Od 9 kwietnia 2022 r., obowiązuje piąty pakiet sankcji Unii Europejskiej wobec Rosji i Białorusi, wprowadzony poniższymi aktami prawnymi:

1. rozporządzenie Rady (UE) 2022/576 z 8 kwietnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 833/2014 dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie (Dz. Urz. UE L111 z 08.04.2022 r., str. 1), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022R0576&from=PL;
    
2. rozporządzenie Rady (UE) 2022/577 z 8 kwietnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (WE) nr 765/2006 dotyczącego środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi oraz jej zaangażowaniem w rosyjską agresję przeciwko Ukrainie (Dz. Urz. UE L111 z 08.04.2022 r., str. 67), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022R0577&from=PL;
    
3. decyzja Rady (WPZiB) 2022/578 z 8 kwietnia 2022 r. w sprawie zmiany decyzji 2014/512/WPZiB dotyczącej środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie (Dz. Urz. UE L111 z 08.04.2022 r., str. 70), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022D0578&from=PL;
    
4. decyzja Rady (WPZiB) 2022/579 z 8 kwietnia 2022 r. w sprawie zmiany decyzji Rady 2012/642/WPZiB dotyczącej środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi
   i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy (Dz. Urz. UE L111 z 08.04.2022 r., str. 81), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022D0579&from=PL.

Rozporządzenie 2022/576 wprowadza zakaz wykonywania transportu drogowego towarów na terytorium Unii Europejskiej, w tym tranzytu, przez przedsiębiorców transportu drogowego z siedzibą w Rosji. Dla zakazu przewidziano okres przejściowy – do 16 kwietnia 2022 r. do transportu towarów rozpoczętego przed 9 kwietnia 2022 r. nie stosuje się wskazanego zakazu transportu drogowego, pod warunkiem że pojazd przedsiębiorstwa transportu drogowego:

1. znajdował się już na terytorium UE 9 kwietnia 2022 r. lub
2. musi przejechać tranzytem przez UE, aby powrócić do Rosji.

Zakaz transportu drogowego nie ma charakteru bezwzględnego, ponieważ nie obejmuje transportu:

1. poczty w ramach usługi powszechnej;
2. towarów przewożonych tranzytem przez UE między Obwodem Kaliningradzkim a pozostałym terytorium Rosji, pod warunkiem że transport takich towarów nie jest w inny sposób zakazany.

Ponadto właściwe organy państwa członkowskiego mogą zezwolić na wykonanie transportu towarów przez przedsiębiorcę transportu drogowego z siedzibą w Rosji, jeżeli ustaliły, że taki transport jest niezbędny:

1. w celu zakupu, przywozu lub transportu do UE gazu ziemnego i ropy naftowej, w tym produktów rafinacji ropy naftowej, a także tytanu, aluminium, miedzi, niklu, palladu i rudy żelaza;
2. w celu zakupu, przywozu lub transportu produktów farmaceutycznych, medycznych, rolnych i spożywczych, w tym pszenicy, a także nawozów, których przywóz, zakup i transport jest dozwolony zgodnie z rozporządzeniem;
3. w celach humanitarnych;
4. w celu funkcjonowania przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych UE i państw członkowskich w Rosji, w tym delegatur, ambasad i misji, lub organizacji międzynarodowych w Rosji korzystających z immunitetów zgodnie z prawem międzynarodowym; lub
5. w celu przekazania lub wywozu do Rosji dóbr kultury, które są przedmiotem wypożyczenia w kontekście formalnej współpracy kulturalnej z Rosją.

W zakresie transportu morskiego rozporządzenie Rady UE 2022/576 przewiduje zakaz dostępu do portów Unii Europejskiej, w tym portów Rzeczypospolitej Polskiej, statków zarejestrowanych pod banderą Rosji, w tym jachtów i łodzi rekreacyjnych. Zakaz ten obowiązuje po 16 kwietnia 2022 r. i ma zastosowanie również do statków, które zmieniły swoją rosyjską banderę na banderę innego państwa po rozpoczęciu inwazji na Ukrainę, czyli od 24 lutego 2022 r.

Zakaz ten nie będzie miał zastosowania w przypadku statków potrzebujących pomocy, zmuszonych do awaryjnego zawinięcia do portu ze względów bezpieczeństwa morskiego lub w celu ratowania życia na morzu.

Przyjęte przepisy wprowadziły dla przedsiębiorców transportu drogowego mających siedzibę na Białorusi zakaz dokonywania transportu drogowego towarów na terytorium UE, w tym tranzytu. Nie ma on jednak zastosowania do przedsiębiorców transportu drogowego przewożących przesyłki pocztowe w ramach świadczenia usługi powszechnej.

Ponadto organy państwa członkowskiego UE mogą wprowadzić wyjątki od ww. zakazu, o ile zostaną spełnione określone warunki. Państwa członkowskie mogą zezwolić na przewóz towarów przez przedsiębiorstwo transportu drogowego mające siedzibę na Białorusi, jeżeli właściwe organy ustalą, że taki przewóz jest konieczny do:

1. zakupu, przywozu lub transportu do UE gazu ziemnego i ropy naftowej, w tym produktów rafinacji ropy naftowej, a także tytanu, aluminium, miedzi, niklu, palladu i rudy żelaza;
2. zakupu, przywozu lub transportu produktów farmaceutycznych, medycznych, rolnych i spożywczych, w tym pszenicy; lub
3. w celach humanitarnych; lub
4. funkcjonowania przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych Unii i państw członkowskich na Białorusi, w tym delegatur, ambasad i misji, lub organizacji międzynarodowych na Białorusi korzystających z immunitetów zgodnie z prawem międzynarodowym.

Podobnie jak w przypadku Rosji w odniesieniu do zakazu transportu drogowego dla przedsiębiorców z Białorusi wprowadzono okres przejściowy i w konsekwencji do 16 kwietnia 2022 r. zakaz ten nie ma zastosowania do transportu towarów, który rozpoczęto przed 9 kwietnia 2022 r., pod warunkiem że pojazd przedsiębiorstwa transportu drogowego:

1. znajdował się na terytorium Unii już 9 kwietnia 2022 r. lub
2. musi przedostać się tranzytem przez terytorium Unii, aby powrócić na Białoruś.

Powyższe sankcje obowiązują od 9 kwietnia 2022 r. i nie dotyczą polskich przewoźników drogowych ani przewoźników z innych państw niż Rosja i Białoruś. Można się jednak spodziewać, że Rosja i Białoruś zastosują analogiczny zakaz transportu drogowego dla przewoźników z UE, w tym Polski. W związku z tym Ministerstwo Infrastruktury odradza polskim przewoźnikom wykonywanie podróży do Białorusi i Rosji, a tym, którzy posiadają pojazdy na terytorium tych państw, zaleca ich powrót do Polski.