Planowanie mobilności miejskiej jest trudnym i skomplikowanym zadaniem. Planiści muszą zarządzać różnymi, czasem sprzecznymi potrzebami i wymaganiami na poziomie lokalnym, a nawet wykraczającymi poza ten poziom, biorąc pod uwagę dążenie do osiągania celów w zakresie europejskich zmian klimatycznych i w zakresie efektywności energetycznej.

W szybko zmieniającym się świecie z zadowoleniem obserwujemy coraz większe zaangażowanie władz lokalnych i zainteresowanych stron w działania na rzecz mobilności w miastach, które dzięki temu stały się czystsze i bardziej zrównoważone. Zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza oraz hałasu związanego z ruchem drogowym, zatorów i wypadków przy jednoczesnym podniesieniu jakości życia w naszych miastach jest obecnie priorytetem dla wielu burmistrzów czy prezydentów miast.

Dziś, bardziej niż kiedykolwiek, wszyscy potrzebujemy lepszych warunków dla ruchu pieszego i rowerowego, efektywnego transportu publicznego i współdzielonego, węzłów multimodalnych - a wszystko to wspierane przez inteligentne rozwiązania cyfrowe. Najlepszym sposobem, aby to osiągnąć, jest połączenie dobrych pomysłów i innowacyjnych środków.

SUMP (Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej) jest strategią długoterminową, nastawioną na zapewnienie dobrego dostępu do celów podróży i usług, zawierającą również plan wdrożenia.

Zgodnie z powszechnie uznaną w Europie i na szczeblu międzynarodowym definicją, określoną w opublikowanym w 2019 r. drugim wydaniu europejskich wytycznych, plan zrównoważonej mobilności miejskiej to strategiczny plan mający na celu zaspokojenie potrzeb osób i przedsiębiorstw w zakresie mobilności w miastach i w ich otoczeniu, aby poprawić jakość życia. Opiera się on na istniejących praktykach planowania i w należyty sposób uwzględnia zasady integracji, uczestnictwa i oceny.

Etapy planowania SUMP według:

https://www.eltis.org/sites/default/files/sump_guidelines_2019_interactive_document_1.pdf

 

Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej wyrażonym w Wytycznych „Opracowanie i wdrożenie planu zrównoważonej mobilności miejskiej”, 8 zasad SUMP to:

1. WYZNACZONE CELE: Głównym celem planu mobilności w miastach, zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju, jest zwiększenie dostępności obszarów miejskich oraz zapewnienie wysokiej jakości mobilności i transportu zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju, obejmujących dojazd do obszaru miejskiego, przejazd przez ten obszar, jak również przemieszczanie się w jego obrębie. Dotyczy to bardziej potrzeb „funkcjonującego miasta” i jego obrzeży, niż obszaru miejskiego jako jednostki podziału administracyjnego.
    
2. PERSPEKTYWA KRÓTKO I DŁUGOTERMINOWA: Plan mobilności w miastach zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju zawiera długoterminową strategię przyszłego rozwoju obszaru miejskiego oraz, w tym zakresie, przyszłego rozwoju infrastruktury i usług w obszarze transportu
   i mobilności, bądź też jest powiązany z istniejącą strategią tego rodzaju. Przedmiotowy plan zawiera również plan realizacji krótkoterminowego procesu wdrażania strategii.
    
3. OCENA BIEŻĄCYCH I PRZYSZŁYCH WYNIKÓW: Budowanie zrównoważonej mobilności w miastach powinno opierać się na należytej ocenie aktualnego i przyszłego funkcjonowania miejskiego systemu transportowego.
    
4. WSZYSTKIE GAŁĘZIE TRANSPORTU: Plan mobilności w miastach przyczynia się do harmonijnego rozwoju wszystkich odpowiednich rodzajów transportu, sprzyjając przy tym przechodzeniu na bardziej zrównoważone systemy. Plan przewiduje wdrożenie zintegrowanego zbioru technicznych, infrastrukturalnych, strategicznych i miękkich środków w celu zwiększenia skuteczności i opłacalności, odpowiednio do ustanowionego celu głównego i celów szczegółowych.
    
5. WSPÓŁPRACA HORYZONTALNA I WERTYKALNA: Proces opracowywania i wdrażania planu mobilności w miastach, opiera się na zintegrowanym podejściu przy wysokim poziomie współpracy, koordynacji i konsultacji między różnymi szczeblami władzy i odpowiednimi organami. Lokalny organ do spraw planowania powinien ustanowić odpowiednie struktury i procedury.
    
6. PODEJŚCIE PARTYCYPACYJNE: Plan mobilności w miastach opiera się na przejrzystym i partycypacyjnym podejściu.
    
7. ZAPEWNIENIE MONITOROWANIA CELÓW: Wdrażanie planu mobilności w miastach powinno być objęte ścisłym monitorowaniem.
    
8. WERYFIKACJA JAKOŚCI: Lokalne organy do spraw planowania powinny dysponować mechanizmami mającymi na celu zapewnienie odpowiedniej jakości planu mobilności w miastach oraz stwierdzić zgodność tego planu z wymogami określonymi w dotyczącej go koncepcji.

Komisja Europejska dokonując oceny rezultatów działań zaprogramowanych w pakiecie na rzecz mobilności w miastach z 2013 r. wskazała na brak przyjęcia zasad dotyczących SUMP we wszystkich państwach członkowskich, brak spójnego systemu gromadzenia danych dotyczących mobilności w miastach oraz potrzebę stworzenia lepszych ram zarządzania na poziomie unijnym, przy zwiększonym zaangażowaniu państw członkowskich.

W opublikowanej w grudniu 2020 r. unijnej Strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności, w ramach inicjatywy przewodniej 3 – BARDZIEJ ZRÓWNOWAŻONA I ZDROWSZA MOBILNOŚĆ MIĘDZY MIASTAMI I W MIASTACH Komisja Europejska zadeklarowała dalszą współpracę z miastami
i państwami członkowskimi, aby zapewnić, by wszystkie duże i średnie miasta będące węzłami miejskimi w sieci TEN-T wdrożyły do 2030 r. swoje własne plany zrównoważonej mobilności miejskiej.

Realizując zalecenia Europejskiego Trybunału Obrachunkowego zawarte w raporcie „Zrównoważona mobilność w miastach w UE – bez zaangażowania ze strony państw członkowskich nie będzie możliwa istotna poprawa”, w grudniu 2021 r. Komisja Europejska w komunikacie „Nowe unijne ramy mobilności miejskiej” przedstawiła kompleksowy zestaw środków mających na celu stworzenie zrównoważonego, inteligentnego i odpornego systemu mobilności miejskiej oraz wprowadzenia zasadniczych zmian niezbędnych do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu. Zaproponowała m.in. wzmocnione podejście do planów zrównoważonej mobilności miejskiej, nakładając w projekcie zmienionego rozporządzenia w sprawie TEN-T obowiązki w zakresie opracowania i przyjęcia planów zrównoważonej mobilności miejskiej na ustanowione węzły miejskie, w powiązaniu z obowiązkiem gromadzenia i monitorowania szczegółowych wskaźników mobilności miejskiej. Wezwała ponadto każde państwo członkowskie do wprowadzenia krajowego, długoterminowego programu wsparcia realizacji planów zrównoważonej mobilności miejskiej, z krajowym kierownikiem programu na czele. Program ten mógłby obejmować środki prawne, finansowe i organizacyjne mające na celu pomoc w budowaniu zdolności i wdrażaniu planów zrównoważonej mobilności miejskiej zgodnie z europejskimi wytycznymi dotyczącymi tych planów.

Komisja Europejska duży nacisk kładzie na monitorowanie postępów w dążeniu do stworzenia zrównoważonego systemu mobilności miejskiej. Ponieważ miasta i obszary miejskie nadal opracowują SUMPy i pracują na rzecz celów polityki UE, ważne jest, aby udokumentować ten postęp, aby zapewnić, że takie osiągnięcia staną się widoczne. Komisja Europejska zidentyfikowała i w ramach pilotażowego projektu przetestowała kompleksowy zestaw 19 wskaźników - Sustainable Urban Mobility Indicators (SUMI), które wspierają miasta w przeprowadzaniu znormalizowanej oceny ich systemu mobilności i mierzenia ulepszeń wynikających z nowych praktyk lub polityk mobilności. Komisja stwierdziła także potrzebę większego zaangażowania państw członkowskich w proces monitorowania, ponieważ kilka państw członkowskich nie gromadzi systematycznie odpowiednich danych z zakresu mobilności miejskiej.

W unijnych ramach mobilności miejskiej Komisja zapowiedziała, że poprawi i usprawni zestaw wskaźników SUMI, jak również powiązane narzędzie do analizy porównawczej.

W zakresie wskaźników SUMI, zasadne jest prowadzenie prac zgodnie z wytycznymi KE oraz popularyzowanie tych wskaźników. Wskaźniki zrównoważonej mobilności miejskiej są użytecznym narzędziem dla miast i obszarów miejskich do identyfikacji mocnych i słabych stron ich systemu mobilności oraz do skoncentrowania się na obszarach wymagających poprawy.