Instalacja inteligentnych liczników energii

Projekt o zmianie ustawy – Prawo energetyczne przewiduje, że do końca 2028 roku, liczniki ze zdalnym odczytem zużycia energii zostaną zainstalowane u co najmniej 80 % odbiorców końcowych, w tym, co najmniej w 80% gospodarstw domowych. Jak zauważa dr hab. Mariusz Swora, były prezes Urzędu Regulacji Energetyki, w Europie tempo wdrażania inteligentnych liczników jest zróżnicowane. Przykładowo, Niemcy chcą wymienić wszystkie liczniki do 2032 roku, natomiast we Włoszech i w Wielkiej Brytanii trwa już druga fala wymiany liczników.

Propozycja nowelizacji ustawy wskazuje szczegółowy harmonogram instalacji liczników w całej Polsce przez operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD). Do końca 2023 roku, OSD będą zobligowani wyposażyć w nie co najmniej 15% swoich odbiorców. Do 31 grudnia 2025 roku inteligentne liczniki powinno posiadać już 25% odbiorców, do końca 2027 roku – 65% a finalnie – do końca 2028 r. – co najmniej 80% odbiorców. OSD pokryją również koszty instalacji tych liczników u odbiorców podłączonych do sieci o napięciu do 1 kV (w tym w gospodarstwach domowych).

Z szacunkowych danych operatorów sieci dystrybucyjnych wynika, że obecnie inteligentne liczniki zainstalowane są u ok. 1,9 mln odbiorców końcowych. Docelowa,  łączna liczba odbiorców końcowych szacowana jest na ok. 16,3 mln. Do wymiany pozostało więc ok. 14.4 mln tych liczników.

„Krytycznym elementem jest tu budowa zaufania odbiorców do nowych rozwiązań i ich zaangażowanie, na co mają wpływ przede wszystkim przedsiębiorstwa energetyczne i regulator rynku energii” – podkreśla Mariusz Swora.

Ku nowym standardom rynku energii

„Zadanie, do realizacji którego zobowiązano operatorów systemów dystrybucyjnych, to przede wszystkim złożone przedsięwzięcie inwestycyjne, organizacyjne i kosztowe, w ograniczonym czasowo harmonogramie (przetargi na zakup liczników, instalacja, koszty legalizacji liczników). Z drugiej strony, stanowi ono niepowtarzalną szansę na infrastrukturalny rozwój i digitalizację systemu elektroenergetycznego. Bez wątpienia, jest to wyjątkowa możliwość dla operatorów sieci dystrybucyjnych do wykonania milowego kroku w kierunku tworzenia nowych standardów rynku energii w Polsce” – mówi Michał Kurtyka, Minister Klimatu i Środowiska.

Warto zaznaczyć, że instalacja liczników zwiększy konkurencyjność rynku energii, przyczyni się do postępu technologicznego i inwestycyjnego przedsiębiorstw sieciowych. Dla sprzedawców (przedsiębiorstw obrotu) będzie to oznaczać swobodniejszy dostęp do rynku i możliwość rozwoju portfela ofert rynkowych kierowanych do odbiorców energii. W rezultacie, rozwiną się nowe produkty handlowe, w tym, oferty taryf dynamicznych.

Nie można pominąć także pozytywnego wpływu regulacji na producentów liczników, którzy staną przed wyzwaniami produkcyjnymi i technologicznymi. W odniesieniu do systemu elektroenergetycznego, zaproponowane w nowelizacji regulacje, korzystnie wpłyną na zarządzanie popytem na rynku energii i obniżenie szczytowego zapotrzebowania.

Zdaniem Rafała Gawina, prezesa URE, zmiana ta pozwoli na zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w miksie energetycznym, przy zapewnieniu lepszego wykorzystania ich potencjału oraz stabilizacji pracy sieci.

„Digitalizacja sektora, umożliwiając świadczenie usług elastyczności na rzecz operatorów, stworzy warunki zarówno dla wytwórców, jak i odbiorców do aktywnego zaangażowania w rynek w nowej roli fleksumentów, czyli podmiotów, które nie tylko produkują energię na własne potrzeby, ale też dają systemowi energetycznemu dodatkową wartość. To szansa na kolejny impuls sprzyjający rozwojowi przedsiębiorczości. Jest to niezwykle istotne z punktu widzenia rozwoju energetyki rozproszonej i zapewnienia stabilności pracy systemu” – mówi prezes Gawin.

Uruchomienie CSIRE i OIRE

W projekcie nowelizacji ustawy – Prawo energetyczne, do pełnienia funkcji Operatora Informacji Rynku Energii (OIRE) zostały wyznaczone Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE S.A.). Celem działalności OIRE będzie utworzenie i nadzorowanie Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE). W CSIRE będą gromadzone oraz przetwarzane m.in. dane niezbędne do zmiany sprzedawcy energii elektrycznej lub rozliczeń za jej sprzedaż i dostarczanie.

Co ważne, dane te będą wyłączną podstawą do rozliczeń między uczestnikami rynku detalicznego, w tym, do zawierania umów na dostawy energii. Systemy poszczególnych OSD, które często działają w różnych standardach, zostaną zastąpione przez jeden system – CSIRE.

„Tak duża i ciągle zwiększająca się ilość odczytywanych, przesyłanych i przetwarzanych danych to ogromne wyzwanie i odpowiedzialność spoczywająca na operatorach infrastruktury sieciowej, która w sposób skuteczny, sprawny i niezawodny powinna spełniać swoje zadania. W konsekwencji operatorzy otrzymają narzędzia niezbędne do bardziej efektywnego zarządzania pracą sieci. Pozwoli to sprostać nowym wyzwaniom stawianym KSE, wynikającym z rozwoju generacji rozproszonej, technologii magazynowania energii, czy elektromobilności” – wyjaśnia prezes URE.

Dzięki ujednoliceniu standardów informacji przetwarzanych w CSIRE, zostaną znacznie usprawnione i przyspieszone procesy zachodzące na detalicznym rynku energii elektrycznej w Polsce.  To nowa rola i  odpowiedzialność operatora systemu przesyłowego. Samo utworzenie CSIRE wraz z wymogiem instalowania inteligentnych liczników ułatwi bieżące zarządzanie krajowym popytem na energię i jej podażą. W rezultacie, przyczyni się to do wzmożonego rozwoju odnawialnych źródeł energii.

Korzyści dla uczestników rynku energii elektrycznej

Przedsiębiorstwa energetyczne (uczestnicy rynku energii elektrycznej), a w szczególności sprzedawcy energii, zyskają:

• skuteczną i bezpieczną wymianę informacji na detalicznym rynku energii, co pozwoli sprawnie realizować im ich prawa i obowiązki,
• niższe koszty udziału w rynku energii dla sprzedawców,
• zniesienie barier wejścia na rynek dla nowych przedsiębiorstw obrotu, które będą korzystać z jednego standardu CSIRE,
• zmniejszenie liczby interfejsów dzięki technologicznej standaryzacji komunikacji pomiędzy uczestnikami rynku,
• ujednolicenie zasad dostępu oraz jednoznaczny podział odpowiedzialności,
• gwarancję szybkości przesyłania danych oraz trwałości rozwiązania CSIRE,
• umożliwienie rozwoju nowych usług energetycznych, takich jak taryfy dynamiczne, poprzez ułatwienie dostępu do informacji rynku energii, w tym profili zużycia i produkcji energii elektrycznej,
• możliwość uzyskania informacji i danych dotyczących nowych odbiorców (po udzieleniu przez nich zgody), co pozwoli na przygotowanie spersonalizowanych ofert.

Dr Swora dodaje, że nowa unijna dyrektywa elektryczna 2019/944, przewiduje szereg nowych możliwości w postaci choćby świadczenia usług elastyczności lub usług systemowych, wykorzystania magazynów energii, czy agregacji popytu.

„Skorzystanie z tych możliwości i aktywne uczestnictwo w rynku energii przyszłości nie będzie możliwe bez inteligentnych liczników. Ważne jest między innymi to, że dzięki nim sprzedawcy energii będą mogli poszerzać swoją ofertę, a aktywni odbiorcy będą mieli szansę do zarabiania na nowym, bardziej elastycznym rynku. Te możliwości nie zostaną wykorzystane bez wdrożenia inteligentnego opomiarowania, które zakłada projekt ustawy” – tłumaczy ekspert.

Zamknięte systemy dystrybucyjne i rozwiązania dla pojazdów trakcyjnych

Zamknięte systemy dystrybucyjne (ZSD) to nowe rozwiązania dla podmiotów zajmujących się sprzedażą i dostarczaniem energii elektrycznej oraz paliw gazowych, a nie będących typowymi przedsiębiorstwami energetycznymi.

„Operatorzy, tacy jak zakłady przemysłowe czy specjalne strefy ekonomiczne, którzy większość energii zużywają na potrzeby własne, nie będą już musieli sporządzać planów rozwoju oraz przedkładać taryf do zatwierdzenia regulatorowi. Rozwiązanie to w istotny sposób uprości wielu przedsiębiorcom prowadzenie działalności gospodarczej, przy zachowaniu adekwatnej ochrony odbiorców w ramach posiadanych przez regulatora narzędzi regulacyjnych” – zaznacza Prezes URE.

Warunkiem będzie jednak ustalenie opłat za energię i paliwa gazowe nie wyższych niż u miejscowego operatora systemu dystrybucyjnego. Zamknięte systemy dystrybucyjne to rozwiązanie korzystne dla przedsiębiorców, bo pozwalające im zmniejszyć koszty prowadzenia działalności i odciążające ich częściowo z obowiązków administracyjnych. Prezes URE będzie mógł ustanowić ZDS na okres 10 lat.

W projekcie ustawy uregulowane zostają także długo oczekiwane zasady dla rozliczeń za energię elektryczną, zwróconą do sieci trakcyjnej w następstwie hamowania przez pojazdy trakcyjne, co niewątpliwie przyczyni się do wzrostu konkurencyjności m.in. przewoźników kolejowych.

„Jestem przekonany, że rozwiązania proponowane, w procedowanym aktualnie przez Sejm, projekcie nowelizacji ustawy – Prawo energetyczne są kompleksowo korzystne dla odbiorców energii: konsumentów, magazynów energii czy przedsiębiorstw energetycznych, a także dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego” – podsumowuje minister Kurtyka.