niezależnego dziennikarstwa wszystkim obywatelom UE.

Rozwój zdolności wykrywania i demaskowania

W oparciu o konkluzje Rady kluczową kwestią jest wzmacnianie naszej zdolności do wykrywania zagranicznych manipulacji informacjami i ingerencji w informacje, tak aby sprawnie je demaskować w celu szybkiego usunięcia ich z obiegu informacyjnego i ograniczenia ich wpływu.

6. Państwa członkowskie powinny wzmocnić współpracę i udostępnianie informacji między swoimi właściwymi agencjami narodowymi w zakresie stwierdzonych lub potencjalnych zagrożeń, zwiększając w tym celu zastosowanie systemu wczesnego alarmowania. Powinny również w większym stopniu i w sposób skoordynowany demaskować wykryte kampanie dezinformacyjne, aby zwiększyć rozpowszechnianie naszej komunikacji strategicznej, w tym faktycznych pozytywnych narracji, na poziomie europejskim.

7. Zachęcamy Komisję i ESDZ do kontynuowania działań na rzecz większej skuteczności i współpracy z agencjami narodowymi oraz czekamy na propozycje i inicjatywy w kolejnych miesiącach.

Egzekwowanie przepisów i ustanawianie środków ograniczających

Akt o usługach cyfrowych (DSA) to przełomowe rozporządzenie, które daje Komisji nadzwyczajne narzędzia do pociągania do odpowiedzialności bardzo dużych platform internetowych (VLOP) i egzekwowania od nich zarządzania ryzykiem systemowym, w szczególności w odniesieniu do FIMI. Z zadowoleniem przyjmujemy decyzję Komisji o wszczęciu formalnego postępowania przeciwko platformom VLOP, które nie wywiązały się z tego obowiązku. Środki ograniczające są ważnym narzędziem ukierunkowanym na autorów kampanii FIMI i wyraźnym sygnanałem, że UE będzie działać przeciwko osobom i podmiotom, które próbują ingerować w nasze demokracje. Propozycje:

8. Należy niezwłocznie utworzyć pełną infrastrukturę regulacyjną DSA, aby umożliwić pełne funkcjonowanie rozporządzenia i skuteczne egzekwowanie ram regulacyjnych.

9. Komisja powinna kontynuować współpracę z państwami członkowskimi i społeczeństwem obywatelskim poprzez organizowanie konferencji prasowych oraz publiczne potępianie wszelkich przypadków niewywiązywania się przez VLOP z obowiązków prawnych wynikających z DSA oraz z zobowiązań wynikających z kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji, a w razie potrzeby wszczynać formalne postępowania.

10. Należy zbadać nowe narzędzia, dzięki którym UE i państwa członkowskie mogą wspierać uczestnictwo społeczeństwa obywatelskiego we wdrażaniu DSA, w tym utworzenie organów doradczych i konsultacyjnych dla krajowych koordynatorów ds. usług cyfrowych. Opinie i propozycje przedstawiane przez te organy mogłyby obejmować zarówno status zaufanego sygnalisty i zweryfikowanego badacza, jak i skargi i postępowania sądowe.

11. Kodeks postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji powinien zostać przekształcony w wiążący kodeks postępowania przewidziany w DSA.

12. Rada powinna szybko zakończyć trwające dyskusje w celu ustanowienia nowego systemu środków ograniczających ukierunkowanych na rosyjskie działania destabilizacyjne, które obejmują kampanie FIMI.

Wzmocnienie naszego sąsiedztwa

Ponadto nasze działania na rzecz wzmocnienia odporności demokratycznej muszą obejmować nasze sąsiedztwo. Kraje kandydujące i potencjalne kraje kandydujące są w równym stopniu narażone na FIMI i inne ukierunkowane kampanie ingerencyjne. Inwestycja w ich demokratyczną odporność jest również długoterminową inwestycją w odporność obecnej i przyszłej Unii Europejskiej. Do tego publiczne poparcie dla rozszerzenia w obecnych państwach członkowskich jest niestabilne i podatne na FIMI. Propozycje:

13. Musimy wzmocnić naszą strategiczną komunikację w krajach będących w procesie akcesyjnym. Grupy zadaniowe StratCom Western Balkans i East w ramach ESDZ wykonały ważną pracę, ale muszą rozszerzyć swoje działania, aby objąć wszystkie kraje w procesie akcesyjnym.

14. Wzywamy ESDZ do skoncentrowania się na krajach w procesie akcesyjnym i opracowania kompleksowej strategii – we współpracy z odpowiednimi dyrekcjami generalnymi Komisji i państwami członkowskimi – w zakresie zaangażowania, obszarów programowania i współpracy na miejscu z obecnymi państwami członkowskimi UE.

15. Zachęcamy również ESDZ do zacieśnienia współpracy w zakresie przeciwdziałania FIMI z instytucjami StratCom w Ukrainie, Republice Mołdawii, Gruzji i na Bałkanach Zachodnich.

16. Przyszła Komisja i przyszły Wysoki Przedstawiciel powinni określić i przydzielić konkretne fundusze na programy przeciwdziałania FIMI w krajach aspirujących do członkostwa w UE, w szczególności na programy dotyczące umiejętności korzystania z mediów i edukacji obywatelskiej.

17. Przyszła Komisja powinna opracować we współpracy z państwami członkowskimi strategię komunikacji w UE w celu zwiększenia poparcia społecznego dla rozszerzenia Unii.

18. Rada powinna kontynuować regularne dyskusje na temat kwestii StratCom w ramach Grupy Roboczej ds. Regionu Bałkanów Zachodnich, Grupy Roboczej ds. Rozszerzenia i Krajów Negocjujących Przystąpienie do UE, Grupy Roboczej ds. Europy Wschodniej i Azji Środkowej, Horyzontalnej Grupy Roboczej ds. Wzmacniania Odporności i Przeciwdziałania Zagrożeniom Hybrydowym i innych grup roboczych Rady, w tym skupić się na ocenie wysiłków i analizie luk z udziałem ekspertów z regionu.

19. Oprócz działań wymienionych powyżej z zadowoleniem przyjęlibyśmy dyskusję w szerszych ramach europejskich na temat wzmocnienia współpracy w zwalczaniu FIMI.

Przyszłe prace w instytucjach UE

Z zadowoleniem przyjmujemy zapowiedzianą reorganizację działów StratCom w ramach ESDZ mającą na celu dalsze usprawnienie i wzmocnienie działań w zakresie komunikacji strategicznej i przeciwdziałania FIMI, w tym jasne informowanie o korzyściach i wartości dodanej UE.

Różne składy Rady będą nadal omawiać odporność demokratyczną jako kwestię przekrojową o wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym. Rada do Spraw Ogólnych powinna nadal zajmować się tą kwestią, ze szczególnym naciskiem na odporność społeczną w państwach członkowskich oraz rolę FIMI i poziom odporności demokratycznej w potencjalnych krajach kandydujących i krajach kandydujących. Propozycja:

20. Rada do Spraw Ogólnych powinna utrzymać temat odporności demokratycznej w swoim porządku prac w celu regularnej dyskusji. Można również organizować nieformalne konsultacje z krajami kandydującymi i potencjalnymi krajami kandydującymi. Po wyborach europejskich można jak najszybciej zorganizować wymianę z Europejskim Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) w celu omówienia wpływu FIMI, wyciągniętych wniosków i możliwych przyszłych kroków.