Ustawa umożliwi powstanie Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK) oraz towarzyszących mu inwestycji tworzących spójny i efektywny system transportowy.

Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów z listopada 2017 r., CPK ma powstać w Stanisławowie w gminie Baranów koło Grodziska Mazowieckiego. Budowa nowego portu jest konieczna, aby zastąpić warszawskie Lotnisko Chopina, które nie może pełnić funkcji dużego portu przesiadkowego. Przepustowość lotniska w Warszawie jest na wyczerpaniu i w związku z dynamicznie rosnącym ruchem lotniczym w regionie, w następnych latach nie będzie w stanie go obsłużyć (w 2017 r. z tego lotniska skorzystało 15,72 mln pasażerów, o 22 proc. więcej niż w 2016 r.

Usytuowanie lotniska

Nowe lotnisko, usytuowane między Łodzią a Warszawą, ma być jednym z największych przesiadkowych portów lotniczych w Europie. Po pierwszym etapie budowy ma obsługiwać do 45 mln pasażerów rocznie, a docelowo nawet ok. 100 mln. Lotnisko ma powstać na ok. 3000 ha gruntów. Obiekt wraz z towarzyszącą infrastrukturą drogową i kolejową ma kosztować ok. 30-35 mld zł. Do końca 2019 r. mają trwać prace przygotowawcze, a sam port ma być budowany przez kolejne 8 lat, do końca 2027 r.

Nowy międzykontynentalny port lotniczy ma powstać niedaleko jednej z głównych tras wylotowych ze stolicy – przy autostradzie A2 i w pobliżu jednej z ważniejszych i bardziej uczęszczanych tras kolejowych łączących Warszawę i Łódź. Lotnisko będzie oddalone od stolicy o ok. 40 kilometrów. Dzięki rozbudowie sieci kolejowej między Warszawą i Łodzią będzie to najlepiej skomunikowany obszar w Polsce.

Centralny Port Komunikacyjny ma funkcjonować jako węzeł przesiadkowy oparty na zintegrowanych węzłach: lotniczym i kolejowym, spójnych z układem sieci drogowej. Ma to być rentowny, innowacyjny węzeł transportowy, który wprowadzi nas do pierwszej dziesiątki najlepszych portów lotniczych świata, doprowadzi do intensywnego rozwoju pasażerskiego transportu kolejowego, stanowiącego atrakcyjną alternatywę dla transportu drogowego oraz zapewni trwałą integrację aglomeracji warszawskiej i łódzkiej.

CPK a polityka transportowa Polski

Realizacja CPK zakłada przemodelowanie kierunków polityki transportowej Polski i oparcie jej na systemie tzw. piasty i szprychy (Hub&Spoke), w którym centralną rolę odgrywa CPK, stanowiąc punkt odniesienia do rozwoju pozostałych zasadniczych inwestycji transportowych (drogowych, kolejowych oraz lotniczych).

Projekt obejmuje m.in:

• określenie zasad i warunków przygotowania, finansowania i realizacji CPK oraz infrastruktury towarzyszącej, w tym zasad i warunków rezerwacji terenu, wydania decyzji lokalizacyjnej oraz nabywania nieruchomości w drodze dobrowolnych negocjacji, a także organów właściwych w tych sprawach;
• określenie kwestii ustrojowych, tj. umocowania Pełnomocnika Rządu ds. CPK oraz ustroju korporacyjnego spółek realizujących inwestycje;
•  wprowadzenie integracji procesów zarządczych w ramach szerokiego katalogu inwestycji objętych ustawą, m. in. w postaci Programu, Dokumentu Wdrażającego oraz Zasad Zarządzania;
• wprowadzenie etapu przygotowania oraz rezerwacji obszaru inwestycji, zapewniającego środki prawne niezbędne dla zabezpieczenia prawidłowego toku realizacji inwestycji, w tym przeprowadzenia kompleksowych badań terenowych.

Zaproponowano ustawowe ustanowienie Pełnomocnika Rządu do spraw Centralnego Portu Komunikacyjnego dla Rzeczypospolitej Polskiej. Pełnomocnikiem jest sekretarz albo podsekretarz stanu w ministerstwie obsługującym ministra zajmującego się sprawami transportu. Pełnomocnika powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów.

Aby zapewnić wsparcie Pełnomocnikowi w realizacji jego zadań, przygotowanie i realizację Programu oraz koordynować i kontrolować realizację przedsięwzięć, Skarb Państwa utworzy Spółkę Celową. Spółka ta zostanie docelowo rozwiązana po zrealizowaniu celu, dla którego została utworzona.

Projekt przesądza, że zarówno główna inwestycja, jak i inwestycje towarzyszące, są celami publicznymi i inwestycjami celu publicznego w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami oraz przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Lista inwestycji towarzyszących ma zostać określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Ustalając taką listę rząd miałaby brać pod uwagę znaczenie danego przedsięwzięcia dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania CPK, rozwoju krajowego systemu transportowego i przesyłowego, jak również rozwoju i integracji przylegających do CPK aglomeracji.

Konsultacje społeczne

Projekt ustawy został poddany konsultacjom z samorządami lokalnymi oraz mieszkańcami terenów objętych planowaną inwestycją. W wyniku zgłoszonych uwag zostały wprowadzone przepisy zwiększające możliwości prowadzenia przez mieszkańców dalszej działalności, w tym skrócono czas rezerwacji terenu z 4 do 2 lat oraz umożliwiono przejęcie przez Spółkę Celową zobowiązań wynikających z realizacji projektów współfinansowanych ze środków publicznych, w tym środków europejskich. Ponadto rozszerzono katalog nieruchomości zamiennych na terytorium całego kraju, w ramach współpracy z Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa, Agencją Mienia Wojskowego, Lasami Państwowym oraz Krajowym Zasobem Nieruchomości, co jest szczególnie ważne dla mieszkańców prowadzących działalność rolniczą.

Nieruchomości będą nabywane przez Spółkę Celową w ramach dobrowolnych negocjacji cenowych, które będą trwały do końca 2019 roku. Ustawodawca szacuje, że w ten sposób zostanie nabyta zdecydowana większość nieruchomości i procedura odszkodowawcza będzie uruchomiona dopiero w ostateczności. W przypadku zakończenia działalności rolniczej, na wniosek Pełnomocnika, prezes KRUS będzie zapewniał emerytury specjalne w pełnej lub większej wysokości, również w przypadku braku wymaganego stażu pracy. Wszystkie te rozwiązania sprawiają, iż ustawa o CPK zagwarantuje prawa mieszkańców i najlepsze warunki negocjacyjne ze wszystkich dotychczasowych specustaw.

Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.