Komenda Główna
Państwowej Straży Pożarnej

Zagadnienia emerytalne funkcjonariuszy służb mundurowych, w tym strażaków Państwowej Straży Pożarnej reguluje ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin  (t.j.: Dz. U. z 2020 r. poz. 723).

W chwili obecnej funkcjonują różne zasady naliczania emerytury, uzależnione od daty podjęcia po raz pierwszy służby w PSP, bądź w innych służbach mundurowych wymienionych w powyższej ustawie. 

Emerytura dla funkcjonariuszy przyjetych do służby przed 2 stycznia 1999 r.

Zgodnie z art. 12 cyt. ustawy emerytura policyjna przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który w dniu zwolnienia posiada 15 lat służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Służbie Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej, Służbie Celno-Skarbowej lub w Służbie Więziennej z wyjątkiem funkcjonariusza, który ma ustalone prawo do emerytury określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczonej z uwzględnieniem okresów służby i okresów z nią równorzędnych. 
Jako równorzędne ze służbą w Państwowej Straży Pożarnej traktuje się - w myśl art. 13 tej ustawy m.in.: służbę wojskową uwzględnianą przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej oraz okresy zatrudnienia lub służby w zawodowych jednostkach ochrony przeciwpożarowej i nauki w szkołach pożarniczych, w charakterze członka Korpusu Technicznego Pożarnictwa, a także funkcjonariusza pożarnictwa w terminie do dnia 31 stycznia 1992 r.
Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej emerytura dla funkcjonariusza, który pozostawał w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby i wzrasta o:

1. 2,6% podstawy wymiaru - za każdy dalszy rok tej służby;
2. 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów składkowych poprzedzających służbę, nie więcej jednak niż za trzy lata tych okresów;
3. 1,3% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów składkowych ponad trzyletni okres składkowy, o którym mowa w pkt 2;
4. 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok okresów nieskładkowych poprzedzających służbę.

Dodatkowo emeryturę podwyższa się m.in. o 2% podstawy wymiaru za każdy rok służby pełnionej bezpośrednio w charakterze nurków i płetwonurków oraz w zwalczaniu fizycznym terroryzmu, a także 0,5% podstawy za każdy rok służby pełnionej w warunkach szczególnie zagrażających życiu i zdrowiu. Natomiast w przypadku posiadania przez emeryta grupy inwalidzkiej, jego emeryturę podwyższa się o 15% podstawy wymiaru, jeżeli inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą.
    
Z przedstawionych powyżej przepisów, jednoznacznie wynika, że każdy funkcjonariusz PSP (a także z innych służb wymienionych w ustawie), który ma ustalone prawo do emerytury w myśl art. 15 ustawy emerytalnej, może mieć uwzględnione w swej emeryturze zarówno okresy służby, jak też okresy pracy cywilnej (składkowe) oraz okresy nieskładkowe. 

Natomiast podstawę wymiaru emerytury stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 5 ustawy). Pod pojęciem uposażenie należy rozumieć uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i nagrodą roczną, należne funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjonariuszy.

Emerytura dla funkcjonariuszy przyjętych do służby po 1 stycznia 1999 r.

Inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku funkcjonariusza, który został przyjęty do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. Wówczas, zgodnie z art. 15a cyt. ustawy, emerytura wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby i wzrasta na zasadach określonych w art. 15 ust. 1 pkt 1 i ust. 2-5, tj. wzrasta o 2,6% podstawy wymiaru - za każdy dalszy rok tej służby, jednakże bez możliwości uwzględnienia okresów składkowych i nieskładkowych. Emeryturę podwyższa się natomiast m.in. o 2% podstawy wymiaru za każdy rok służby pełnionej bezpośrednio w charakterze nurków i płetwonurków oraz w zwalczaniu fizycznym terroryzmu, a także 0,5% podstawy za każdy rok służby pełnionej w warunkach szczególnie zagrażających życiu i zdrowiu. Emeryturę podwyższa się również o 15% podstawy wymiaru emerytowi, którego inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą.

Podstawę wymiaru emerytury w przypadku funkcjonariusza, który został przyjęty do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku.

Zaznaczyć należy, że przywołany powyżej zapis art. 15a dodany został przez art. 7 pkt 9 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166, poz. 1609), z dniem 1 października 2003 r. Nowy sposób obliczania emerytury dla osób, które po raz pierwszy wstąpiły do służby po dniu 1 stycznia 1999 r., a jednocześnie oprócz okresów służby miały także okresy „cywilnej" pracy, miał umożliwić tym osobom prawo do dwóch emerytur z dwóch różnych źródeł. Emeryturę tzw. „policyjną” (wyłącznie za lata służby) osoby te miały otrzymywać z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA, a emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym (za lata „cywilnej" pracy) z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wprowadzone w 2003 r. zmiany zmierzały do uzyskania autonomii zarówno systemu zaopatrzeniowego, jak też systemu ubezpieczeniowego.

Jeżeli zatem funkcjonariusz PSP, urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r., został przyjęty do służby po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. i oprócz okresów służby w PSP, ma również okresy ubezpieczenia społecznego (np. z tytułu pozostawania w stosunku pracy) - może ubiegać się o emeryturę na zasadach określonych w art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 748, ze zmianami). Emerytura ta zostanie obliczona wyłącznie z tytułu przebytych okresów ubezpieczenia.

Przyznanie funkcjonariuszowi emerytury na podstawie powołanego wyżej przepisu, możliwe jest pod warunkiem osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Nie ma natomiast znaczenia - dla ustalenia prawa do tej emerytury - długość okresu pozostawania w ubezpieczeniu (rok czy 20 lat), jak również tytuł ubezpieczenia (zatrudnienie bądź prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej). Sposób obliczania wysokości tej emerytury określa art. 26 ustawy z FUS. Zgodnie z tym przepisem - podstawę obliczenia emerytury stanowi suma składek zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS, z uwzględnieniem ich waloryzacji oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Zostanie ona podzielona przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę.
Jeżeli funkcjonariusz, przed przyjęciem do służby, przebył przed 1 stycznia 1999 r. cały swój staż ubezpieczeniowy, a po zwolnieniu ze służby nie będzie podlegał ubezpieczeniu emerytalnemu, np. z tytułu pozostawania w stosunku pracy, podstawę obliczenia jego emerytury z FUS stanowić będzie wyłącznie odpowiednio zwaloryzowany kapitał początkowy. Warunkiem ustalenia kapitału początkowego jest legitymowanie się przez zainteresowanego okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym co najmniej 6 miesięcy i 1 dzień.

Natomiast podstawę obliczenia emerytury dla funkcjonariusza, który zostanie objęty ubezpieczeniem emerytalnym po raz pierwszy po zwolnieniu ze służby, stanowić będzie wyłącznie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego, z uwzględnieniem ich waloryzacji.
Jeżeli funkcjonariusz spełni warunki do emerytury z FUS, tj. osiągnie powszechny wiek emerytalny i udowodni okres ubezpieczenia - wówczas właściwy ze względu na jego miejsce zamieszkania oddział ZUS ustali prawo do tej emerytury i obliczy jej wysokość oraz podejmie wypłatę świadczenia.
Funkcjonariusz, który spełni warunki do emerytury policyjnej, będzie zatem uprawniony do pobierania dwóch emerytur, przy czym każdą z nich będzie wypłacał właściwy organ - ZUS emeryturę z FUS, a Zakład Emerytalno-Rentowy MSW -emeryturę policyjną.
W przypadku gdy suma emerytury obliczonej na podstawie art. 15a przysługującej łącznie z emeryturą z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych będzie niższa od kwoty najniższej emerytury, emeryturę policyjną podwyższa się w taki sposób, aby suma tych emerytur nie była niższa od kwoty najniższej emerytury (art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji...).

Emerytura funkcjonariusza przyjętego do służby po raz pierwszy po dniu  31 grudnia 2012 r.

Funkcjonariuszowi przyjętemu po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2012 r. do służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej, Służbie Celno-Skarbowej lub w Służbie Więziennej - emerytura przysługuje na zasadach i w wysokości określonych szczegółowo w rozdziale 1a cyt. powyżej ustawy emerytalnej.
Zgodnie z art. 18b cyt. ustawy emerytura przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który w dniu zwolnienia posiada co najmniej 25 lat służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Służbie Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej, Służbie Celno-Skarbowej lub w Służbie Więziennej.

Natomiast jako równorzędny ze służbą traktuje się okres służby wojskowej uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej. Do wysługi emerytalnej zalicza się również okresy, o których mowa w art. 16 ust. 2, tj. okresy pozbawienia wolności i odbywania kary pozbawienia wolności oraz okresy zawieszenia w czynnościach służbowych, w przypadku gdy funkcjonariusz został uniewinniony lub postępowanie karne zostało umorzone, albo gdy nie został ukarany karą dyscyplinarną wydalenia ze służby. 

Do okresów służby, od których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury lub dalszych okresów służby, za które wzrasta podstawa wymiaru emerytury, zgodnie z art. 18c, zalicza się okres urlopu wychowawczego, udzielonego w trakcie pełnienia służby, w wymiarze łącznym nie większym niż 3 lata.

Emerytura dla funkcjonariusza przyjętego po raz pierwszy do służby po dniu 31 grudnia 2012 r. wynosi 60% podstawy jej wymiaru za 25 lat służby i wzrasta o 3% za każdy dalszy rok tej służby (art. 18e ust. 1 cyt. ustawy).

W myśl art. 18f cyt. ustawy podstawę wymiaru emerytury stanowi średnie uposażenie funkcjonariusza należne przez okres kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez funkcjonariusza. Natomiast w przypadku niewskazania przez funkcjonariusza kolejnych lat kalendarzowych podstawę wymiaru emerytury stanowi średnie uposażenie funkcjonariusza należne przez okres kolejnych 10 lat kalendarzowych, poprzedzających rok zwolnienia ze służby. 

W przypadku funkcjonariuszy przyjętych po raz pierwszy do służby po dniu 31 grudnia 2012 r. w sposób odmienny od dotychczasowego ustala się podstawę wymiaru emerytury, co szczegółowo określa art. 18f ust. 3-5 ustawy.

Emerytura dla strażaków niemianowanych lub niepowołanych do służby w PSP

Oddzielną grupę osób uprawnionych do tzw. ”policyjnego” zaopatrzenia emerytalnego stanowią byli funkcjonariusze pożarnictwa, którzy w styczniu 1992 r. złożyli pisemną zgodę na podjęcie służby w PSP, tzw. deklarację, jednakże służby w strukturach PSP faktycznie nie pełnili. 

Ich uprawnienia emerytalne określa art. 129 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1313, ze zmianami) oraz zapisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków ustalania uposażenia przyjmowanego za podstawę wymiaru świadczeń emerytalnych strażaków, którzy nie zostali powołani lub mianowani na stanowiska służbowe w Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 109, poz. 1254).
Zgodnie z powyższymi przepisami osobom tym okres zatrudnienia w jednostkach ochrony przeciwpożarowej lub na stanowiskach, na których wykonywali czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej od dnia 1 lutego 1992 r., nie dłużej niż do 30 czerwca 1999 r. traktuje się jako służbę w Państwowej Straży Pożarnej, wyłącznie w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

Jednocześnie strażacy ci, niepowołani lub niemianowani na stanowiska służbowe w Państwowej Straży Pożarnej do dnia 30 czerwca 1999 r., tracą status strażaka Państwowej Straży Pożarnej z upływem tego terminu.

Stosownie do art. 129 ust. 8-10 ustawy o PSP, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej stwierdza zakończenie okresu zatrudnienia tych strażaków, przy czym decyzje w tej sprawie traktuje się dla celów emerytalnych jak decyzję o zwolnieniu ze służby w Państwowej Straży Pożarnej.

Jednocześnie strażakom, którzy spełniają warunek posiadania minimum 15 lat służby (okresów równorzędnych ze służbą w PSP), ustala również wysokość uposażenia dla celów emerytalnych, przyjmując za podstawę uposażenie strażaka Państwowej Straży Pożarnej w stawkach obowiązujących w dniu kończącym okres zatrudnienia traktowany jako służba w Państwowej Straży Pożarnej, przysługujące na stanowisku porównywalnym do stanowiska zajmowanego w dniu kończącym ten okres.

Uposażenie przyjmowane za podstawę wymiaru świadczeń emerytalnych dla strażaków, którzy nie zostali powołani lub mianowani na stanowiska służbowe w Państwowej Straży Pożarnej, stanowi wówczas:

1. uposażenie zasadnicze strażaka Państwowej Straży Pożarnej nie objętego obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi w stawkach przysługujących na stanowisku porównywalnym do stanowiska zajmowanego przez strażaka w dniu zakończenia okresu zatrudnienia traktowanego jako służba w PSP.
2. dodatek za posiadany stopień pożarniczy w stawkach przewidzianych dla porównywalnego stopnia strażaka Państwowej Straży Pożarnej nie objętego obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi.
3. dodatek za lata służby dla strażaków, wobec których zakończenie okresu traktowanego jako służba w Państwowej Straży Pożarnej nastąpiło przed dniem 1 lipca 1997 r., lub wzrost uposażenia zasadniczego z tytułu wysługi lat dla strażaków, wobec których zakończenie tego okresu nastąpiło po 1 lipca 1997 r.
4. dodatek służbowy w wysokości określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia.
5. 1/12 nagrody rocznej, obliczonej od składników uposażenia wymienionych w pkt 1-5. 

Procentowe wyliczenie emerytury w tym przypadku jest tożsame jak dla funkcjonariuszy, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r.

Szczegółowych informacji w sprawach emerytalno-rentowych udziela organ emerytalny, tj. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA, którego siedziba mieści się przy ulicy Pawińskiego 17/21, 02-106 Warszawa.

W załączeniu został podany kontakt do organu emerytalnego.