5 zasad dotyczących przywożenia pamiątek z wakacji:

• Postaw na magnesy, pocztówki lub zdjęcia - będą równie ciekawą pamiątką, a Ty unikniesz dodatkowych formalności.

• Jeśli jednak zdecydujesz się na przywiezienie upominków z egzotycznych roślin i zwierząt zawsze zwróć uwagę na to, czy nie są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony dzikiej fauny i flory. 

• W przypadku, gdy pamiątkę wytworzono z zagrożonych gatunków objętych tymi przepisami, upewnij się, że okaz został legalnie pozyskany oraz dopełnij wszelkich wymaganych procedur eksportowych i importowych. 

• Zawsze informuj sprzedawcę o tym, że chciałabyś/chciałbyś wywieźć dany przedmiot za granicę. Nie bój się pytać o to, czy pamiątkę wytworzono z gatunku CITES - może okazać się, że sprzedawca ma odpowiednie dokumenty wywozowe lub może się o nie wystarać. 

• Jeśli nadal będziesz mieć wątpliwości - skontaktuj się z izbą administracji skarbowej / urzędem celno-skarbowym lub Ministerstwem Klimatu i Środowiska i opisz możliwie dokładnie sytuację (kraj, okaz, gatunek, informacje uzyskane od sprzedawcy) - chętnie Ci pomożemy. 

Kwestię transportu pamiątek reguluje Konwencja Waszyngtońska (CITES) i przepisy Unii Europejskiej w tym zakresie. Przed przywozem upominków z egzotycznych roślin i zwierząt zawsze musimy zwrócić uwagę na to, czy nie są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony dzikiej fauny i flory. W świetle przepisów nie ma znaczenia czy przewóz dotyczy żywych zwierząt, czy przedmiotów z nich wykonanych.

Pełna lista gatunków objętych przepisami znajduje się w rozporządzeniu Unii Europejskiej w zakresie CITES, która znajduje się tutaj. Znajdują się na niej m.in.: kręgowce, bezkręgowce czy rośliny. 

KRĘGOWCE

1. Ssaki: wszystkie naczelne (w tym kapucynki, tamaryny, marmozety), wszystkie dzikie koty (m.in. tygrysy, lwy, lamparty, pumy, serwale, rysie, żbiki), wilk, wszystkie niedźwiedzie, słonie, nosorożce, hipopotam, żyrafa, wydry, łuskowce, piżmowiec, jeżozwierz afrykański, mors, wszystkie walenie (wieloryby, delfiny itd.).

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Żywe małpki sprzedawane w celach hobbystycznych, skóry dzikich kotów, wilków, niedźwiedzi, wydr, słoni, żyraf, niektórych zebr oraz przedmioty z nich wykonane (np. buty, dywaniki, kołnierze), wyroby z kości słoniowej, rogów nosorożca, zębów hipopotama, rogów suhaka (antylopy saiga), kłów morsa, pamiątki (wypchane zwierzęta lub ich fragmenty, przedmioty ze skóry i futra, w tym przedmioty pamiątkarskie z dłoni małp, z nóg/włosia/ogonów słonia, kości lub sierści żyraf, kolców jeżozwierza, kości wielorybów), trofea, specyfiki medycyny azjatyckiej (mogą zawierać m.in. kości tygrysów czy innych dzikich kotów, żółć czy sadło niedźwiedzi, piżmo piżmowca, rogi nosorożca czy suhaka, łuski łuskowców). 

2. Ptaki: np. gwarek, prawie wszystkie papugi, wszystkie ptaki drapieżne, sowy, kolibry, flamingi, dzioborożce, tukany.

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Żywe i wypchane zwierzęta, jaja, trofea, pióra i przedmioty z nich wykonane. 

3. Gady: węże np. wszystkie z rodziny pytonów i dusicieli, kobry, liczne żółwie, w tym wszystkie żółwie lądowe i morskie, wszystkie zwierzęta z rzędu krokodyli (gawiale, aligatory, krokodyle), liczne legwany, gekony, agamy, kameleony, warany, inne jaszczurki.

Jakich okazów może to dotyczyć?  

Żywe zwierzęta, przedmioty skórzane (paski do zegarków, torebki, buty, kapelusze, kurtki), przedmioty pamiątkarskie ze spreparowanych węży, kobry, połozy i inne węże w butelkach z egzotycznymi nalewkami, skorupy żółwi, przedmioty z szylkretu, trofea. 

4. Płazy: np. drzewołazy (np. rodzaj Dendrobates z Ameryki Południowej), rzekotki z rodzaju Agalychnis z Meksyku i Ameryki Południowej, żaby z rodzaju Mantella z Madagaskaru, ambystoma meksykańska (aksolotl), wybrane salamandry i traszki.

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych. 

5. Ryby: np. wszystkie jesiotrokształtne, wszystkie koniki morskie, liczne rekiny i płaszczki.

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Egzotyczne rybki akwariowe, kawior, leki i paraleki (w tym specyfiki medycyny azjatyckiej) wytworzone z koników morskich, pamiątki z rekinów i płaszczek (szczęki, spreparowane płetwy). 

BEZKRĘGOWCE 

1. Szkarłupnie: np. wybrane strzykwy (tzw. ogórki morskie).

Jakich okazów może to dotyczyć?  

Tradycyjne suplementy, produkty paramedyczne i kosmetyczne z Azji. 

2. Pajęczaki: np.: ptaszniki z rodzajów Brachypelma i Poecilotheria, skorpion cesarski.

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych, spreparowane skorpiony sprzedawane jako pamiątki lub składniki egzotycznych nalewek. 

3. Owady: wybrane motyle, np. niepylak apollo, pazie ptasioskrzydłe.

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Spreparowane okazy (motyle, chrząszcze) sprzedawane w celach kolekcjonerskich, żywe zwierzęta. 

4. Pierścienice: pijawka lekarska.

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Żywe okazy dla celów paramedycznych, leki i paraleki wytworzone z pijawek. 

6. Mięczaki (głównie małże i ślimaki): przydacznie, skrzydelnik olbrzymi, z głowonogów: jedynie łodziki.

Jakich okazów może to dotyczyć?

Muszle do celów kolekcjonerskich i przedmioty z nich wykonane. 

7. Niektóre koralowce

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Fragmenty koralowców twardych (zakupione lub znalezione na plaży) przewożone jako pamiątki, składniki biżuterii (np. korale czarne i niebieskie; nie dotyczy korala czerwonego/szlachetnego), żywe koralowce i niektóre stułbiopławy do celów akwarystycznych. 

ROŚLINY

Na przykład: niektóre agawy, niektóre cyprysy, wszystkie kaktusy, wszystkie aloesy poza Aloe vera, wszystkie storczyki, wszystkie dzbaneczniki, szereg roślin drzewiastych (np. z rodziny mahoniowatych, palisandry – rodzaj Dalbergia, bubingi – rodzaj Guibortia), żeń-szeń z Rosji (wyłącznie całe lub posiekane korzenie), rośliny z rodzaju Hoodia.

Jakich okazów może to dotyczyć? 

Egzotyczne rośliny ozdobne, meble i inne przedmioty z drewna (figurki, instrumenty), suplementy diety zawierające składniki z rośliny z rodzaju Hoodia, pamiątki (np. pałeczki deszczowe wytworzone z kaktusów). 

Czy niektórych okazów gatunków nie można w ogóle przywieźć do Unii Europejskiej? 

Tak, pełna lista znajduje się tutaj. Są wśród nich m. in.: 

• trofea wilka z Białorusi, Mongolii, Turcji; niedźwiedzia brunatnego z Kazachstanu; 

• mors z Grenlandii (a więc również: pamiątki z jego kłów); 

• wybrane sępy z Indii, Afganistanu, Gwinei; wybrane sowy z Gwinei, Rwandy, Kamerunu (a więc również pióra i przedmioty wytworzone z ich udziałem); 

• nierozłączka czerwonogłowa z Demokratycznej Republiki Konga, Wybrzeża Kości Słoniowej, Gwinei, Mali, Togo; 

• wybrane kameleony z Madagaskaru, Beninu, Ghany, Tanzanii, Kamerunu, Togo; wybrane warany z Beninu, Tanzanii, Togo, Indonezji, Wysp Salomona; 

• wybrane dusiciele i pytony z Beninu, Gwinei, Indonezji, Chin; 

• wybrane żółwie z Indonezji, Malezji, Beninu, Ghany, Togo, Mozambiku; 

• wybrane żaby z Peru, Madagaskaru; 

• liczne gatunki koników morskich z Indonezji, a także: Gwinei, Senegalu, Chin; 

• skorpion cesarski z Beninu, Ghany, Togo; 

• niektóre motyle z Wysp Salomona; 

• skrzydelnik olbrzymi (jego muszle są popularną pamiątką) z Grenady i Haiti, niektóre muszle przydaczni m.in. z Wietnamu, Mozambiku, Wysp Salomona, Fidżi, Kambodży, Tonga; 

• niektóre storczyki z Korei Południowej, Chin, Wietnamu, Laosu, Belize. 

Jak często przepisy się zmieniają?

Przepisy Konwencji Waszyngtońskiej zmieniają się głównie podczas Konferencji Stron (średnio co 2,5 roku). 

Przepisy Unii Europejskiej mogą zmieniać się dodatkowo niezależnie od zmian załączników Konwencji, wprowadzając pewne zaostrzenia. 

Wystarczające jest sprawdzenie przynależności danego gatunku do poszczególnych aneksów przepisów UE w zakresie CITES, ponieważ to one implementują przepisy CITES w Polsce. 

Jak załatwić formalności związane z przywozem egzotycznej pamiątki? Jakich pamiątek unikać, jeśli nie chcemy przechodzić przez formalności związane z przewozem lub nie chcemy mieć nieprzyjemności na granicy w wypadku ich niedopełnienia?

• Bądź wyczulony(a) na wszelkie okazy zwierząt i roślin kupowane za granicą. 

• Upewnij się co do gatunku zwierzęcia/rośliny, z których wytworzono przedmiot. Sprawdź, czy nie są one objęte przepisami. Czerwona lampka powinna zapalić się szczególnie przy przedmiotach wytworzonych z: kości słoniowej, rogów nosorożca, koralowców, muszli, skór gadów i ssaków (np. krokodyli, węży, waranów, dzikich kotów, wilków, niedźwiedzi), innych kości zwierząt, piór ptaków, drewna tropikalnego. 

• Poinformuj sprzedawcę o tym, że chciałbyś(-ałabyś) wywieźć dany przedmiot za granicę. Zapytaj, czy nie będziesz miał(a) z tego tytułu problemów. Jeśli dany okaz wytworzono z gatunku CITES to może okazać się, że sprzedawca ma odpowiednie dokumenty wywozowe lub może się o nie wystarać. To może ułatwić procedury, ale jedynie w przypadku, gdy otrzymasz szczegółowe informacje i ewentualne dokumenty. Nie traktuj prostego zaprzeczenia, typu „Nie, nic Pan/i nie potrzebuje, nie będzie problemów”, jako wystarczającego dowodu. 

• Skontaktuj się z izbą administracji skarbowej / urzędem celno-skarbowym lub Ministerstwem Klimatu i Środowiska, opisując możliwie dokładnie sytuację (kraj, okaz, gatunek, informacje uzyskane od sprzedawcy). W razie potrzeby poradzimy Ci, jak możliwie sprawnie przeprowadzić procedurę importową oraz poinformujemy Cię, czy wwóz będzie możliwy w przypadku danego okazu. 

• Jeśli już przed wyjazdem planujesz zakup jakiejś egzotycznej pamiątki, upewnij się, jakie masz możliwości w tym zakresie (wynikające z przepisów) i w razie potrzeby przygotuj się wcześniej do dopełnienia wszelkich formalności. 

• Na stronie Sekretariatu CITES znajdują się m.in. dane dotyczące organów wdrażających przepisy w krajach całego świata, a w Głównym Inspektoracie Weterynarii – Biurze do spraw Granic uzyskasz informacje o ewentualnych przepisach, mogących mieć zastosowanie wobec niektórych okazów zwierząt w zakresie weterynaryjnym i sanitarnym. 

• W Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska możesz uzyskać informacje w zakresie ewentualnych innych ograniczeń związanych z przewozem żywych zwierząt lub innych okazów gatunków objętych ochroną gatunkową, a także żywych zwierząt gatunków uznanych za inwazyjne (zagrażające rodzimej przyrodzie) lub niebezpieczne dla życia i zdrowia człowieka. 

Co grozi za niedopełnienie wymogów?

Przewóz i działalność komercyjna, prowadzona z naruszeniem przepisów UE w zakresie ochrony międzynarodowej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi jest przestępstwem i podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. 

Czy mogę bez przeszkód podróżować ze swoim pupilem? 

Najpierw należy określić, czy gatunek zwierzęcia, który posiadamy to gatunek CITES. Przykłady takich stworzeń, które niekiedy są zwierzętami domowymi: wszystkie małpki, gwarek, prawie wszystkie papugi (np. żako, ary, kakadu, modrolotki, aleksandretty), wszystkie ptaki drapieżne, np. wykorzystywane w sokolnictwie, wszystkie żółwie lądowe (np. stepowy, grecki, mauretański), część żółwi słodkowodnych, wszystkie krokodyle, liczne legwany (np. legwan zielony), gekony, kameleony, agamy, węże np. wszystkie z rodziny pytonów (np. pyton królewski, tygrysi) i dusicieli (np. boa dusiciel), aksolotl, drzewołazy, żabki z rodzaju Mantella i Agalychnis, wybrane salamandry i traszki, wszystkie koniki morskie, wybrane ptaszniki, skorpion cesarski, wybrane koralowce i stułbiopławy.