Zgodnie z obowiązkiem określonym w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach[1],   wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest obowiązany do sporządzania rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi, w terminie do 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy[2].

W sprawozdaniu za 2023 r. raportowane będą m.in. informacje dotyczące poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych (wymagany zgodnie z ustawą poziom wynosi 35%).

Zgodnie z nową metodą obliczania osiągniętego poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu od 2021 r. ww. poziom obliczany jest jako stosunek masy odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi do masy wytworzonych odpadów komunalnych[3]. W związku z powyższym, do obliczania osiągniętego poziomu można wliczyć wszystkie frakcje odpadów, m.in. bioodpady kompostowane „u źródła”. Oznacza to możliwość wykazywania wyższych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, w porównaniu do poprzednio stosowanej metody odnoszącej się do 4 frakcji, dzięki zaliczaniu znacznie szerszego zakresu rodzajów odpadów komunalnych.

Jednakże, aby zaliczyć bioodpady kompostowane „u źródła” należy spełnić konkretne przesłanki, wskazane w rozporządzeniu w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych[4]. Aby zaliczyć bioodpady do odpadów poddanych recyklingowi należy przyjąć jedną z trzech wymienionych poniżej metod określania masy odpadów kompostowanych przez mieszkańców w przydomowych kompostownikach.

1. Pomiar bezpośredni

Jest to zalecana, spośród możliwych do wykorzystania, metod obliczania masy odpadów kompostowanych u źródła.

 

W miarę możliwości pomiar odbywa się „na wejściu do procesu”. Oznacza to, że należy obliczyć masę bioodpadów, która została umieszczona w kompostowniku.

 

Pomiar może być dokonywany przez:

• przedstawicieli gminy/ podmiot wskazany do wykonania pomiarów w imieniu gminy; lub
• mieszkańców, którzy kompostują bioodpady w przydomowych kompostownikach.

 

Dane od mieszkańców mogą być zbierane za pośrednictwem ankiet przygotowanych przez gminę, które następnie zostaną przekazane do mieszkańców deklarujących przydomowe kompostowanie bioodpadów. Jednocześnie należy wskazać, że ankietyzacja nie musi obejmować wszystkich mieszkańców, którzy zadeklarowali kompostowanie bioodpadów. Do obliczeń może zostać wybrana reprezentatywna grupa spośród ww. właścicieli nieruchomości.

 

W załączeniu został zamieszczony przykładowy wzór ankiety, którą można wykorzystać do przeprowadzenia badań wśród mieszkańców gminy kompostujących bioodpady. Niemniej, należy pamiętać o kontroli wiarygodności danych przekazywanych przez mieszkańców (analiza danych zawartych w ankietach). Przykładowo, masa bioodpadów zagospodarowywanych „u źródła” na terenie gminy nie powinna być wyższa,  niż masa pozostałych odpadów komunalnych odebranych i zebranych na terenie gminy.

 

Jeżeli jednak pomiar odbywa się „na wyjściu z procesu”, to należy zastosować wiarygodny współczynnik, czyli w sposób wiarygodny obliczyć ile odpadów weszło do procesu, jednocześnie wiedząc, ile wyszło z procesu.

 

Poniżej prezentujemy przykładowe obliczenia, obrazujące różnicę w osiąganych poziomach recyklingu, bez uwzględnienia oraz przy uwzględnieniu masy bioodpadów kompostowanych u źródła:

1. Bez uwzględnienia bioodpadów kompostowanych przez mieszkańców:
   • Masa odpadów komunalnych odebranych i zebranych (Mw) – 3000 Mg;
   • Masa odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi (Mr) – 900 Mg;
   • Osiągnięty poziom recyklingu – 30%

 

2. Uwzględnienie bioodpadów kompostowanych przez mieszkańców:
   • Masa odpadów komunalnych odebranych i zebranych 3000 Mg (Mw)+ Masa odpadów kompostowanych u źródła 300 Mg= 3300 Mg;
   • Masa odpadów komunalnych przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyklingowi (Mr) – 900 Mg + Masa odpadów kompostowanych u źródła – 300 Mg= 1200 Mg
   • Osiągnięty poziom recyklingu – 36%

*Należy pamiętać, że masę odpadów kompostowanych u źródła należy wliczyć zarówno do masy odebranych i zebranych (Mw), jak również do masy odpadów poddanych recyklingowi (Mr).

2. Pomiar pośredni

Bierzemy pod uwagę badania składu wytworzonych (czyli zebranych i odebranych) odpadów komunalnych. Należy sprawdzić o ile mniej bioodpadów, stanowiących odpady komunalne, wytwarzanych jest na nieruchomościach, na których prowadzone jest kompostowanie.

Powyższych obliczeń można dokonać porównując masy odpadów komunalnych wytwarzanych na nieruchomościach, na których prowadzone jest kompostowanie i na których, nie jest ono prowadzone.

 

3. Metoda uproszczona

Jest to metoda najmniej odzwierciedlająca stan rzeczywisty. Wykorzystując ją, można przyjąć robocze założenie, mówiące, że udział bioodpadów, stanowiących odpady komunalne, posegregowanych i poddanych recyklingowi u źródła we wszystkich wytwarzanych odpadach komunalnych wynosi mniej niż 5% na poziomie gminy, w szczególności gdyby innej metody nie dało się zastosować i dokładne określenie tego udziału nie jest możliwe.

Jednak, skoro takie założenie jest zrobione, do obliczeń poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, można zaliczyć masę bioodpadów,  nie większą niż 5% wszystkich wytwarzanych odpadów komunalnych (czyli nie więcej niż wynosi robocze założenie).

Podsumowując powyższe informacje - rekomendowanym rozwiązaniem jest analiza posiadanych danych dotyczących bioodpadów i zastosowanie metody bezpośredniej lub pośredniej, ponieważ metoda uproszczona pozwala jedynie na pewne przybliżenie masy bioodpadów posegregowanych i poddanych recyklingowi u źródła.

Każda gmina i związek międzygminny może wykonać badania odpadów na własne potrzeby, dzięki czemu pozna sytuację na swoim terenie. Badania prowadzone na poziomie kraju, ze swojej natury, pozwalają jedynie na przybliżenie pewnych wartości.

Dokonane obliczenia pozwolą na wliczenie dodatkowej masy odpadów komunalnych do obliczeń dot. osiąganego poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, który będzie wyliczany za 2023 r.

Należy dodać, że urzędy marszałkowskie w toku weryfikacji sprawozdania gminnego mogą wymagać  informacji, o sposobie wykonania badań (ankiet) i okazania dokumentów, potwierdzających wykonanie analiz, na podstawie których została określona masa kompostowanych bioodpadów.

Jednocześnie informuję, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska zwróciło się do Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB) o wykonanie badań w zakresie masy odpadów kompostowanych w przydomowych kompostownikach oraz przygotowanie wytycznych, tak aby gminy mogły wykazać jak najdokładniejsze dane dot. recyklingu ww. odpadów.

IOŚ-PIB, w celu zrealizowania tego przedsięwzięcia, dokonał szeregu analiz, zarówno metodyk, dostępności danych, możliwości technicznych i logistycznych. Następnie zostało rozesłane pismo do wszystkich gmin w Polsce (e-PUAPem), z ankietą dotyczącą ewentualnej współpracy z IOŚ-PIB przy tych badaniach (rozpoczęcie badań zaplanowano na rok 2024).