Projekt ustawy zawiera szczegółową koncepcję systemu planowania adaptacji miast do zmian klimatu. Ostateczny kształt rozwiązań prawnych został opracowany w tym roku przez zespół Ministerstwa Klimatu i Środowiska w oparciu o wnioski z projektu pilotażowego pn. Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, ale też późniejsze studia, analizy oraz uzgodnienia i konsultacje.

Tą ustawą powołujemy do życia narzędzie strategiczne, a więc miejskie plany adaptacji do zmian klimatu, które powstawać będą w miastach, gdzie liczba mieszkańców wynosi co najmniej 20 tys. osób. Tworzymy więc instrument prawny wspierający kompleksowe i skuteczne działania miast na rzecz zwiększania swojej odporności na negatywne skutki zmieniającego się klimatu, a przez to dbamy o bezpieczeństwo mieszkańców i infrastruktury. A do tego mamy też wsparcie na tworzenie tych planów i wdrażanie ich w życie

– mówi ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska. 

Adaptacja do zmian klimatu 

Dokumentem, w którym samorządy będą ustalały rozwiązania dopasowane do lokalnych warunków, będzie miejski plan adaptacji do zmian klimatu (MPA). Jego sporządzenie będzie obowiązkowe w przypadku miast średnich i dużych. MPA będzie opierał się na wnioskach z analizy zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych, występujących na terenie gminy, a także scenariuszy prognozowanych zmian klimatu oraz ryzyka, które z tych zmian wynika.

W zasadniczej części dokumentu pojawią się dwie koncepcje: 

• zazieleniania miasta oraz zagospodarowania wód opadowych i roztopowych na jego terenie, 

• opis celów i działań adaptacyjnych oraz sposobu ich wdrażania. 

Co równie ważne, dokument będzie musiał zawierać zasady monitorowania jego realizacji, by można było stwierdzić, czy samorząd prowadzi skuteczną politykę adaptacyjną, czy nie. Co 2 lata władze miejskie będą tworzyły raport z procesu monitoringowego i przekazywały go do Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, podległego Ministerstwu Klimatu i Środowiska. MPA będzie aktualizowane nie rzadziej niż raz na 6 lat.

Komponent adaptacyjny zostanie również uwzględniony w strategicznych dokumentach gminnych i ponadlokalnych oraz w planowaniu przestrzennym gmin i województw. Ponadto nowe przepisy przewidują rozwiązania, które usprawnią działanie programów finansowych „Stop Smog” i „Czyste Powietrze”. 

Najważniejsze rozwiązania

• Miasta o liczbie mieszkańców równej i większej niż 20 tys. będą musiały opracować miejskie plany adaptacji do zmian klimatu. 

• MPA muszą być przyjęte nie później niż do 2 stycznia 2028 roku; 

• W ramach FEnIKS w działaniu 2.4 „Adaptacja do zmian klimatu zapobieganie klęskom i katastrofom” zapewniono środki na opracowanie MPA dla tych miast. Przewidziany budżet na to zadanie wynosi 20 mln PLN; 

• Dotychczas uchwalone w miastach o liczbie mieszkańców równej 20 tysięcy lub większej dokumenty o charakterze strategiczno-wdrożeniowym miasta mogą uznać za miejskie plany adaptacji w rozumieniu ustawy.  

• W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko będzie trzeba określić wpływ przedsięwzięcia na klimat oraz podatność (uwzględniającą narażenie oraz odporność) danego przedsięwzięcia na zmiany klimatu.  

• Ponadto, wprowadzone zostaną dodatkowe mechanizmy wspierające realizację przedsięwzięć proekologicznych w miastach oraz na pozostałych obszarach kraju, w których stwierdzane zostały przekroczenia norm jakości powietrza objętych systemem monitoringu jakości powietrza. W tym celu usprawnione zostaną warunki realizacji programów „Stop Smog” i „Czyste Powietrze”, które są dedykowane dofinansowaniu m.in. wymiany starych urządzeń na paliwa stałe lub systemów grzewczych na spełniające standardy niskoemisyjne, przyłączaniu do sieci ciepłowniczej, elektroenergetycznej lub gazowej oraz kompleksowej termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych. 

• Dzięki nowym przepisom możliwe będzie przyśpieszenie procesu poprawy jakości powietrza oraz ograniczenie wielkości emisji gazów cieplarnianych wprowadzanych do powietrza.  

• Proponowane działania usprawnią także niektóre procesy administracyjne i przełożą się na możliwość pozyskania przez samorządy większych środków finansowych na poprawę jakości powietrza oraz zwiększenie odporności miast na zmiany klimatu. 

• Ustawa realizuje także kamienie milowe w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz tworzy krajowe podstawy do realizacji inwestycji E3.1.1. Dzięki temu możliwe będzie: 

• realizowanie reformy B.1.1. Czyste powietrze i efektywność energetyczna poprzez wprowadzenie norm jakości dla peletu i brykietu drzewnego, 

• uruchomienie Instrumentu Zielonej Transformacji Miast, 

• utworzenie krajowej podstawy prawnej do realizacji inwestycji E3.1.1 Instrument wsparcia dla gospodarki niskoemisyjnej - wartość inwestycji wynosi ponad 1,1 mld euro. 

Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.