Główny Inspektorat
Sanitarny

Bakterie Vibrio to bakterie gram-ujemne należące do przecinkowców (z rodziny Vibrionaceae) i występujące w środowisku morskim, zazwyczaj w ciepłych (pow. 16 °C) wodach o niskim i średnim zasoleniu. Do rodzaju Vibrio zalicza się wiele gatunków, które są potencjalnie patogenne dla człowieka. Bakterie te są przyczyną wibrioz.

Najbardziej znane ze względu na działanie chorobotwórcze są bakterie Vibrio cholerae (z grupy serologicznej O1 lub O139) posiadające zdolność wytwarzania toksyny cholery (tzw. toksynotwórcze typy O1, O139). Zakażenie wywołane przez toksynotwórcze szczepy Vibrio cholerae powoduje cholerę – ostrą, zakaźną chorobę przewodu pokarmowego.

Wśród najczęstszych czynników etiologicznych wibrioz można wyróżnić nietoksynotwórcze szczepy Vibrio cholerae, Vibrio parahaemolyticus powodujące ostre infekcje przewodu pokarmowego, Vibrio vulnificus odpowiedzialne za stany zapalne w obrębie tkanek miękkich mogące prowadzić do sepsy, a nawet śmierci. Najczęściej do zakażeń bakteriami Vibrio spp. dochodzi drogą pokarmową- po spożyciu surowych lub poddanych niewystarczającej obróbce termicznej ryb i owoców morza lub w wyniku połknięcia skażonej wody. W wyniku infekcji obserwuje się dolegliwości żołądkowo-jelitowe, manifestujące się wodnistą biegunką, której mogą towarzyszyć skurcze brzucha, wymioty, nudności, gorączka czy dreszcze.

23 lipca 2024 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opublikował opinię naukową na temat zwiększonego ryzyka dla zdrowia związanego z obecnością bakterii z rodzaju Vibrio w owocach morza w odniesieniu do zmian klimatycznych i narastającego zjawiska antybiotykoodporności w krajach UE.

Ocena obejmowała Vibrio parahaemolyticus, Vibrio vulnificus i przecinkowce Vibrio cholerae określane mianem non-O1, non-O139 (mogą spowodować u osób zakażonych łagodne objawy, ale nie szerzą się epidemicznie). W celu identyfikacji poszczególnych gatunków wykorzystano wystandaryzowane metody mikrobiologiczne, jak również najnowsze metody biologii molekularnej, w tym sekwencjonowanie całego genomu (coraz częściej stosowane).

W ocenie EFSA największe znaczenie dla zdrowia publicznego w UE, na co w dużej mierze wpływa  konsumpcja owoców morza, mają obecnie V. parahaemolyticus, V. vulnificus oraz V. cholerae non-O1 non-O139. Częstość ich występowania w owocach morza wzrasta w wyniku zmian klimatycznych, zwłaszcza w wodach o niskim zasoleniu. W oparciu o dostępne dane dotyczące tego typu produktów spożywczych wprowadzonych lub przeznaczonych do wprowadzenia na rynek UE stwierdzono, że we wszystkich ich kategoriach łączna częstość występowania V. parahaemolyticus  wynosiła 19,6%, przy czym najwyższe wartości oszacowano dla małży (27,8%) i ślimaków (28,8%). Szacowana częstość występowania przecinkowców V. cholerae non-O1 non-O139 wynosiła natomiast 4,1%.

W opinii naukowej EFSA podkreśla, że u niektórych gatunków Vibrio coraz częściej stwierdza się oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, zwłaszcza na ampicylinę, streptomycynę, kolistynę. Ponadto u Vibrio spp. wykryto także geny nadające oporność na różne typy β-laktamów, chinolony, sulfonamidy, aminoglikozydy, tetracykliny i fenikole. Oporność bakterii patogennych na antybiotyki i chemioterapeutyki w znaczny sposób ogranicza możliwość skutecznego leczenia infekcji, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego w krajach unijnych.

EFSA zaleca opracowanie definicji przypadku „wibrozy” na poziomie unijnym, rozważenie obligatoryjnego zgłaszania wszystkich przypadków wystąpienia choroby, ciągłą charakterystykę poszczególnych izolatów pod kątem patogenności oraz systematyczne zgłaszanie danych dotyczących występowania Vibrio spp. w żywności pochodzenia morskiego, zebranych w ramach unijnych programów monitorowania i gromadzenia informacji o chorobach odzwierzęcych w UE. Ponadto zaleca się tworzenie zasobów obliczeniowych i systemów informatycznych do przetwarzania tego typu danych, jak również dalsze badania w kierunku oporności szczepów bakteryjnych na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Opinia naukowa dostępna jest na stronie internetowej EFSA.