Celem powołania Organizacji w 1995 r. było zagwarantowanie stabilności w regionie i zapobieganie konfliktom, a wyrazem woli współpracy państw uczestniczących było m.in. przyjęcie środków budowy zaufania i bezpieczeństwa wojskowego. Szczegółowo opisuje je Dokument Wiedeński w sprawie środków zaufania i bezpieczeństwa oraz Traktat o otwartych przestworzach (tzw. TOP: wymiana informacji, środki przestrzegania i weryfikacji, różne formy współpracy wojskowej). W celu zapobieżenia konfliktowi zbrojnemu w Europie przyjęto także Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (CFE), który ustalił kompleksowy reżim kontroli zbrojeń. Powyższe sprawiło, że Polska zawsze przywiązywała dużą wagę do roli Organizacji w regionie i silnie wspierała zasady przez nią kultywowane, co tłumaczyło decyzję o objęciu przez nas przewodnictwa w 2022 r. (po raz drugi w polskiej historii – pierwsze przewodnictwo w 1998 r.). Rosja wypowiedziała traktaty TOP (2021 r.) i CFE (2023 r.), doprowadzając do stopniowej defragmentacji systemu kontroli zbrojeń i budowy środków zaufania, a 24 lutego 2024 wszczęła niesprowokowaną wojnę na dużą skalę przeciw Ukrainie, co zburzyło architekturę bezpieczeństwa w regionie. Częścią odpowiedzi na działania rosyjskie była podjęta w listopadzie 2023 r. decyzja państw NATO będących stronami CFE o zawieszeniu tej umowy (w przypadku Polski weszła w życie w maju 2024 r.).

Siedzibą Sekretariatu OBWE jest Wiedeń. Na jego czele stoi Sekretarz Generalny, którego zadaniem jest koordynowanie pracy Organizacji. Najważniejsze instytucje OBWE to: Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (z siedzibą w Warszawie), Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych (z siedzibą w Hadze) i Przedstawiciel OBWE ds. Wolności Mediów. W Kopenhadze mieści się siedziba Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE, którego Przewodniczącą jest obecnie Pia Kauma (Finlandia).

Roczne przewodnictwo OBWE sprawuje w 2024 r. Malta. Przewodniczącym jest zawsze minister spraw zagranicznych, obecnie – Ian Borg. Urzędujący przewodniczący jest wspomagany przez swojego poprzednika (Macedonia Północna) i następcę (Finlandia), z którymi tworzą tzw. Trójkę OBWE, a także przez osobistych lub specjalnych przedstawicieli, którym udziela odpowiedniego mandatu w określonych sprawach. Istotnym elementem systemu jest 14 misji terenowych, centrów/biur programowych OBWE. Za bieżącą działalność odpowiada natomiast Stała Rada złożona z akredytowanych przy OBWE ambasadorów państw członkowskich. Wszystkie deklaracje i decyzje podejmowane są w Organizacji przez konsensus.

Rosja od dawna starała się wykorzystywać OBWE do własnych celów, nadużywając zasady jednomyślności. Prowadzona przez Kreml pełnoskalowa wojna przeciwko Ukrainie stanowi pogwałcenie fundamentalnych zasad Organizacji i zobowiązań państw uczestniczących. Próbom narzucenia narracji agresora na forum międzynarodowym przeciwstawiało się stanowczo polskie przewodnictwo. Stojąc na czele OBWE w 2022 r., Polska doprowadziła do skoncentrowania agendy prac na agresji wobec Ukrainy oraz wprowadziła zasadę „no business as usual” dopóki trwa wojna, co kontynuowały przewodnictwa Macedonii Północnej i Malta i zamierza realizować również Finlandia.

W czasie naszego przewodnictwa wspólnie z innymi państwami przeciwstawialiśmy się działaniom Rosji, która poprzez blokowanie decyzji w najważniejszych sprawach dążyła do paraliżu funkcjonowania Organizacji m.in. utrzymujące się weto wobec przyjęcia budżetu OBWE, blokowanie organizacji spotkań statutowych i decyzji ws. wyboru najwyższych urzędników Sekretariatu i Instytucji OBWE (mandaty poprzedników wygasły na początku września – realizację bieżących działań powierzono tymczasowo dyrektorom ww. instytucji i sekretariatu).