Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Celem kontroli było sprawdzenie jakości handlowej lodów, w zakresie zgodności z obowiązującymi przepisami prawa i wymaganiami, których spełnienie zostało zadeklarowane w oznakowaniu
produktu i/lub dokumentach towarzyszących.

Kontrole, przeprowadzone na terenie całego kraju w III kwartale 2023 r., objęły łącznie 45 lokali gastronomicznych. Różnego rodzaju nieprawidłowości stwierdzono w 31 z nich (68,9 %).

Kontroli cech organoleptycznych poddano 41 partii lodów. Nieprawidłowości nie stwierdzono.

Badania laboratoryjne pod kątem parametrów fizykochemicznych objęły 61 partii lodów. Zakwestionowano 7 partii (11,5 % skontrolowanych).

Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m. in.: zawyżonej zawartości tłuszczu w stosunku do deklaracji zawartej w informacji o wartości odżywczej, obecności barwnika tj. czerwieni koszenilowej niedeklarowanej w oświadczeniu kontrolowanego i w dokumentacji lub błękitu brylantowego niewymienionego w wykazie składników.

Kontrolą objęto 3 partie lodów ze składnikiem mlecznym. Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie.

Najwięcej nieprawidłowości stwierdzono w zakresie znakowania produktów. Spośród 274 sprawdzonych partii nieprawidłowości stwierdzono w 169 partiach (61,7% skontrolowanych). Wśród skontrolowanych partii wykryto m.in. następujące nieprawidłowości:

Nieprawidłowości w wykazie składników:

• niepodanie wykazu składników, w tym substancji powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, w miejscu sprzedaży, na wywieszce dotyczącej danego środka spożywczego lub w inny sposób w miejscu dostępnym bezpośrednio konsumentowi finalnemu
• brak wyróżnienia nazw produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji;
• zamieszczenie niewłaściwej funkcji technologicznej dodatku do żywności lub brak podania tej funkcji;
• umieszczenie surowców, półproduktów, które nie były użyte do produkcji albo nie występowały w recepturze;
• umieszczenie surowców, wymienionych jako składniki składnika złożonego, które nie zostały stwierdzone w opisie na jego opakowaniu;
• podanie składu składnika złożonego, który był niezgodny ze składem zadeklarowanym w oznakowaniu na opakowaniu tego składnika np. „bazy mlecznej”, „bazy kakaowej”, „pasty czekoladowej”;
• umieszczenie substancji zagęszczających innych niż zadeklarowane na etykiecie surowca zastosowanego do produkcji lodów;
• podanie składnika złożonego bez wyszczególnienia jego składu np. „pulpy z mango”, „syropu”;
• pominięcie niektórych surowców stosowanych do produkcji lodów np. dekstrozy, rumu, mleka, owoców lub produktów wchodzących w skład składnika złożonego np. „masy lodowej”, „bazy śmietankowej”;
• podanie składnika w niewłaściwy sposób tj. bez uwzględnienia dodatkowych informacji o sposobie jego przetwarzania np. „pistacja” zamiast „pistacja prażona” lub bez określenia roślinnego źródła pochodzenia składników w tym: mąki, tłuszczu roślinnego, błonnika;
• podanie produktu „glukoza” zamiast „syrop glukozowy” lub cytryna zamiast „sok z cytryny”;
• podanie nazwy składnika „baza mleczna”, podczas gdy w składzie tego wyrobu wskazano rafinowany olej kokosowy;
• podanie składników środka spożywczego w nieprawidłowej kolejności;

Nieprawidłowości w nazwie artykułu:

• podanie w nazwie lodów lub wykazie składników nazw zarezerwowanych dla przetworów mlecznych odnoszących się do produktów roślinnych np. „mleko sojowe w proszku”, „masło kakaowe”, „…z masła orzechowego”;
• użycie nieprawidłowej nazwy lodów np. „kefir z (nazwa owocu)”, masło palone z (nazwa składnika smakowego)” z zastosowaniem terminów zarezerwowanych dla przetworów mlecznych, podczas gdy jednocześnie do produkcji kontrolowanych wyrobów zastosowano surowce zawierające tłuszcze roślinne;
• brak użycia właściwej nazwy towaru umożliwiającej poznanie rzeczywistego charakteru produktu np. poprzez podanie nazwy owocu „mango” bez określenia „sorbet” lub poprzez zastosowanie jedynie nazwy fantazyjnej lodów z pominięciem części opisowej;
• wprowadzanie konsumenta w błąd poprzez rozbieżności w nazwie lodów np. na wywieszce zastosowano nazwę „LODY JOGURTOWE”, „CZEKOLADA”, podczas gdy w teczce z listą składników zamieszczono nazwę „LODY O SMAKU JOGURTOWYM”, „LODY O SMAKU CZEKOLADOWYM”;
• zamieszczenie informacji takich jak np. „lody tradycyjne”, „wyłącznie naturalne składniki”, „100% natura”, podczas gdy do produkcji lodów użyto składników wysoko przetworzonych oraz dodatków;
• użycie w nazwie lodów określeń takich jak np. „śmietanka”, „lody śmietankowe”, podczas gdy do produkcji lodów zastosowano surowce roślinne np. rafinowany olej kokosowy lub składniki złożone zawierające tłuszcze roślinne;
• zamieszczenie w nazwie lodów określeń „cytryna”, „cytrynowe”, podczas gdy do produkcji użyto jedynie aromatu cytrynowego.

Inne nieprawidłowości:

• brak zapisu o obecności substancji słodzącej także obok nazw na tablicy z ofertą lodów;
• nieumieszczenie nazwy albo imienia i nazwiska producenta lodów w miejscu bezpośrednio dostępnym dla konsumenta finalnego.

Należy nadmienić, że niektóre zakwestionowane partie zawierały po kilka nieprawidłowości.

Nieprawidłowość stwierdzono w przypadku 2 partii lodów. W kartach informacyjnych tych dwóch wyrobów zamieszczono znak graficzny w postaci okręgu z liściem i zapis „ORGANIC FOOD” bez przedstawienia żadnej dokumentacji na potwierdzenie ekologicznej metody produkcji.

Skontrolowane produkty były przechowywane we właściwy sposób, zapewniający ich odpowiednią jakość i bezpieczeństwo.

Podczas kontroli u 2 podmiotów stwierdzono przeterminowane surowce/półprodukty stosowane do produkcji lodów. W przypadku pierwszego podmiotu było to kakao natomiast drugiego - przeterminowana pasta o smaku krówki. W pozostałych placówkach nie stwierdzono produktów przeterminowanych.

W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości, na podstawie przepisów ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, inspektorzy wydali 30 decyzji administracyjnych nakładających kary pieniężne na kwotę 46 401,21 zł, a także nałożyli 3 mandaty karne oraz wydali 25 zaleceń pokontrolnych.

Z uwagi na niezakończone postępowania administracyjne oraz trwające procedury odwoławcze, ostateczna liczba i wielkość zastosowanych sankcji może ulec zmianie.

Stwierdzony wysoki odsetek nieprawidłowości, szczególnie w zakresie znakowania sugeruje, że pożądane jest prowadzenie dalszych kontroli lodów w lokalach gastronomicznych. Jednocześnie
IJHARS przypomina, że informacje o nazwie i składzie lodów, w tym o składnikach alergennych, powinny być – zgodnie z obowiązującymi przepisami – udostępniane w placówkach gastronomicznych w miejscu bezpośrednio dostępnym konsumentowi finalnemu.