Proces podejmowania decyzji w obszarach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) i wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) UE co do zasady opiera się na jednomyślności. Zarówno ta zasada, jak i międzyrządowy charakter odnośnej polityki stanowią gwarancję interesów wszystkich państw członkowskich UE i sprawiają, że liczy się głos każdego z tych państw, bez względu na jego wielkość czy liczbę ludności.

Zapewniają one również, aby wszelkie decyzje dotyczące kwestii wojny i pokoju należały do suwerennych praw każdego państwa członkowskiego. Ponadto mechanizm konstruktywnego wstrzymania się od głosu pozwala wszystkim członkom UE na nieodstępowanie od specyfiki krajowej bez jednoczesnego blokowania decyzji całej organizacji.

Obecne zasady głosowania większością kwalifikowaną, które z oczywistych względów sprzyjają interesom państw mających przewagę pod względem prawa głosu, w żaden sposób nie gwarantują skuteczniejszego ani szybszego osiągania celów unijnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. To właśnie doniosła rola zasady jednomyślności już kilka razy uchroniła państwa członkowskie przed popełnieniem błędów strategicznych mających wysoce negatywne skutki dla bezpieczeństwa UE.

Szczególnie wydatnym tego przykładem w ostatnim czasie była bardzo kontrowersyjna, a jak pokazują najnowsze doświadczenia, wręcz niebezpieczna decyzja o uruchomieniu gazociągu Nord Stream 2. Gdyby obowiązywała zasada głosowania większością kwalifikowaną, gazociąg ten nie tylko zostałby zbudowany i uruchomiony szybciej, ale i nie byłby objęty klauzulami zabezpieczającymi, takimi jak poprawki kompromisowe do dyrektywy gazowej przyjęte w 2019 r.

Jednomyślność w procesie podejmowania decyzji zapewniła, by działania UE w ramach WPBiO nie podważyły spójności całej wspólnoty euroatlantyckiej, ponieważ zapobiegła:

• powieleniu struktury dowodzenia NATO przez polityczno-wojskowe struktury WPBiO;
• przyjęciu priorytetów WPBiO, które stałyby w sprzeczności z celami zbiorowej obrony obowiązującymi w NATO;
• stymulowaniu inwestycji, które nie przyniosłyby korzyści całemu europejskiemu przemysłowi obronnemu.

Bardziej aktualnym przykładem możliwej do przewidzenia wadliwości głosowania większością kwalifikowaną były zeszłoroczne negocjacje w sprawie limitu cen ropy. Dzięki zasadzie jednomyślności państwa członkowskie UE przyjęły sensowny limit cen pochodzącej z Rosji ropy naftowej transportowanej drogą morską, zapobiegając tym samym dalszemu osiąganiu przez Rosję zysków z prowadzonej przez ten kraj wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, a jednocześnie utrzymując stabilność na światowych rynkach energii.

Jednomyślność jest też wciąż kluczowym mechanizmem decyzyjnym w negocjacjach nad odstępstwami dotyczącymi eksportu nawozu w postaci potażu z Białorusi, który w znacznym stopniu finansuje reżim Łukaszenki.

Istnieje ponadto wiele pozytywnych przykładów na to, jak jednomyślność utorowała drogę do osiągnięcia trwałego kompromisu:

• UE mogła podjąć decyzję o uruchomieniu w ramach WPBiO misji cywilnej z mandatem wykonawczym EULEX Kosovo bez rozstrzygania kwestii uznania niepodległości Kosowa;
• tuż po wybuchu wojny na Ukrainie wszystkie państwa członkowskie UE wyjątkowo szybko wykazały wolę polityczną, aby wykorzystać Europejski Instrument na rzecz Pokoju do dostarczania sprzętu śmiercionośnego i nieśmiercionośnego Siłom Zbrojnym Ukrainy;
• w ciągu kilku ostatnich miesięcy UE była w stanie szybko ustanowić trzy ważne nowe misje: EUMAM Ukraine, EUM Armenia i EUPM Moldova. Dzięki zasadzie jednomyślności misje te są naprawdę silnie umocowane i znacząco przyczyniają się do bezpieczeństwa i stabilności w całej Europie.

Powyższe przykłady pokazują, że – o ile istnieje prawdziwa wola polityczna – jednomyślność może zapewnić realną równowagę między realizowaniem interesów politycznych a znajdowaniem właściwego wspólnego mianownika dla działań.

Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych odnotowuje, że niektóre państwa członkowskie rozważają rezygnację z praw wynikających z jednomyślnego podejmowania decyzji w kwestiach dotyczących WPZiB lub WPBiO.

Jeśli dojdzie do skoordynowanej jednostronnej rezygnacji z tych praw przez te państwa członkowskie lub do przyjęcia moratoriów na niekorzystanie przez nie z prawa weta w unijnych procesach decyzyjnych gwarantujących takie prawo, Polska uszanuje te decyzje i przyjmie je ze zrozumieniem. Jednocześnie Polska nie przewiduje możliwości podjęcia takiej decyzji ani obecnie, ani w przyszłości.

 

Łukasz Jasina
Rzecznik Prasowy MSZ