Główny Inspektorat
Sanitarny

8 lutego 2024 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności opublikował raport naukowy pt. „Ustalanie priorytetów dotyczących pestycydów i układów narządów docelowych na potrzeby oceny skumulowanego ryzyka związanego z dietą w oparciu o cykl monitorowania 2019–2021”.
Raport wpisuje się w działania EFSA związane z analizą ryzyka zdrowotnego wynikającego z narażenia na pozostałości środków ochrony roślin w produktach żywnościowych.

W celu zapewnienia zgodności z zapisami rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni w odniesieniu do skumulowanych i synergicznych efektów stosowania pestycydów, EFSA i Panel ds. produktów ochrony roślin i ich pozostałości rozpoczęły w 2007 r. opracowywanie metod niezbędnych do przeprowadzenia skumulowanej oceny ryzyka w tym zakresie.

W niniejszym raporcie, w kontekście skumulowanej oceny ryzyka narażenia na pozostałości pestycydów w diecie, przedstawiono dwuetapową analizę ustalania priorytetów, dotyczącą poszczególnych pestycydów i wybranych 16 układów narządów docelowych w organizmie. Zastosowana metodyka pozwoliła:

• zidentyfikować  substancje o niskim priorytecie, co do których oczekuje się, że będą miały marginalny udział w skumulowanym ryzyku dietetycznym oraz
• określić układy narządów o wysokim priorytecie, które należy uwzględnić w przyszłych ocenach skumulowanego ryzyka.

Analizą objęto 350 substancji i 36 surowców pierwotnych pochodzenia roślinnego objętych badaniami w cyklu monitoringu 2019–2021, prowadzonym w 30 grupach populacyjnych, obejmujących 3 przedziały wiekowe i 17 krajów UE. . W raporcie stwierdzono, że w przypadku 70% rozpatrywanych organów łączne narażenie na pozostałości pestycydów prawdopodobnie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia konsumentów i nie ma potrzeby przeprowadzania dodatkowych ocen ryzyka. Omówiono źródła niepewności wynikające z procedury modelowania oraz założeń metodologicznych i dokonano jakościowej oceny ich wpływu.

Ogólnie stwierdzono, że szacunki ryzyka dla różnych układów narządów były częściej przeszacowane niż niedoszacowane oraz że w przyszłej analizie ryzyka układom narządów należy nadać następujący priorytet: toksyczność reprodukcyjna i rozwojowa, wątroba, nerki, męski układ rozrodczy, układ krwiotwórczy i hematologia.

EFSA zaleca kontynuację wdrażania skumulowanej oceny ryzyka w odniesieniu do skutków zdrowotnych wynikających z obecności pozostałości pestycydów w diecie między innymi poprzez zidentyfikowanie toksyczności o istotnym znaczeniu oraz przeprowadzenie retrospektywnych ocen zagrożenia. Urząd zaleca także ustalanie priorytetów działania w zakresie pozostałości środków ochrony roślin co 3 lata w celu uwzględnienia ewentualnych zmian w schematach narażenia, kontynuację oraz doprecyzowanie badań narażenia na oksamyl i dimetoat, jak również intensyfikację monitorowania obecności pozostałości środków ochrony roślin w przetworzonych produktach spożywczych.

Pełny tekst raportu jest dostępny na stronie internetowej EFSA.