Instytut Rozwoju Języka Polskiego

Wideokonferencja została zorganizowana przez Instytut Rozwoju Języka Polskiego, który reprezentowała dyrektor Urszula Starakiewicz-Krawczyk. W spotkaniu uczestniczyli również Ministra Joanna Mucha, przedstawiciele Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (ORPEG), Ambasady RP w Astanie, Konsul RP oraz przedstawiciele instytucji polonijnych w Kazachstanie. Celem rozmów było ustalenie głównych przeszkód na drodze do rozwoju języka polskiego na wschodzie, a także wysnucie wniosków i zaplanowanie działań, które pomogą wyeliminować niedogodności oraz zachęcić środowisko polonijne do nauki języka polskiego.

Polacy w Kazachstanie

Społeczność polska składała się z dwóch części – dobrowolnej fali przesiedleńczej z przełomu XIX wieku i XX wieku oraz z potomków ofiar deportacji (przede wszystkim Polacy z Ukrainy i Litwy, zesłani tutaj w latach 30. i 40. przez reżim komunistyczny). Obecnie szacuje się, że w Kazachstanie żyje około 35 tysięcy osób polskiego pochodzenia (0,2% ludności republiki). Na przestrzeni lat, liczebność społeczności polonijnej zmniejszyła się, głównie przez emigracje do innych krajów (w tym do Polski), jednak nadal jest obecna i aktywnie działa na rzecz rozwoju i promocji języka polskiego na wschodzie. Osoby polskiego pochodzenia zamieszkują przede wszystkim część północną kraju (obwód północnokazachstański, obwód akmolińskii, obwód kustanajski). W Kazachstanie istnieją polskie szkoły, organizacje kulturalne oraz kościoły katolickie, które odgrywają ważną rolę w pielęgnacji polskiej tożsamości. W większych miastach, jak na przykład Ałmaty czy Astana, działają stowarzyszenia, które organizują wydarzenia kulturalne i spotkania.

Dyskusja o wyzwaniach i rozwiązaniach

Społeczność Polaków w Kazachstanie jest mniejsza niż kiedyś, ale mimo wielu przeszkód i wyzwań, prowadzi aktywne działania, które podtrzymują polską tożsamość. Najważniejszymi wyzwaniami w zakresie nauczania języka polskiego, które wybrzmiały podczas spotkania są:

1. Dominacja języka rosyjskiego - pomimo 30 lat starań o lepszą edukację języka polskiego w Kazachstanie i tak wśród społeczności polonijnej dominuje język rosyjski. Mało kto zna i biegle posługuje się językiem polskim. Szczególnie słabą znajomość języka polskiego widać wśród dzieci i młodzieży. Osoby, które uczą się języka polskiego i biegle się nim posługują, decydują się na emigrację, głównie do Polski, przez co brakuje młodych nauczycieli polonijnych, którzy mogliby przekazywać ważną widzę na temat kraju przodków.

2. Ograniczone wsparcie lokalnej administracji dla nauczania języka polskiego – trudności w utrzymaniu funkcjonowania polskich klas oraz zajęć z języka polskiego w szkołach systemowych.

3. Procedura wizowa - porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej, a Rządem Republiki Kazachstanu o współpracy w dziedzinie edukacji nakłada na stowarzyszenia polonijne, szkoły polonijne lub/i centra kultury polskiej, obowiązek zgłaszania do kazachstańskich kuratoriów zapotrzebowania na skierowanie nauczyciela z Polski. Nauczyciel może podjąć pracę w Kazachstanie tylko, jeśli władze oświatowe RK zaakceptują wniosek-zapotrzebowanie organizacji polonijnej i wyrażą zgodę na przyjazd nauczyciela z Polski. Procedura jest skomplikowana i uzyskanie zgody nie jest łatwe. Skutkuje to tym, że ośrodki polonijne są zmuszone szukać rozwiązań, by takie pozwolenie odnowić oraz umożliwić nauczycielom przyjazd do Kazachstanu.

4. Brak interaktywnych podręczników – Polacy z Kazachstanu nie zgłaszają problemów z dostępem do tradycyjnych materiałów edukacyjnych, jednak potrzebują aktualnych podręczników cyfrowych, które umożliwią oglądanie, słuchanie i odtwarzanie ćwiczeń za pośrednictwem linków oraz pozwolą uatrakcyjnić i unowocześnić sposób prowadzenia lekcji.

Wsparcie dla Polaków w Kazachstanie

Podczas wideokonferencji przedstawiono dotychczasowe działania instytucji w obszarze wsparcia edukacyjnego. W 2023 roku IRJP przekazał blisko 235 tysięcy złotych na rozwój języka polskiego, a w 2024 roku około miliona złotych. Fundusze zostały przeznaczone głównie na organizację wypoczynku podczas okresu wolnego od szkoły zarówno w Kazachstanie, jak w Polsce oraz na zakup podręczników i sprzętu niezbędnego do nauki.

Perspektywy na przyszłość

Spotkanie otworzyło nowe możliwości współpracy i wskazało konkretne kierunki działania. Dyrektor IRJP podziękowała Polakom z Kazachstanu za zaangażowanie w naukę języka polskiego i pielęgnację polskiej tożsamości. Dodatkowo wszystkie organizacje polonijne zostały zaproszone do udziału w konkursach organizowanych przez Instytut oraz do śledzenia bieżących informacji na stronie internetowej. Minister Joanna Mucha oraz przedstawiciele kluczowych instytucji, obiecali kontynuować dotychczasową pracę, eliminować przeszkody na drodze do rozwoju i promocji języka polskiego i szukać rozwiązań dla nowych wyzwań.