Jakie rozwiązania proponujemy?

Wprowadzenie obowiązku dotyczącego tworzenia stref czystego transportu.

• Obowiązek będzie dotyczył wyłącznie miast liczących powyżej 100 tys. mieszkańców, w których zgodnie z danymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, zostanie odnotowane przekroczenie dopuszczalnego średniorocznego poziomu dwutlenku azotu (NO2) - obecnie, według danych za 2023 r. obowiązkiem tym objęte zostaną 4 polskie miasta: Warszawa, Kraków, Wrocław oraz Katowice.
• Projekt ustawy zakłada możliwość podjęcia uchwały o zniesieniu strefy czystego transportu, w przypadku, gdy na terenie miasta przez 3 kolejne lata nie zostaną odnotowane przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń w powietrzu.
• Samorządy w dalszym ciągu same będą określać zasady funkcjonowania stref czystego transportu, w tym zakres terytorialny, albowiem to one prowadzą kompleksową politykę w tym zakresie i dalej będą miały możliwość nadawania indywidualnych wyłączeń (np. dla mieszkańców).
• Warunkiem utworzenia stref jest przeprowadzenie kompleksowych konsultacji z mieszkańcami uchwały w sprawie ustanowienia strefy czystego transportu.
• Jako przykład powstałej już strefy należy wskazać Warszawę, w której od 1 lipca 2024 r. obowiązują przepisy związane z funkcjonowaniem strefy czystego transportu. Samorządy wprowadzają zmiany stopniowo. Obszar strefy obejmie tylko 7 proc. powierzchni miasta, a pierwsze wymogi dotyczą pojazdów benzynowych wyprodukowanych przed 1997 rokiem oraz z silnikiem Diesla wyprodukowanych przed 2005 r., co stanowi jedynie około 3% pojazdów w Warszawie, z czego około połowa to pojazdy należące do mieszkańców Warszawy, którzy są objęci wyłączeniem do końca 2027 r.

Zakup wyłącznie autobusów zeroemisyjnych

• Obowiązek będzie dotyczył gmin liczących powyżej 100 000 mieszkańców, Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii oraz podmiotów, które świadczą na rzecz gmin usługę komunikacji miejskiej. Największe wyzwania związane z redukcją emisji pochodzących z transportu publicznego (m.in. tlenków azotu, pyłów zawieszonych) dotyczą miast o liczbie mieszkańców wyższej niż 100 000, albowiem to na ich terenie użytkuje się około 80% floty autobusów miejskich w skali całego kraju.
• Obecnie miasta powyżej 100 tys. mieszkańców kupują około 500 autobusów rocznie – co kosztuje miasta ponad 800 mln rocznie. Wymiana autobusów na zeroemisyjne będzie wiązać się z dodatkowymi kosztami w wysokości ok. 900 mln rocznie. Okres wymiany floty będzie wynosił 16 lat.
• Samorządy mogą korzystać ze wsparcia wymiany autobusów na zeroemisyjne ze środków krajowych i unijnych.
• Zniesienie obowiązku wykonywania, zlecania lub powierzania wykonania zadań publicznych z zapewnieniem odpowiedniego udziału pojazdów elektrycznych lub napędzanych gazem ziemnym.
• Zmiana podyktowana jest zrównoważeniem obciążeń nakładanych na największe miasta. Obecnie obowiązujące regulacje w tym zakresie, z uwagi na wzrost kosztów towarów i usług mogą stanowić duże obciążenie dla samorządów.
• Ministerstwo było informowane o trudnościach z jakimi borykają się samorządy. Obecnie żaden samorząd nie spełnia obowiązujących wymagań. Jedynie nieliczne samorządy realizują część zadań publicznych z wykorzystaniem pojazdów nisko i zeroemisyjnych. Proponowana zmiana jest odpowiedzią na kierowany do rządu apel.
• Założenia towarzyszące wprowadzanej w 2018 roku ustawie o elektromobilności i paliwach alternatywnych zakładały, że cena pojazdów elektrycznych zrówna się z cenami pojazdów spalinowych około 2022-2023 r. Poziom cen jednak nie zrównał się, a zakup nowych pojazdów, spełniających wymogi ustawy o elektromobilności może nieść za sobą istotny wzrost cen świadczonych usług, czemu rząd chce przeciwdziałać.
• Zmiana ma także na celu wsparcie samorządów, w czasach niepewnej sytuacji światowej gospodarki, odczuwalnego niepokoju społecznego związanego m.in. ze wzrostem inflacji oraz przerwami w łańcuchach dostaw. W ostatnich latach miało to wpływ bezpośrednio na możliwości zakupowe oraz wymianę floty pojazdów służących do realizacji zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego, które nie były w stanie w szybkim tempie pozyskać i przeznaczyć większych środków na rozwój zero- i niskoemisyjnych flot.
• Samorządy nadal będą zobowiązane do zakupu pojazdów nisko- i zeroemisyjnych, ze względu na funkcjonujące regulacje unijne, dotyczące m.in. zielonych zamówień publicznych.

Dlaczego pracujemy nad nowelizacją?

• Wprowadzane zmiany przyczynią się do poprawy jakości powietrza poprzez redukcję emisji pochodzących z transportu. Badania pokazują, że w związku ze złą jakością powietrza, co roku przedwcześnie umiera w Polsce około 50 000 ludzi – to tak, jakby z mapy rok w rok znikało miasto wielkości Skierniewic. Dlatego podejmujemy różne działania, które mają poprawić jakość powietrza, transport jest drugim źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce.
• Rozwój zeroemisyjnego transportu zbiorowego spowoduje wzrost komfortu i udziału podróży środkami komunikacji zbiorowej. Poprawi też konkurencyjność transportu zbiorowego względem indywidualnego.
• Proponowane rozwiązania wpisują się w pozostałe działania rządu i konsekwentnie zmierzają do upowszechniania idei powszechnego wykorzystywania środków transportu przyjaznych środowisku.