Lasy nie mogą być traktowane wyłącznie jako źródło surowca, a oczekiwania gospodarcze nie mogą przeważać nad ich ważnymi funkcjami społecznymi i przyrodniczymi. Wypracowanie nowej formuły funkcjonowania lasów w Polsce jest jednym z priorytetów Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Celem jest zwiększenie ochrony najcenniejszych przyrodniczo i społecznie lasów, przy jednoczesnym zapewnieniu polskiemu przemysłowi odpowiedniej ilości drewna. W dłuższej perspektywie działania resortu klimatu i środowiska zakładają:

• zatrzymanie wycinek na terenach cennych przyrodniczo i ważnych społecznie,
• odejście od preferowania zrębów zupełnych,
• przywrócenie nadzoru społecznego nad gospodarką leśną (pełnej partycypacji społecznej i udziału samorządów w tym procesie),
• zapewnienie kontroli sądowej, gwarantującej praworządność w procesie gospodarowania lasami,
• oraz realizację oczekiwanego społecznie celu ochrony 20% polskich lasów (w dłuższej perspektywie czasowej i przy wdrożeniu całościowej strategii).

Szeroki dialog społeczny

Transformacja gospodarki leśnej wymaga współpracy z wieloma podmiotami, w tym m.in. z Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe, przedstawicielami strony społecznej i biznesu. By usprawnić ten proces, resort zainicjował szeroki dialog społeczny w ramach Ogólnopolskiej Narady o Lasach. Pierwsze spotkanie odbyło się 22-23 kwietnia 2024 r. W rozmowach wzięli udział przedstawiciele Lasów Państwowych, a także m.in. Polskiej Izby Gospodarczej Przemysłu Drzewnego, Polskiego Związku Pracodawców Leśnych oraz Stowarzyszenia Przedsiębiorców Leśnych. Wydarzenie nie miało charakteru incydentalnego: rozpoczęte prace są obecnie kontynuowane, a ich podsumowanie planowane jest jeszcze w tym roku.

Moratorium dla lasów

Polecenie minister klimatu i środowiska z 8 stycznia 2024 r. o ograniczeniu albo wyłączeniu na części obszarów gospodarki leśnej miało charakter pilotażowy. Pilny tryb wydania tej decyzji wynikał z ryzyka bezpowrotnej utraty przyrodniczej wartości drzewostanów w miejscach, wobec których istnieją plany ustanowienia form ochrony przyrody.

Moratorium na ograniczenie albo wyłączenie z pozyskania drewna w najcenniejszych przyrodniczo i społecznie obszarach objęło 1,3 proc. z 7,3 mln ha obszarów zarządzanych przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, co nie wpłynęło znacząco na działanie branży drzewnej, nie wywołało lokalnego bezrobocia, a pozwoliło zrealizować część postulatów przyrodników i apeli społecznych. Decyzja ta pozostanie w mocy.

Obecnie Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych przygotowuje aktualizację moratorium w oparciu o ocenę jego dotychczasowego przebiegu. Uwzględniane są uwagi przekazane przez różnych interesariuszy, w tym: lokalne przedsiębiorstwa leśne, przyrodników oraz społeczeństwo.

Pakiet dla przemysłu drzewnego

Ministerstwo Klimatu i Środowiska stale i aktywnie monitoruje sytuację przedsiębiorstw w sektorze leśno-drzewnym oraz analizuje aktualne dane tak, aby rozumieć potrzeby tego sektora. W marcu 2024 r. minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska ogłosiła Pakiet dla przemysłu drzewnego, którego celem jest wypracowanie w obecnej sytuacji rynkowej dobrych warunków dla stabilnego rozwoju firm w sektorze leśno-drzewnym. Pakiet dla przemysłu drzewnego obejmuje:

•  zwiększenie procenta puli drewna przeznaczonej dla stałych, sprawdzonych klientów;
•  większe premiowanie przy sprzedaży intensywności przerobu drewna – bardziej korzystne dla gospodarki, zaawansowane (głębsze) wykorzystanie drewna;
•  oferowanie produktu drzewnego dostosowanego do potrzeb polskich nabywców, a nie zagranicznych np. z dalekiego wschodu;
•  proklimatyczną lokalność – premię dla kupców przerabiających drewno bliżej miejsca pozyskania, aby uniknąć zbędnie generującego CO2, nieracjonalnego transportu drewna;
•  eliminację nieuczciwych kupujących przez efektywną kontrolę rzeczywistego sposobu i miejsca przerobu drewna;
•  eliminację zjawiska sztucznego popytu na drewno;
•  większą stabilność i pewniejszą przyszłość, łatwiejsze planowanie – wprowadzenie opcji półrocznej umowy na zakup drewna;
•  transparentność sprzedaży drewna – jawność nabywców i wartości umów, w tym deklaracji przerobu;
•  uwolnienie dla przemysłu drewna pełnowartościowego, grubego, które dziś jest używane w energetyce.

Pakiet dla przemysłu drzewnego powstał w oparciu o liczne postulaty stowarzyszeń i organizacji zrzeszających przedsiębiorców z tej branży. Wyznacza on kierunek zmian, który obecnie przekładany jest na konkretne wdrożenia. Szczegółowe rozwiązania wypracowywane są podczas specjalnych, w ostatnim czasie - comiesięcznych spotkań Lasów Państwowych z przedstawicielami przemysłu drzewnego, transmitowanych publicznie.

Pozostałe inicjatywy podjęte przez MKiŚ w 2024 r.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska pracuje także nad propozycją zawierającą: katalog usług, które mogą wykonywać Zakłady Usług Leśnych oraz rekomendacje dotyczące programów dotacyjnych, z których przedsiębiorcy będą mogli skorzystać przy wykorzystaniu dostępnych środków i zasobów ludzkich. Analizowane są także możliwości zwiększenia bezpieczeństwa pracy przy wykonywaniu usług leśnych.