Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Kontrola zgodności procesu produkcji ze specyfikacją produktów posiadających chronioną nazwę pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne lub będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami, dokonywana jest na wniosek producenta przez inspektorów z właściwego miejscowo Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (WIJHARS) lub przez inspektorów upoważnionej jednostki certyfikującej. Wyboru podmiotu kontrolującego dokonuje producent.

Kontrola zgodności ma na celu sprawdzenie czy produkt wytwarzany jest zgodnie z wymaganiami specyfikacji. Polega ona na sprawdzeniu stanu faktycznego na miejscu, sprawdzeniu odpowiednich dokumentów (np. prowadzonych przez producenta rejestrów poszczególnych etapów produkcji) i/lub przeprowadzeniu wywiadu z producentem w celu uzyskania niezbędnych informacji pozwalających na ocenę stanu faktycznego.

Zakres, częstotliwość oraz rodzaj kontroli zależą od specyfiki procesu produkcji danego produktu (np. od ilości etapów produkcji, stopnia przetworzenia) i powinny być określone w specyfikacji produktu przez producentów.

W przypadku produktów regionalnych (ChOG, ChNP) kontroluje się przede wszystkim te elementy specyfikacji, które świadczą o związku produktu z regionem. Natomiast w przypadku produktów tradycyjnych (GTS) szczególną uwagę przykłada się do kontroli tych etapów produkcji, z których wynika szczególny charakter i szczególne właściwości produktu. Koszty kontroli zgodności procesu produkcji ze specyfikacją pokrywane są przez producenta i, w przypadku kontroli przeprowadzanych przez WIJHARS, liczone są na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 listopada 2022 r. w sprawie stawek opłat za czynności przeprowadzone w ramach kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz prawidłowości wprowadzania do obrotu i oznakowania materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. U. z 2022 r., poz. 2354).

Używanie zarejestrowanej w Unii Europejskiej nazwy produktu regionalnego lub tradycyjnego jest uprawnione jedynie po otrzymaniu świadectwa jakości lub certyfikatu zgodności, w wyniku poddania się przez producenta kontroli zgodności procesu produkcji produktu ze specyfikacją.

Kontrola urzędowa

Zgodnie z ustawą z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, do zadań IJHARS należy urzędowa kontrola artykułów rolno-spożywczych posiadających zarejestrowane Chronione Nazwy Pochodzenia, Chronione Oznaczenia Geograficzne lub będących Gwarantowaną Tradycyjną Specjalnością oraz współpraca z jednostkami sprawującymi taką kontrolę w innych państwach członkowskich UE. Kontrola urzędowa zapewnia, że zarejestrowane nazwy są chronione przed wykorzystywaniem ich w celach komercyjnych, przed zawłaszczeniem, imitacją lub aluzją oraz wszelkimi innymi praktykami mogącymi wprowadzić w błąd konsumentów co do prawdziwego pochodzenia produktu. Kontrola taka ma na celu także sprawdzenie, czy artykuły rolno-spożywcze są składowane lub transportowane w sposób zapewniający zachowanie ich właściwej jakości handlowej.

Ponadto zgodnie ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o rejestracji i ochronie nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności produktów rolnych i środków spożywczych, win lub napojów spirytusowych oraz o produktach tradycyjnych Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, sprawuje nadzór nad wytwarzaniem produktów z nazwą pochodzenia,  oznaczeniem geograficznym lub będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami.