Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

System klasyfikacji EUROP zapewnia rzetelną ocenę jakości tusz zwierząt rzeźnych i właściwe ustalanie cen w notowaniach na terenie UE oraz wpływa na zwiększenie przejrzystości rynku w zakresie handlu tuszami wołowymi.

Miejsce, czas i cel kontroli

Celem kontroli klasyfikacji tusz wołowych wg EUROP prowadzonych przez IJHARS w 2022 r. było zapewnienie prawidłowego określania klas jakości tusz wołowych w ubojniach, przestrzegania obowiązujących przepisów oraz podnoszenie zaufania społecznego do systemu klasyfikacji.

W 2022 r. przeprowadzono 545 wizyt kontrolnych w zakładach ubojowych, w trakcie których sprawdzono poprawność klasyfikacji przeprowadzonej przez 116 rzeczoznawców (80,6% aktywnych rzeczoznawców) na podstawie 20,7 tys. szt. tusz wołowych.

Nadzorowane ubojnie

Obowiązek stosowania klasyfikacji tusz wołowych w Polsce dotyczy wszystkich rzeźni, które w ostatnim roku ubiły powyżej 3900 szt. bydła (tj. powyżej 75 szt. tygodniowo średnio w roku). W 2022 r. nadzorem Inspekcji JHARS objęto 68 ubojni bydła (35,1% ubojni działających na terenie kraju).

Udział zakładów nadzorowanych w ogólnej liczbie zakładów ubojowych zwiększył się w latach 2012-2022 o ok. 6%. Udział ubojów w zakładach nadzorowanych w stosunku do wszystkich ubojów wzrósł o 6,7% w latach 2012-2022.

Ustalenia z kontroli

• Klasy jakości zostały nadane tuszom prawidłowo we wszystkich kontrolowanych ubojniach, a stwierdzone błędy mieściły się w granicach tolerancji błędu.
• Liczba tusz prawidłowo sklasyfikowanych przez rzeczoznawców w 2022 r. pod względem uformowania wynosiła 16 596 szt., (80,2% wszystkich skontrolowanych), a pod względem otłuszczenia 15 788 szt., (76,3%).
• W zakresie czasu nadawania tuszom klas jakości, ustawienia tary na wagach kolejkowych, okresu przechowania protokołów z ustalania klas jakości tusz przez rzeczoznawców nie wykryto żadnych nieprawidłowości.
• Informacje przekazywane dostawcom były zgodne z dokumentacją zakładową we wszystkich kontrolowanych zakładach.

Stwierdzone nieprawidłowości

• Błędna ocena uformowania dotyczyła 4109 szt. tusz, w tym zawyżona 2809 szt. (13,6% wszystkich skontrolowanych), a zaniżona 1300 szt. (6,3%).
• Błędna ocena otłuszczenia dotyczyła 4917 szt. tusz, w tym zawyżona 1764 szt. (8,5% wszystkich skontrolowanych), a zaniżona 3153 szt. (15,2%).
• Kategorie umieszczone na tuszach były niezgodne z dokumentacją zakładową oraz stanem faktycznym w przypadku 27 tusz (0,2% kontrolowanych) w 2 ubojniach (2,9% nadzorowanych).
• Klasy jakości tusz były ustalane bez aktualnego uprawnienia przez 5 osób.
• Nieprawidłowa obróbka lub prezentacja dotyczyła 311 tusz (1,5% kontrolowanych).
• Nieprawidłowe znakowanie klasą jakości handlowej stwierdzono w przypadku 373 szt. tusz, (1,8% kontrolowanych).
• Dokumentowanie czynności ustalania klas jakości tusz przez rzeczoznawców było nieprawidłowe w 1 ubojni, (1,4% nadzorowanych).
• Niezgodne z dokumentacją zakładową klasy jakości umieszczone na tuszach, stwierdzono w odniesieniu do 35 tusz (0,2% kontrolowanych) w 1 ubojni (1,5% nadzorowanych).
• Wykryto brak kwartalnej informacji o liczbie uzyskanych tusz lub nieterminowe jej przesłanie do właściwego wojewódzkiego inspektoratu w 3 ubojniach, (4,4% kontrolowanych).
• Wagi, używane do ustalania masy tusz, posiadały nieaktualne cechy legalizacji w 2 ubojniach (2,9% kontrolowanych).

Struktura tusz wołowych w klasyfikacji EUROP

Z danych przesłanych przez ubojnie do WIJHARS wynika, że w 2022 r. w kraju poddano ubojowi 1810,1 tys. szt. bydła, w tym w nadzorowanych ubojniach ubito 1702,8 tys. szt. bydła, tj. 94,1% całkowitego uboju bydła w Polsce. Klasyfikacji poddano 1681,1 tys. szt. tusz wołowych, tj. 98,7% bydła ubitego w nadzorowanych rzeźniach. Największy udział 54,99% stanowiły tusze w klasach uformowania O - umięśnienie dość dobre oraz 23,97% w klasie R - umięśnienie dobre. Pod względem otłuszczenia największy udział miały tusze w klasie 2 – otłuszczenie małe (44%) oraz 3 – otłuszczenie średnie (31,21%).

Tabela 1. Struktura tusz wołowych poddanych klasyfikacji w I, II, III i IV kwartale 2022 r.

Kate-goria	Liczba (tys. szt.)	Udział w %	Klasa uformo-wania	Liczba (tys. szt.)	Udział w %	Klasa otłuszcze-nia	Liczba (tys. szt.)	Udział w %
Z	6,71	0,40	S	0,62	0,04	1	268,36	15,96
A	497,96	29,62	E	14,94	0,89	2	739,74	44,00
B	336,31	20,00	U	130,37	7,75	3	524,60	31,21
C	0,47	0,03	R	402,95	23,97	4	134,35	7,99
D	532,03	31,65	O	924,42	54,99	5	14,09	0,84
E	307,66	18,30	P	207,84	12,36	-	-	-

 

Liczba tusz poddanych klasyfikacji

Systematycznie rośnie liczba tusz poddanych klasyfikacji w systemie EUROP. W 2021 r. liczba tusz poddanych klasyfikacji była o ok. 1/4 wyższa niż w 2012 r. i wynosiła 1,69 mln. szt. Udział tusz klasyfikowanych w uboju całkowitym wynosił w 2021 r. 92,3%, a w 2022 r. 92,8%.

Rozliczanie zakupów tusz wg klasyfikacji EUROP

Liczba zwierząt zakupionych na podstawie masy tusz i klasy jakości systematycznie rośnie. Ich udział w 2012 r. stanowił nie 55,4% wszystkich zwierząt poddanych ubojowi w całym kraju. W 2021 r. udział bydła zakupionego z wykorzystaniem wyników klasyfikacji wynosił już 69,2% bydła ubitego w kraju, a w 2022 r. zmniejszył się o 0,4 punktu procentowego do 68,8%.

Prowadzenie nadzoru nad systemem klasyfikacji tusz wołowych według unijnej skali skutkuje wzrastającą liczbą tusz poddanych klasyfikacji oraz zakupionych na podstawie klasy i masy tusz.