Polska położona jest w newralgicznym miejscu – na styku między krajami Europy Zachodniej a obszarem Europy Wschodniej. Jesteśmy członkiem Unii Europejskiej i NATO, a jednocześnie łączą nas ze Wschodem szczególne więzi, ze względu na wspólną historię autorytarnego reżimu komunistycznego. Położenie to stwarza unikalną szansę wzmocnienia pozycji międzynarodowej naszego kraju.

Największym wyzwaniem dla naszej polityki wschodniej są konsekwencje rosyjskiej agresji na Ukrainę, która rozpoczęła się 24 lutego 2022 r. Stanowią one bezprecedensowe wyzwanie nie tylko dla polskiej polityki wschodniej, ale przede wszystkim dla bezpieczeństwa naszej części Europy. Już w latach poprzednich Polska zwracała szczególną uwagę na coraz poważniejsze zagrożenia towarzyszące rosnącemu nacjonalizmowi i mocarstwowej polityce Moskwy, których przejawem były m.in. wojna w Gruzji w sierpniu 2008 r. oraz nielegalna aneksja Krymu i zajęcie części Donbasu wiosną 2014 r. Wybuch pełnoskalowej wojny oznaczał automatyczne przerwanie większości dotychczasowych relacji i forów współpracy z Rosją – zarówno przez Polskę, jak i naszych sojuszników. Wysiłki polskiej dyplomacji skupiły się nie tylko na zapewnieniu wszelkiego niezbędnego wsparcia Ukrainie, ale również na zapewnieniu spójnej, adekwatnej reakcji całej demokratycznej społeczności międzynarodowej na rosyjską agresję.  Oznaczało to wprowadzenie daleko idących sankcji, zawieszenie udziału Moskwy w wielu organizacjach międzynarodowych lub jej usunięcie z tych gremiów, a także maksymalne ograniczenie relacji dwustronnych bez uszczerbku dla bezpieczeństwa kraju i naszych obywateli. Jednocześnie nieustannie wspieramy rosyjskie społeczeństwo obywatelskie i środowiska demokratyczne. Naszym stałym priorytetem jest przywrócenie suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy oraz zapewnienie, że Rosja poniesie konsekwencje polityczne i finansowe niczym niesprowokowanej agresji.

Wspólna historia, zbliżone tradycje i pokrewna kultura wiążą nas z Ukrainą. Bilateralna współpraca polsko-ukraińska jest bardzo intensywna i odbywa się na wszystkich szczeblach – od centralnego aż do powiatów i gmin. Polska na niespotykaną skalę zaangażowała się we wsparcie polityczne i militarne Ukrainy, a także  pomoc humanitarną we wszystkich dziedzinach po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji przez Rosję. Niezwykle ożywiona jest również działalność polskich i ukraińskich organizacji pozarządowych, wymiana naukowa i kulturalna.

Sytuacja na Białorusi po sfałszowanych w 2020 r. wyborach prezydenckich doprowadziła do bezprecedensowej zapaści we wzajemnych relacjach oraz niemal zupełnego wycofania się Mińska ze współpracy z Zachodem. W 2021 r. Białoruś zawiesiła m.in. swój udział w pracach Partnerstwa Wschodniego. Jako główny sojusznik Rosji w jej agresywnej wojnie przeciwko Ukrainie, Białoruś stała się jednym z głównych czynników destabilizujących sytuację bezpieczeństwa w regionie. Poważnym problemem jest powszechne łamanie przez władze w Mińsku podstawowych praw człowieka, czego przejawem jest rosnąca liczba więźniów politycznych, a także prześladowania przedstawicieli polskiej mniejszości narodowej. W tym czasie zwiększyła się aktywność środowisk białoruskiej opozycji demokratycznej, które pretendują do roli reprezentanta interesów białoruskiego społeczeństwa w dialogu z Zachodem.

Zacieśniamy współpracę z Mołdawią – udzielamy jej pomocy w reformowaniu struktur administracyjnych oraz gospodarki. Nieodmiennie szukamy dróg nowej współpracy z krajami Kaukazu Południowego – Gruzją, Armenią i Azerbejdżanem. Aktywnie działamy też na obszarze Azji Środkowej. Kazachstan i Uzbekistan są głównymi partnerami Polski w regionie. Wynika to z wysokiego potencjału gospodarczego ich rosnącego znaczenia na arenie międzynarodowej, jak również strategicznego położenia w kontekście tworzenia nowych szlaków komunikacyjnych.

Polska wspiera proces integracji europejskiej Ukrainy, Mołdawii i Gruzji, które wyrażają chęć przystąpienia do Unii Europejskiej. W trakcie szczytu Unii Europejskiej w grudniu 2023 roku, państwa członkowskie podjęły decyzję o otwarciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą i Mołdawią, a także przyznaniu Gruzji statusu państwa kandydującego.

Popieramy suwerenność wszystkich państw, ich integralność terytorialną i zasadę nienaruszalności granic. Jesteśmy gotowi służyć im naszym doświadczeniem transformacji ustrojowej. Naszym zdaniem głębokie reformy i modernizacja nawiązująca do europejskiego modelu rozwoju są najlepszym sposobem trwałej stabilizacji obszaru Europy Wschodniej oraz Kaukazu Południowego. Dlatego też wspieranie proeuropejskich i transatlantyckich nurtów w tych krajach zajmuje tak ważne miejsce w naszej polityce zagranicznej. Jednym z wyrazów wsparcia Polski dla reform obszaru postsowieckiego jest aktywność Polski w inicjatywie Partnerstwa Wschodniego. Utrzymujemy również aktywne kontakty z Polonią, która żyje na tych obszarach.