Polska w Indiach

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Za realizację polityki gospodarczej państwa odpowiedzialne są ministerstwa i agencje rządowe. Urzędami centralnymi nadzorującym kwestie ekonomiczne są:  Ministerstwo Przemysłu, Ministerstwo Handlu, Ministerstwo Rolnictwa, Ministerstwo Rybołówstwa i Żywych Zasobów, Ministerstwo Tekstyliów i Juty, Ministerstwo Planowania.

W Bangladeszu stosowane są 5-letnie plany rozwojowe, od 2010 r. w ramach długoletnich planów perspektywicznych. Pierwszy „Bangladesh Perspective Plan 2010-2021” zakładał, że do 2021 r. Bangladesz stanie się krajem o średnich dochodach i przekształci się w cyfrowy Bangladesz. Nie wszystkie zamierzenia udało się zrealizować, że wiele z projektów jest w trakcie implementacji. Drugi plan perspektywiczny „Urzeczywistnienie wizji 2041: Plan perspektywiczny Bangladeszu na lata 2021–2041” określa długoterminowe priorytety rozwoju. Zasadniczym celem jest położenie kresu absolutnemu ubóstwu i osiągnięcie do 2031 r. statusu kraju średniozamożnego, a także wyeliminowanie ubóstwa co pozwoli Bangladeszowi stać się krajem rozwiniętym do 2041 r. Cele strategiczne i kamienie milowe planu obejmują industrializację kraju z produkcją zorientowaną na eksport; zmiany paradygmatu w rolnictwie w celu zwiększenia produktywności, wdrożenie systemu efektywnej energetyki i rozwój infrastruktury, rozwój Bangladeszu odpornego na zmiany klimatyczne i inne wyzwania środowiskowe oraz przekształcenie kraju w centrum wiedzy i technologii.

W 2025 r. Bangladesz awansował z grupy państw „mało rozwiniętych” do grupy państw „rozwijających się” (middle income economy). Znaczne sukcesy odnotowano w ograniczeniu ekstremalnego ubóstwa, które wg najnowszych danych dotyczy nieco powyżej 5% populacji (dane na rok 2023). Jest to wyraźny spadek z 18,5% w 2010 r. i ogromna poprawa w porównaniu z 1991 r. kiedy poniżej granicy ubóstwa żyło 44,2% populacji.

• Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Jedną z charakterystycznych cech gospodarki Bangladeszu jest znaczny eksport siły roboczej za granicę i związany z nim udział przelewów zagranicznych w gospodarce. Środki przesyłane przez około 10-milionową diasporę (pracującą głownie w państwach Zatoki Perskiej i innych państwach muzułmańskich) mają duże znaczenie dla budowy rezerw walutowych i generalnie, wzrostu gospodarczego. W roku budżetowym 2023-2024 ogólna wartość zagranicznych przelewów pieniężnych od pracowników z Bangladeszu wyniosła 29,7 mld USD.

• Polityka kursowa

Oficjalną jednostką płatniczą Bangladeszu jest taka (BDT), która dzieli się na 100 paisa. Prawo do emitowania znaków pieniężnych należy do Centralnego Banku Bangladeszu (Central Bank of Bangladesh), jednakże z wyjątkiem banknotów o najmniejszych nominałach (1 i 2 taka),  których emisją zajmuje się Ministerstwo Finansów Bangladeszu.

Bangladesh Bank nie jest obecny na rynku w systemie dziennym, a jedynie wtedy gdy przeprowadzane są transakcje z bankami komercyjnymi. Do rozliczenia transakcji z rządem Bangladeszu (lub organizacjami międzynarodowymi) Bangladesh Bank stosuje najniższe i najwyższe kursy USD/BDT uzyskane w rozliczeniach międzybankowych z dnia poprzedniego.

Kurs taka dla transakcji międzybankowych oraz rynkowych kształtuje się zgodnie z prawem popytu i podaży i ustalany jest przez banki komercyjne.

Kursy walut w dniu 13 stycznia 2025 roku wynosiły wg kursu walut Central Bank of Bangladesh:

1 EUR – 125,00 BDT

1 USD –  122,00 BDT

1 GBP – 149,00 BDT

1 PLN – 29,33 BDT

• Surowce i technologie krytyczne

Bangladesz posiada znaczącej bazy surowców mineralnych. Te, które występują nie są zaliczane do krytycznych surowców. W Bangladeszu wydobywany jest węgiel kamienny, gaz ziemny,

Bangladesz borykając się przez ostatnie lata z problemami ekonomicznymi i politycznymi nie rozwinął technologii krytycznych. Krytyczna infrastruktura informacyjna (Critical Information Infrastructure - CII) stanowi szkielet ram technologicznych Bangladeszu, obejmujący sektory istotne dla bezpieczeństwa narodowego, gospodarki i życia publicznego. Obejmuje ona systemy telekomunikacyjne, energetyczne, transportowe, bankowe i opieki zdrowotnej. W Bangladeszu, gdzie transformacja cyfrowa szybko zmienia paradygmaty społeczno-gospodarcze, bezpieczeństwo CII nabiera ogromnego znaczenia.

• Stan infrastruktury

Infrastruktura lotnicza.

Bangladesz dysponuje łącznie 11 lotniskami. Z tym, że tylko 3 z nich: Hazrat Shahjalal International Airport w Dhace, Shah Amanat International Airport w Chittagong oraz Osmani International Airport w Sylhet posiadają status lotnisk międzynarodowych. Wszystkie lotniska znajdują się pod zarządem Urządu Lotnictwa Cywilnego (Cywil Aviation Authority -http://www.caab.gov.bd), który podlega Ministerstwu Lotnictwa Cywilnego i Turystyki Bangladeszu.

Infrastruktura drogowa.

Bangladesz posiada łącznie ponad 21,3 tys. km dróg publicznych, w tym ponad 17 tys. km dróg utwardzonych, oraz ponad 18 tys. wiaduktów i mostów. Transport drogowy zabezpiecza ponad 80% transportu pasażerskiego w tym kraju. Zarząd nad drogami publicznymi i mostami sprawuje Departament Dróg i Autostrad w Ministerstwie Komunikacji Bangladeszu (Roads and Highways Department -http://www.rhd.gov.bd/).

Infrastruktura kolejowa.

Łączna długość linii kolejowej w Bangladeszu wynosi 2.855 km - zabezpiecza ok. 7% transportu pasażerskiego. Z 440 stacji kolejowych w ciągu roku korzysta w tym kraju ponad 65 mln pasażerów. Liniami kolejowymi oraz transportem kolejowym zarządza Państwowa Linia Kolejowa Bangladeszu (Bangladesh Railway - http://www.railway.gov.bd).

Infrastruktura rzeczna.

Bangladesz posiada również bardzo dobrze rozwiniętą sieć transportu rzecznego, która stanowi równie ważne ogniwo komunikacji pasażerskiej, jak i obsługi cargo. Łączna długość sieci rzecznej w porze deszczowej wynosi 8.372 km, a w porze letniej 5.200 km. Obsługą wszystkich portów śródlądowych zajmuje się Urząd ds. Obsługi Portów Śródlądowych, funkcjonujący przy Ministerstwie Transportu Morskiego (Bangladesh Land Port Authority http://www.bsbk.gov.bd/).

Infrastruktura morska.

Głównym portem morskim jest Chittagong, podlegający zarządowi Chittagong Port Authority (http://www.cpa.gov.bd/). 

• Kalendarz dni wolnych od pracy

Bangladesz ma 12 stałych świąt publicznych:

•             Nowy Rok – 1 styczeń,

•             Dzień Języka Bengali – 21 luty,

•             Dzień Niepodległości – 26 marca,

•             Bengalski Słoneczny Nowy Rok – 14 kwiecień,

•             Święto Pracy – 1 maj,

•             Dzień Żałoby Narodowej – 15 sierpnia,

•             Dzień Rewolucji – 7 listopad,

•             Dzień Zwycięstwa – 16 grudzień,

•             Boże Narodzenie – 25 – 26 grudzień.

Dodatkowo w Bangladeszu obchodzone jest 14 ruchomych świąt religijnych wynikających z kalendarza lunarnego.

* dane Bangladesh Bureau of Statistics (BBS), gdzie za klasę średnią uważa się osoby zarabiające 4000-5000 USD rocznie.

• Najważniejsi partnerzy handlowi

W roku budżetowym 2023-2024 eksport Bangladeszu wyniósł 44,4 mld USD (dane Bangladesh Bank). Najważniejszymi odbiorcami eksportu Bangladeszu są USA (17,5% całości eksportu), Niemcy (11,5%), Wielka Brytania (10,2%), Hiszpania (8,0%) i Francja (5,4%).

Import do Bangladeszu wyniósł 63,2 mld USD pochodził głównie z Chin (25,2% całości importu), Indii (13,4%), Malezji (4,9%), Indonezji (4,8%) i Brazylii (3,4%).

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Głównymi produktami eksportowymi są tekstylia i ubrania gotowe (83,2% całości eksportu), wyroby skórzane (2,3%) oraz wyroby z juty (1,9%).

Bangladesz importuje gł. surowce energetyczne (18,6% całego importu), bawełnę (12,6%), maszyny i urządzenia mechaniczne (6,8%), żelazo i stal (5,7%), maszyny i urządzenia elektryczne (3,9%) oraz wyroby w plastiku (3,9%) .

• Główni inwestorzy

Skumulowane bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Bangladeszu na koniec czerwca 2024 r. wynosiły 17,5 mld USD (Wielka Brytania 3,0 mld USD, Singapur 1,7 mld USD, Korea Płd. 1,6 mld USD, Chiny 1,4 mld USD, Niderlandy 1,3 mld USD, Hongkong 1,3 mld USD, USA 1,0 mld USD i Indie 0,8 mld USD. W roku budżetowym 2023-2024 odnotowano wzrost BIZ w porównaniu z poprzednim rokiem budżetowym 2022-2023 o 1,7 mld USD. Głównymi sektorami inwestycyjnymi były: przemysł włókienniczy, bankowość, energetyka i telekomunikacja

• Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Na koniec 2023 r. (dane Bangladesh Bank) skumulowane BIZ Bangladeszu wynosiły 384,84 mln USD, głównie w Indiach (ponad 70% całości BIZ Bangladeszu), ZEA i Nepalu.

Bangladesz posiada umowy o wolnym handlu w ramach Asia-Pacific Trade Agreement, Preferential Tariff Arrangement-Group of eight Developing Countries, South Asia Free Trade Area.

Bangladesz jest członkiem Inicjatywy Zatoki Bengalskiej (Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation - BIMSTEC) na rzecz wielosektorowej współpracy technicznej i gospodarczej. BIMSTEC za cel stawia sobie ustanowienie bardziej wszechstronnej strefy wolnego handlu poprzez głębszy i bardziej znaczący zasięg sektorowy usług oraz otwarty i konkurencyjny system inwestycyjny.  Grupa regionalna stanowi pomost pomiędzy Azją Południową i Południowo-Wschodnią i jest ważnym elementem wzmocnienia stosunków między tymi krajami. BIMSTEC stworzył także platformę do współpracy wewnątrzregionalnej pomiędzy członkami SAARC i ASEAN.

Bangladesz jest członkiem GATT od 1972 r. i członkiem-założycielem WTO od 1995 r.

Bangladesz jest również członkiem założycielem organizacji o zasięgu regionalnym: South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC), a w 2001 r. dołączył do Indian Ocean Rim - Association for Regional Cooperation (IOR-ARC), obecnie Indian Ocean Rim Association (IORA).

Bangladesz jest także członkiem ASEAN Regional Forum, Asia Cooperation Dialogue oraz G77.

Kraj ten należy również do ONZ i szeregu wyspecjalizowanych organizacji systemów Narodów Zjednoczonych.

• Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

W kontaktach handlowych Polski  z Bangladeszem utrzymuje się bardzo wysokie saldo ujemne (-2.860,0 mln EUR w 2023 r.). Jest to problem wielu państw członkowskich UE. Niezmiennie importowane są z Bangladeszu do Polski materiały i artykuły włókiennicze różnego rodzaju (przede wszystkim odzież), których wartość przekracza 3 mld USD. Bangladesz wykazuje stałe zainteresowany współpracą z przemysłem węglowym RP.

Za 10 miesięcy 2024 r. obroty handlowe wyniosły ponad 3.089,2 mln USD, w tym eksport wyniósł 38,3 mln USD (spadek o 46,1%), a import 3.050,9 mln USD (wzrost o 10,4%) , tym samym saldo obrotów jest niekorzystne dla Polski (długotrwały trend) i w 2024 r. wyniosło -3,01 mld USD (w 2023 r. - 2,6 mld USD). W eksporcie największe pozycje stanowiły żelazo i stal (26,9%), maszyny i urządzania mechaniczne (22,1%) oraz maszyny i urządzenia elektryczne i ich części (17,6%). Największe pozycje w imporcie z Bangladeszu stanowiły materiały i artykuły włókiennicze (93,8%), obuwie (4,5%), tytoń (0,3%) oraz rowery (0,27%).

*dane GUS za 10 miesięcy 2024 r.

Wzajemne inwestycje

Dane Narodowego Banku Polskiego nie odnotowują, by firmy zarejestrowane w Bangladeszu dokonywały bezpośrednich inwestycji w Polsce. Podobnie dane NBP nie wykazują inwestycji polskich podmiotów gospodarczych w Bangladeszu.

• Relacje z UE

Stosunki UE z Bangladeszem sięgają 1973 r. W 2001 r. weszła w życie umowa o współpracy (Cooperation Agreement), która znacznie rozszerzyła zakres współpracy pomiędzy partnerami oraz przyczyniła się do rozwoju handlu. Umowa ta określiła także zasady współpracy krajów w ramach ochrony praw człowieka i środowiska.

W latach 2007-2013 roku Bangladesz realizował swoje cele w oparciu o The Country Strategy Paper for Bangladesh. W tym okresie współpraca UE z Bangladeszem skupiała się na następujących dziedzinach: kontynuacji walki z ubóstwem w zakresie strukturalnym oraz osiągnięciu Milenijnych Celów Rozwoju ONZ do 2015 r., wprowadzeniu skutecznych narzędzi zarządzania w celu efektywnego świadczenia podstawowych usług publicznych dla najuboższej warstwy społecznej oraz zdywersyfikowaniu bazy przemysłowej oraz na wprowadzeniu odpowiednich instrumentów prawnych i ekonomicznych dla poprawy możliwości rozwoju środowiska biznesowego. Od 2014 do 2020 roku stosunki pomiędzy UE a Bangladeszem skupiły się na 3 obszarach: wzmocnieniu demokratycznych systemów rządów, kwestiach bezpieczeństwa żywności i żywienia oraz edukacji i rozwoju umiejętności.

Bangladesz, jako kraj najsłabiej rozwinięty korzysta z unijnego porozumienia „Wszystko oprócz broni”, które zapewnia bezcłowy, bezkontyngentowy dostęp do całego wywozu, z wyjątkiem broni i amunicji. W ramach wieloletniego programu indykatywnego na lata 2014-2020 UE zobowiązała się do pomocy w wysokości do 690 mln EUR. Podkreślono konieczność reform politycznych w Bangladeszu w celu poprawy otoczenia biznesowego i przyciągnięcia większej ilości handlu i inwestycji.

Nowy wieloletni program (Multi-annual Indicative Programme - MIP) dla Bangladeszu na lata 2021–2027 koncentruje się na trzech priorytetowych obszarach: rozwoju kapitału ludzkiego, ekologicznym rozwoju i zarządzaniu. Celem MIP jest wzmocnienie współpracy w kluczowych obszarach oraz poprawa edukacji, możliwości zatrudnienia, efektywności energetycznej, ochrony środowiska, równości płci, powszechnego dostępu do wymiaru sprawiedliwości, usług publicznych i zarządzania migracjami.

https://www.eeas.europa.eu/bangladesh/european-union-and-bangladesh_en?s=164#1671

Wg danych Komisji Europejskiej wymiana handlowa UE z Bangladeszem w 2019 roku skupiała się  głównie na imporcie, który wyniósł 19,0 mld EUR – na tej podstawie Bangladesz sklasyfikowany został na 27 miejscu w grupie partnerów eksportujących do Unii Europejskiej. Export z UE do Bangladeszu był zdecydowanie mniejszy i wyniósł 3,4 mld EUR, co w rankingu partnerów importujących z UE usytuowało to państwo na 58 miejscu. Importowano głównie tekstylia, które stanowiły ponad 90% całego importu pomiędzy UE a Bangladeszem. Z EU eksportowano zaś do tego kraju przede wszystkim  maszyny i urządzenia, które stanowiły 49% całego eksportu z UE.

• Baza traktatowa

Pomiędzy Bangladeszem a Polską obowiązują następujące umowy gospodarcze:

1. Umowa między Rządem PRL i Rządem Ludowej Republiki Bangladeszu o współpracy technicznej i naukowej z 16.03.1974;
2. Konwencja między Rządem RP i Rządem Ludowej Republiki Bangladeszu w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania uchylaniu się od podatków od dochodu z 08.07.1997;
3. Umowa między RP a Ludową Republiką Bangladeszu o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji 08.07.1997.
4. Umowa między Unią Europejską a Bangladeszem z 2001 r. "Cooperation Agreement between the European Community and the People's Republic of Bangladesh on partnership and development".