Główny Inspektorat
Sanitarny

18 stycznia 2024 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności opublikował opinię naukową na temat arsenu nieorganicznego (iAs) w żywności. Opinia ta stanowi aktualizację poprzedniej oceny EFSA, która została przeprowadzona w 2009 r.

Arsen jest pierwiastkiem chemicznym zaliczanym do półmetali. Występuje w różnych formach organicznych i nieorganicznych. W żywności i paszach iAs występuje głównie na +3 lub +5 stopniu utlenienia, obecny jako kompleksy siarczkowe lub jako aniony tlenowe: arseniany (III) i (V) (arseniny i arseniany). Głównym źródłem narażenia na arsen w diecie jest ryż, różnorakie produkty na bazie ryżu (wafle ryżowe, papier ryżowy, ciasteczka ryżowe, wafle ryżowe) oraz ziarna i produkty zbożowe. Konsumenci dużych ilości ryżu w Europie, zwłaszcza pewne grupy etniczne oraz dzieci w wieku poniżej trzech lat uznawani są jako najbardziej podatni na narażenie na arsen nieorganiczny. Badania epidemiologiczne pokazują, że przewlekłe spożycie iAs z dietą i wodą pitną wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wielu niekorzystnych skutków zdrowotnych. Arsen nieorganiczny został uznany za czynnik rakotwórczy powodujący miedzy innymi nowotwory skóry, płuc, pęcherza moczowego. Za najistotniejszy problem zdrowotny EFSA uznał zwiększoną częstość występowania nowotworów skóry powiązanych z ekspozycją na ten pierwiastek.

Panel ds. zanieczyszczeń w łańcuchu żywnościowym (CONTAM) określił w odniesieniu do w/w nowotworów zakres wartości najniższej dawki wyznaczającej (BMDL01) pomiędzy 0,3 a 8 μg/kg masy ciała na dzień. Ponadto, Panel uznał ocenę wartości marginesu narażenia (MOE) jako użyteczne narzędzie do oceny bezpieczeństwa oraz charakterystyki ryzyka w odniesieniu dla niektórych kancerogennych zanieczyszczeń obecnych w żywności. W oparciu o dostępne dane naukowe stwierdzono, że MOE wynoszący 1 lub mniej będzie odpowiadał poziomowi narażenia na arsen nieorganiczny, który może być związany ze zwiększonym ryzykiem zapadalności na raka skóry.

Obecność arsenu nieorganicznego w żywności budzi obawy zdrowotne. EFSA rekomenduje zatem dalsze badania wzajemnej zależności między zmianami epigenetycznymi i genetycznymi wywołanymi przez iAs, wyjaśnienie procesu jego interakcji z DNA oraz mechanizmów odpowiedzialnych za indukcję niestabilności genomu. Ponadto, należy zbadać rolę istniejących różnic międzyosobniczych w zapadalności na choroby związane z nadmiernym spożyciem arsenu oraz prześledzić skutki zdrowotne przed- i okołoporodowej ekspozycji na iAs oraz sposób, w jaki wywołane we wczesnym okresie życia zmiany mogą wpływać na ryzyko wystąpienia ewentualnych chorób u osób dorosłych.

Więcej informacji na ten temat znajduje się na stronach internetowych:

https://www.efsa.europa.eu/en/news/inorganic-arsenic-food-health-concerns-confirmed

https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/8488