Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Rok 2023 jest szczególny dla Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, bowiem przypada w nim okrągła, 20. rocznica utworzenia Inspekcji.

Warto przy tej okazji przypomnieć, że IJHARS zaczęła działać w 2003 r. w efekcie połączenia Centralnego Inspektoratu Standaryzacji oraz  Państwowej Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych. Od tamtego czasu Inspekcja z powodzeniem kontynuuje misję swoich poprzedniczek, systematycznie rozszerzając swój zakres działania i kompetencji, czego dowodem jest m.in. niedawne przejęcie zadań Inspekcji Handlowej, co umożliwiło IJHARS objęcie nadzoru nad jakością handlową produktów w całym łańcuchu żywnościowym – „od pola do stołu” (począwszy od etapu produkcji, poprzez kontrolę graniczną, aż po obrót w handlu i gastronomii).

– Można powiedzieć, że IJHARS ma w swoim DNA misję i kompetencje wszystkich instytucji, na bazie których dzisiaj działa. Chodzi o takie niezmienne elementy tej misji, jak: promowanie wysokiej jakości produktów rolno-spożywczych, przeciwdziałanie zafałszowaniom żywności i różnego rodzaju oszustwom żywnościowym, a także innym nieprawidłowościom i nadużyciom, które godzą w interesy konsumentów oraz uczciwych producentów. To zawsze był i nadal będzie wiodący obszar działalności Inspekcji. W celu zapewnienia jak najbardziej skutecznej ochrony konsumentów, która jest dla nas imperatywem, cały czas wdrażamy różnego rodzaju innowacje techniczne i organizacyjne, tak aby być zawsze o krok przed fałszerzami żywności. Przykładem takich innowacji jest wdrożenie nowych narzędzi służących nadzorowi nad handlem żywnością w internecie (umożliwiających anonimowy zakup kontrolny) – mówi Przemysław Rzodkiewicz, Główny Inspektor IJHARS, zwracając uwagę na wiele wymiernych sukcesów i dokonań Inspekcji w wymienionych obszarach.

Konkretnie, od momentu powstania Inspekcja przeprowadziła ponad 203 tys. kontroli na rynku krajowym oraz prawie 1,4 mln kontroli na granicy, podczas których pobrano łącznie ponad 150 tys. próbek do kompleksowych badań laboratoryjnych. W efekcie, Inspekcja wykryła dziesiątki tysięcy różnego rodzaju nieprawidłowości, w tym także wiele zafałszowań. Dzięki przeprowadzonym kontrolom Inspekcja ma już na swoim koncie podanie do publicznej wiadomości informacji o ponad 2000 zafałszowanych artykułów rolno-spożywczych. 

– Naprawdę trudno dziś wyobrazić sobie, jak wyglądałby polski rynek żywnościowy bez 20-letniego wkładu i konkretnych działań Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, która w imieniu resortu rolnictwa sprawuje nadzór nad jakością żywności w produkcji i obrocie, a także na granicy, przez co z jednej strony chroni interesy polskich konsumentów, a z drugiej strony wspiera też producentów, stojąc na straży uczciwej konkurencji w branży rolno-spożywczej, co wzmacnia korzystny wizerunek polskiej żywności. Z tego względu, przy okazji obchodów 20. rocznicy utworzenia Inspekcji, chciałbym serdecznie podziękować wszystkim jej byłym i obecnym pracownikom za profesjonalizm oraz zaangażowanie w wykonywanie postawionych przed Państwem zadań – mówi Robert Telus, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

W kontekście kontroli realizowanych przez Inspekcję warto dodać, że potencjalne kary dla nieuczciwych przedsiębiorców mogą być bardzo dotkliwe (i wynieść nawet kilkaset tysięcy złotych), jednak kierownictwo IJHARS podkreśla, że przy wydawaniu decyzji pokontrolnych, związanych z wykrytymi nieprawidłowościami, każda sprawa jest wnikliwie analizowana i brane są pod uwagę wszystkie okoliczności i racje, a wysokie kary pieniężne są „zarezerwowane” przede wszystkim dla ewidentnych, umyślnych i nie budzących żadnych wątpliwości oszustw realizowanych bez skrupułów na dużą skalę.  

– Staramy się, aby nasze działania zawsze były adekwatne i proporcjonalne, czyli dostosowane do konkretnej sytuacji i okoliczności. Najczęściej, w efekcie podejmowanych działań kontrolnych i nadzorczych edukujemy przedsiębiorców, biorąc pod uwagę prawo do popełnienia błędu, traktując ich po partnersku i dając szansę na poprawę – zaznacza Przemysław Rzodkiewicz.

W omawianym kontekście warto zwrócić uwagę na kilka konkretnych sukcesów Inspekcji z zakresu kontroli jakości handlowej z ostatnich lat, które pokazują, że fałszowanie żywności w Polsce staje się coraz trudniejsze do ukrycia, a przez to coraz bardziej ryzykowne i nieopłacalne. Oto najciekawsze przykłady:

• Dzięki zaangażowaniu i profesjonalizmowi pracowników IJHARS, Polska jest jednym z niewielu krajów w UE (poza krajami śródziemnomorskimi), które mają zatwierdzony tzw. panel sensoryczny do laboratoryjnych badań oliwy z oliwek, przez co Inspekcja nie musi wysyłać próbek oliwy do Włoch, Hiszpanii czy Grecji. A warto wiedzieć, że oliwa extra virgin należy do najczęściej fałszowanych produktów rolno-spożywczych w UE.
• Dzięki systematycznym działaniom kontrolnym i nadzorczym IJHARS, przy wsparciu orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE, udało się w ciągu ostatnich lat w dużej mierze wyeliminować z naszego rynku wprowadzające konsumentów w błąd produkty o takich nazwach, jak: „mleko migdałowe” czy „masło orzechowe”.
• Dzięki kontrolom własnym oraz uczestnictwu IJHARS w skoordynowanych unijnych kontrolach jakości handlowej wybranych produktów rolno-spożywczych (we współpracy z Komisją Europejską) udało się wycofać z rynku lub nie wpuścić na polski rynek wielu partii zafałszowanych przypraw, w tym m.in.  przyprawy oregano (nieuczciwi przedsiębiorcy fałszują tę przyprawę przy użyciu np. liści mirtu i oliwki).
• Dzięki staraniom IJHARS udało się znacząco ograniczyć obecność na naszym rynku produktów, których oznakowanie w sposób nieuzasadniony nawiązuje do tradycyjnych metod produkcji (określenia typu: wiejski, tradycyjny, domowy, staropolski). 

– Bardzo się cieszę z tego, że pracuję w nowoczesnym, certyfikowanym laboratorium IJHARS i poprzez realizowane w nim drobiazgowe badania kontrolne produktów rolno-spożywczych mogę brać udział w walce z zafałszowaniami żywności oraz innymi nieprawidłowościami, które naruszają interes polskich konsumentów. Nie jest to zatem zwykła praca, lecz swego rodzaju służba i misja, którą dzięki stosowanym w naszym laboratorium metodom analitycznym i procedurom, spełniającym najwyższe standardy, zgodne z normą PN-EN ISO/IEC 17025, możemy skutecznie realizować, zapewniając bardzo wysoką jakość wyników prowadzonych badań – mówi Agnieszka Strzębicka, dyrektor laboratorium IJHARS w Warszawie.

Choć IJHARS jest znany i kojarzony przede wszystkim z powodu realizowanych kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, to jednak przy okazji obchodów 20-lecia warto poznać także inne jego oblicza, m.in. instytucji udzielającej wsparcia przedsiębiorcom z branży.

Na przykład, po tym, gdy Rosja nałożyła embargo na polskie jabłka, IJHARS przez 4 lata wspierał polskich producentów jabłek, poprzez koordynowanie i wdrażanie nadzwyczajnych unijnych mechanizmów wsparcia, dzięki czemu mogli oni zagospodarować nadpodaż jabłek i uniknąć strat. Ponadto, w najbliższym czasie Inspekcja planuje opublikować w języku polskim najnowszą, zaktualizowaną wersję ważnego, międzynarodowego dokumentu, obejmującego zbiór norm, zasad i wytycznych dotyczących stosowania w praktyce słynnego systemu HACCP. Tłumaczenie tego dokumentu będzie stanowić jubileuszowy „prezent” Inspekcji dla polskich przedsiębiorców z branży rolno-spożywczej.

Na tym jednak nie kończy się doniosła rola Inspekcji w systemie nadzoru nad branżą rolno-spożywczą w Polsce. Warto wiedzieć, że IJHARS pełni wiele prestiżowych i odpowiedzialnych funkcji, a także blisko współpracuje (m.in. na mocy bilateralnych porozumień) z wieloma ważnymi instytucjami, zarówno z kraju, jak i zagranicy. Poprzez swoją aktywność międzynarodową eksperci IJHARS budują korzystny wizerunek Polski oraz polskiej branży rolno-spożywczej na świecie. Oto, co warto wiedzieć na ten temat:

• IJHARS od początku swojej działalności, poprzez udział w różnych gremiach i forach eksperckich, bierze aktywny udział w pracach nad tworzeniem i aktualizowaniem międzynarodowych norm i standardów z zakresu bezpieczeństwa oraz jakości produktów rolno-spożywczych (przede wszystkim w ramach tzw. Kodeksu Żywnościowego - Codex Alimentarius).
• Główny Inspektorat IJHARS pełni funkcje m.in.: Punktu Kontaktowego Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO / WHO dla Polski; instytucji wiodącej w ramach współpracy z Grupą Roboczą Rady Unii Europejskiej do spraw Kodeksu Żywnościowego; Polskiego Sekretariatu Współpracy z Grupą Roboczą ds. Norm Jakościowych dla Produktów Rolnych EKG / ONZ (Europejska Komisja Gospodarcza Organizacji Narodów Zjednoczonych); krajowego Punktu Kontaktowego ds. oszustw żywnościowych, należącego do europejskiej sieci Food Fraud Network (jest organem łącznikowym krajowych służb kontroli z Komisją Europejską).
• Przedstawiciele Biura Współpracy Międzynarodowej GIJHARS przygotowują się do prowadzenia prac polskiej prezydencji w Radzie UE w 2025 r. w Grupie Roboczej ds. Międzynarodowych Kwestii Żywnościowych i Rolnych. W czasie poprzedniej polskiej prezydencji (w 2011 r.) pracownicy GIJHARS również byli zaangażowani w szereg prac z zakresu rolnictwa i gospodarki żywnościowej, będąc oficjalnymi członkami Korpusu Prezydencji.
• O randze IJHARS świadczy też fakt regularnej, bliskiej współpracy z wieloma krajowymi instytucjami, takimi jak np.: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Główny Inspektorat Sanitarny, Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, Główny Inspektorat Weterynarii czy Główny Inspektorat Transportu Drogowego.

Na koniec warto przypomnieć, że ustawa z dnia 21 grudnia 2000 roku o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, która ostatecznie weszła w życie 1 stycznia 2003 roku wraz z uruchomieniem Inspekcji, umożliwiła wdrożenie do krajowego porządku prawnego około 80 aktów prawnych UE zawierających wymagania jakościowe dla produktów rolnych i żywności oraz standardy urzędowej kontroli żywności i nadzoru rynku. Od spełnienia tych wymagań zależały możliwości swobodnego oferowania polskich produktów na rynku UE, a także objęcie w przyszłości producentów rolnych mechanizmami wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. IJHARS odegrał zatem istotną rolę także w przygotowaniach Polski do integracji z Unią Europejską.

Więcej informacji na temat działalności IJHARS można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej Inspekcji, pod adresem: www.gov.pl/web/ijhars, a także w oficjalnych kanałach informacyjnych Inspekcji w social mediach (Facebook, Twitter, LinkedIn, YouTube).