Warszawa, dnia 24 maja 2021 r.    

 

W roku 2020 do Ministerstwa Spraw Zagranicznych wpłynęły 4 petycje, do jednostek podległych Ministrowi Spraw Zagranicznych wpłynęły 2 petycje. Wymienione petycje spełniały wymogi formalne i zostały rozpatrzone przez MSZ lub jednostki podległe zgodnie
z właściwością. Niniejsza informacja zawiera tytuł petycji oraz treść udzielonej odpowiedzi. 

 

1. Petycje skierowane do Ministerstwa Spraw Zagranicznych:

 

1. Petycja ws. utworzenia "Grupy Wileńskiej" w celu rozszerzenia współpracy pomiędzy Białorusią a państwami UE. (petycja złożona do MSZ 7 stycznia 2020 r.)

Uwzględniając obecny stan relacji Polski z Litwą, Łotwą oraz Białorusią Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie widzi przeciwwskazań dla realizacji pogłębionej współpracy w gronie wymienionych czterech państw w obszarach wspólnego zainteresowania i interesów. Łączy te państwa wspólna wielowiekowa historia i wspólnota kulturowa. Musimy być jednak świadomi istniejących obecnie rozbieżności, szczególnie jeśli chodzi o spojrzenie władz w Mińsku na kwestie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, czy też poszanowania standardów demokratycznych i praw człowieka. Polska, jak i szerzej UE, prowadzi dialog z Białorusią w tych obszarach na rzecz budowania wzajemnego zaufania i zrozumienia.

Współpraca Polski, Litwy i Łotwy, a czy też znacznie szersza w ramach UE, na rzecz Białorusi jest już obecnie realizowana w formie inicjatywy Partnerstwa Wschodniego, jak też innych projektów/inicjatyw dwustronnych i wielostronnych. Do nich zaliczają się ułatwienia w ruchu wizowym (Visa Facilitation Agreement), które wkrótce wejdą w życie. Natomiast ewentualne powołanie Grupy Wileńskiej – na wzór Grupy Wyszehradzkiej – wymagałoby politycznych analiz i konsultacji, uzgodnień w gronie ww. państw, a także kompleksowych ustaleń w ramach UE. Byłby to proces rozłożony na lata, w obecnie dynamicznie rozwijającym się środowisku międzynarodowym, szczególnie w naszym sąsiedztwie.

2. Petycja ws. odszkodowań wojennych od Niemiec. (petycja złożona do MSZ 1 lutego 2020 r.)

Państwo Polskie począwszy od 1990 r. podjęło szereg starań mających na celu uzyskanie świadczeń od władz niemieckich dla różnych grup poszkodowanych. Wyniki tych starań obejmowały m.in. wypłatę świadczeń dla blisko 484 tys. osób uprawnionych na kwotę ponad 3,5 mld PLN (975,5 mln EUR) przez Fundację "Polsko-Niemieckie Pojednanie".

Ministerstwo Spraw Zagranicznych jest świadome, iż pomimo starań kolejnych polskich rządów wypłaty świadczeń przez stronę niemiecką nie objęły wszystkich poszkodowanych osób. Zrozumiałe jest również, mając na względzie ogrom cierpienia spowodowanego przez III Rzeszę w trakcie II wojny światowej, że skala wypłat może budzić negatywne odczucia również u osób, które je uzyskały.

Dlatego też, wychodząc z założenia, że poczucie niesprawiedliwości oraz brak pełnego zadośćuczynienia za krzywdy i straty doznane przez polskie społeczeństwo w wyniku działań wojennych i okupacji niemieckiej pozostają przedmiotem intensywnej debaty publicznej
w Polsce, Minister Spraw Zagranicznych przykłada znaczenie do podnoszenia tego tematu we wzajemnych rozmowach. Kwestie te były  niejednokrotnie w ostatnich latach  przedmiotem rozmów ze stroną niemiecką.

W VIII kadencji Parlamentu RP intensywne działania i prace prowadził pod przewodnictwem posła Arkadiusza Mularczyka Parlamentarny Zespół ds. oszacowania wysokości odszkodowań należnych Polsce od Niemiec za szkody wyrządzone w trakcie II wojny światowej. Działania Zespołu ukierunkowane były na uzyskanie od strony niemieckiej dodatkowych świadczeń finansowych na rzecz polskich ofiar niemieckiego reżimu narodowo-socjalistycznego. Prace Zespołu polegały w szczególności na:

1. analizie i gromadzeniu dokumentacji dotyczącej wysokości oraz trybów dochodzenia odszkodowania za szkody wyrządzone Polsce w trakcie II wojny światowej;

2. szacowaniu wysokości szkód poniesionych przez Polskę w wyniku II wojny światowej zarówno w wyniku działań wojennych, jak i okupacji niemieckiej;

3. analizie prawnych możliwości dochodzenia od Niemiec odszkodowań za szkody wyrządzone Polsce w trakcie II wojny światowej;

4. bieżącym monitorowaniu krajowych i zagranicznych publikacji dotyczących odpowiedzialności za szkody wyrządzone w trakcie II wojny światowej;

5. gromadzeniu dokumentacji, która stanowić może podstawę dochodzenia od Niemiec odszkodowań za szkody wyrządzone Polsce w trakcie II wojny światowej.

Zespół ten zakończył już swoje prace, a raport z tych prac jest finalizowany.
Na podstawie tego raportu władze polskie, w tym w szczególności Rada Ministrów, podejmą decyzje co do dalszych ewentualnych działań w tym zakresie.

3. Petycja w sprawie liczby i lokalizacji obwodów głosowania dla obywateli polskich przebywających za granicą. (petycja złożona do MSZ 23 maja 2020 r.)

W odpowiedzi na petycję dotyczącą liczby obwodów głosowania za granicą
w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 28 czerwca 2020 r., Ministerstwo Spraw Zagranicznych podziela troskę o zapewnienie Polonii i Polakom przebywającym
za granicą możliwości realizacji ich czynnego prawa wyborczego. Jednocześnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz podległe urzędy konsularne, uczyniły wszystko, by prawo to
w sposób najpełniejszy i możliwie dogodny mogło być zrealizowane.

Liczba obwodów głosowania za granicą (169) utworzona przez Ministra Spraw Zagranicznych rozporządzeniem z dnia 8 czerwca 2020 r. w sprawie utworzenia obwodów głosowania w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 roku dla obywateli polskich przebywających za granicą (Dz.U. z 2020 r., poz. 1014), było wynikiem szczegółowej analizy aktualnej sytuacji i reżimów epidemicznych obowiązujących w państwach przyjmujących, a także stanowisk ich władz. Wprowadzane przez państwa przyjmujące ograniczenia związane z epidemią dotyczą m.in. przemieszczania się osób, możliwości odbywania i liczebności zgromadzeń, dostępu i możliwości wynajmu budynków użyteczności publicznej, godziny policyjnej itp. Wspomniana liczba obwodów była największą możliwą liczbą, na którą pozwalały wskazane wyżej okoliczności. Utworzone za granicą obwodowe komisje wyborcze wraz z – wprowadzonym przez ustawę z dnia 2 czerwca 2020 r.
o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego (Dz.U. poz. 979) – trybem głosowania korespondencyjnego, którego nie było w wyborach do Sejmu
i Senatu w 2019 r., zapewniły Polakom przebywającym za granicą możliwość powszechnego udziału w wyborach.

Wyzwanie związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem procesu wyborczego za granicą było nieporównywalnie bardziej skomplikowane niż dotychczas – rozprzestrzeniająca się pandemia spowodowała, że istotne procedury wyborcze miały być dostosowane do warunków miejscowych w państwach przyjmujących i określonych w nich przepisami wewnętrznymi reżimów sanitarnych. Dzięki rozwiązaniom przyjętym w ww. ustawie, powstała możliwość dostosowania sposobu głosowania do warunków miejscowych i przepisów prawa obowiązujących w państwach przyjmujących. Możliwość dostosowania sposobu głosowania do miejscowych warunków realizował warunek powszechności wyborów – gdyż obywatele polscy niezależnie od stopnia, w jakim dotknięty epidemią był kraj ich zamieszkania, mogli głosować bądź to w formule głosowania osobistego bądź też korespondencyjnego.

4. Petycja ws. zorganizowania spotkania Ministrów Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Litewskiej i Ukrainy we wrześniu lub październiku 2021 roku na Zamku w Chocimiu, z okazji 400. rocznicy zwycięskiej bitwy. (petycja złożona do MSZ 26 września 2020 r.)

Ministerstwo Spraw Zagranicznych propozycję zorganizowania spotkania Ministrów Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Litewskiej i Ukrainy jesienią 2021 roku na Zamku w Chocimiu, z okazji 400. rocznicy zwycięskiej bitwy traktuje, jako przejaw żywej pamięci o pięknych kartach historii wielonarodowej I Rzeczypospolitej oraz znaczenia więzów łączących Polskę współcześnie z partnerami z Litwy i Ukrainy.

Szczególnie satysfakcjonujący w propozycji jest kontekst aktualnych działań Ministerstwa Spraw Zagranicznych, czyli powiązanie proponowanego wydarzenia z inicjatywą Trójkąta Lubelskiego, nowego formatu współpracy trójstronnej pomiędzy Polską, Litwą
i Ukrainą.

Odnosząc się natomiast do możliwości jego realizacji, projekt - choć zdecydowanie interesujący jako niosący duży ładunek symboliczny - w warstwie praktycznej pozostawia jeszcze otwartymi wiele pytań i kwestii od których zależy jego wykonalność, jak na przykład zdefiniowanie instytucji odpowiedzialnych za stronę logistyczną i organizacyjną  związaną
z wytworzeniem i posadowieniem tablicy pamiątkowej czy rekonstrukcją bitwy, sposób finansowania tych przedsięwzięć i zapewnienia jego odpowiedniego poziomu, jak i narracji historycznej.

Tym niemniej elementy przedstawionego pomysłu zostaną rozważone w planowaniu przyszłorocznej agendy spotkań Trójkąta Lubelskiego. Wydaje się także, że sugestie byłyby dobrą podstawą do zainicjowania projektu upamiętnienia bitwy pod Chocimiem (np. poprzez organizację konferencji lub sesji na ten temat, na przykład na uniwersytecie w Czerniowcach).

 

2. Petycje skierowane do jednostek podległych Ministrowi Spraw Zagranicznych:

5. Petycja w sprawie monitorowania kopert zwrotnych oraz monitorowania ustalania wyniku głosowania w obwodach głosowania za granicą. (złożona 22 czerwca 2020 r. do Konsulatu Generalnego RP w Kolonii).

6. Petycja ws. zabezpieczenia w drodze monitorowania odesłanych do Placówek Dyplomatycznych kopert z głosami, które to mają przebywać na ich terenie bez żadnego społecznego nadzoru oraz zabezpieczenia monitoringu wizyjnego w trakcie liczenia oddanych głosów. (złożona 20 czerwca 2020 r. do Ambasady RP w Berlinie).

Na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach (Dz. U. z 2018 r. poz. 870) Ministerstwo Spraw Zagranicznych poinformowało, iż brak jest podstaw prawnych i w konsekwencji nie przewidywało się możliwości zastosowania monitorowania kopert zwrotnych dostarczonych do placówek dyplomatyczno-konsularnych (w ramach społecznego nadzoru), jak również stosowania monitoringu wizyjnego w trakcie liczenia głosów.

Zgodnie z § 5 Rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 10 czerwca 2020 r.
w sprawie przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym za granicą w wyborach powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (Dz. U. poz. 1033) koperty zwrotne nadesłane przez wyborcę przed dniem głosowania, jak również koperty zwrotne dostarczone konsulowi osobiście lub za pośrednictwem innej osoby, niezwłocznie po ich otrzymaniu konsul przenosił do zamykanego pomieszczania i przechowywał, uniemożliwiając dostęp do nich osobom nieuprawnionym.

Mając na celu ochronę kopert zwrotnych, zgodnie z wyżej cytowanym rozporządzeniem, konsul przeliczał na bieżąco dostarczone koperty zwrotne i każdego dnia przed końcem godzin pracy urzędu konsularnego sporządzał protokół, w którym wskazywał liczbę kopert zwrotnych dostarczonych w danym dniu do urzędu konsularnego oraz liczbę kopert zwrotnych dostarczonych do urzędu konsularnego w poszczególnych dniach. Jak stanowi § 6 rozporządzenia, konsul przekazuje koperty zwrotne właściwej obwodowej komisji wyborczej wskazanej do głosowania za pisemnym potwierdzeniem odbioru.

Co za tym idzie, przepisy prawa powszechnie obowiązującego zawierają normy, których realizacja stanowi zabezpieczenie należytego przechowywania kopert zwrotnych w urzędach konsularnych, zanim zostaną one przekazane, za pokwitowaniem, właściwej obwodowej komisji wyborczej przez konsula. Omawiane rozporządzenie wydane zostało na podstawie delegacji ustawowej zawartej w ustawie z dnia 2 czerwca 2020 r. o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych
w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego. Zostało one opublikowane
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej pod pozycją 1033.

W świetle powyższego, nie sposób zgodzić się z postawioną w piśmie tezą, iż „każdy konsul ma pełne prawo decyzji o sposobie zabezpieczenia otrzymanych kopert zwrotnych
i sposobie ich przechowywania".

Nie można też zaakceptować twierdzenia, iż kwestia liczenia głosów oddanych przez wyborców za granicą pozostawiona została również decyzji konsulów, „i nie jest zakomunikowana Obywatelom RP czy członkom obwodowych komisji wyborczych". Kwestie te są uregulowane m.in. w Uchwale nr 196/2020 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 19 czerwca 2020 r. w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 28 czerwca 2020 r. Uchwała ta, jak sama nazwa wskazuje, jest przeznaczona dla członków obwodowych komisji wyborczych
i podana jest do publicznej wiadomości (m.in. na stronie www.pkw.gov.pl); stanowi ona jeden
z podstawowych instrumentów w pracy obwodowych komisji wyborczych, a jej postanowienia omawiane są podczas szkoleń adresowanych do członków komisji.

Jeśli chodzi o kwestię monitorowania kopert zwrotnych w urzędach konsularnych,
jak również samego procesu ustalania wyników głosowania (liczenia głosów) przez obwodowe komisje wyborcze za granicą, w aktualnym stanie prawnym rejestrowanie obrazu w wyżej wskazanych sytuacjach, w obwodach głosowania za granicą nie było możliwe.

Zgodnie z art. 42 § 1 i 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2019 r. poz. 684) czynności wykonywane przez obwodową komisję wyborczą zarówno przed otwarciem lokalu wyborczego, jak i po jego zamknięciu (czyli ustalenie wyników głosowania
i sporządzenie protokołu) mogły być rejestrowane przez mężów zaufania z wykorzystaniem własnych urządzeń rejestrujących. Dotyczyło to jednak wyłącznie obwodowych komisji wyborczych na obszarze kraju. W dniu 20 kwietnia 2018 r. uchylone zostały postanowienia Kodeksu wyborczego (art. 52 § 7-8) przewidujące prowadzenie transmisji z lokalu wyborczego za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci elektronicznego przekazywania danych.