Jakich pamiątek nie mogę przywozić z wakacji?

Przed przywozem pamiątek z egzotycznych roślin i zwierząt upewnij się, czy nie są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony dzikiej fauny i flory. Jeśli pamiątkę, którą planujesz kupić wytworzono z zagrożonych gatunków objętych tymi przepisami, nie znaczy to, że nie ma możliwości przywiezienia jej do kraju. Należy jednak upewnić się, że okaz został legalnie pozyskany i dopełnić wszelkich wymaganych procedur eksportowych i importowych. Kwestię tę reguluje Konwencja Waszyngtońska (CITES) i przepisy Unii Europejskiej w tym zakresie.

Pamiętaj, że w świetle przepisów nie ma znaczenia, czy przewóz dotyczy żywych zwierząt, czy przedmiotów z nich wykonanych.

Na liście gatunków znajdują się m.in. (pełna lista gatunków objętych przepisami znajduje się w rozporządzeniu Unii Europejskiej w zakresie CITES):

KRĘGOWCE

ssaki: wszystkie naczelne (w tym kapucynki, tamaryny, marmozety), wszystkie dzikie koty (m.in. tygrysy, lwy, lamparty, pumy, serwale, rysie, żbiki), wilk, wszystkie niedźwiedzie, słonie, nosorożce, hipopotam, żyrafa, wydry, łuskowce, piżmowiec, jeżozwierz afrykański, mors, wszystkie walenie (wieloryby, delfiny itd.).

Jakich okazów może to dotyczyć: żywe małpki sprzedawane w celach hobbystycznych, skóry dzikich kotów, wilków, niedźwiedzi, wydr, słoni, żyraf, niektórych zebr oraz przedmioty z nich wykonane (np. buty, dywaniki, kołnierze), wyroby z kości słoniowej, rogów nosorożca, zębów hipopotama, rogów suhaka (antylopy saiga), kłów morsa, pamiątki (wypchane zwierzęta lub ich fragmenty, przedmioty ze skóry i futra, w tym przedmioty pamiątkarskie z dłoni małp, z nóg/włosia/ogonów słonia, kości lub sierści żyraf, kolców jeżozwierza, kości wielorybów), trofea, specyfiki medycyny azjatyckiej (mogą zawierać m.in. kości tygrysów czy innych dzikich kotów, żółć niedźwiedzi, piżmo piżmowca, rogi nosorożca czy suhaka, łuski łuskowców).

ptaki: np. gwarek, prawie wszystkie papugi, wszystkie ptaki drapieżne, sowy, kolibry, flamingi, dzioborożce, tukany.

Jakich okazów może to dotyczyć: żywe i wypchane zwierzęta, jaja, trofea, pióra i przedmioty z nich wykonane.

gady: węże np. wszystkie z rodziny pytonów i dusicieli, kobry, liczne żółwie, w tym wszystkie żółwie lądowe i morskie, wszystkie zwierzęta z rzędu krokodyli (gawiale, aligatory, krokodyle), liczne legwany, gekony, agamy, kameleony, warany, inne jaszczurki.

Jakich okazów może to dotyczyć: żywe zwierzęta, przedmioty skórzane (paski do zegarków, torebki, buty, kapelusze, kurtki), przedmioty pamiątkarskie ze spreparowanych węży, kobry, połozy i inne węże w butelkach z egzotycznymi nalewkami, skorupy żółwi, przedmioty z szylkretu, trofea.

płazy: np. drzewołazy (np. rodzaj Dendrobates z Ameryki Południowej), rzekotki z rodzaju Agalychnis z Meksyku i Ameryki Południowej, żaby z rodzaju Mantella z Madagaskaru, ambystoma meksykańska (aksolotl), wybrane salamandry i traszki.

Jakich okazów może to dotyczyć: żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych.

ryby: np. wszystkie jesiotrokształtne, wszystkie koniki morskie, liczne rekiny i płaszczki.

Jakich okazów może to dotyczyć: egzotyczne rybki akwariowe, kawior, leki i paraleki (w tym specyfiki medycyny azjatyckiej) wytworzone z koników morskich, pamiątki z rekinów i płaszczek (szczęki, spreparowane płetwy).

BEZKRĘGOWCE

szkarłupnie: np. wybrane strzykwy (tzw. ogórki morskie)

Jakich okazów może to dotyczyć: tradycyjne produkty paramedyczne i kosmetyczne z Azji

pajęczaki: np.: ptaszniki z rodzajów Brachypelma i Poecilotheria, skorpion cesarski.

Jakich okazów może to dotyczyć: żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych, spreparowane skorpiony sprzedawane jako pamiątki lub składniki egzotycznych nalewek.

owady: wybrane motyle, np. niepylak apollo, pazie ptasioskrzydłe.

Jakich okazów może to dotyczyć: spreparowane okazy (motyle, chrząszcze) sprzedawane w celach kolekcjonerskich, żywe zwierzęta.

pierścienice: pijawka lekarska.

Jakich okazów może to dotyczyć: żywe okazy dla celów paramedycznych, leki i paraleki wytworzone z pijawek.

mięczaki (głównie małże i ślimaki): przydacznie, skrzydelnik olbrzymi, z głowonogów: jedynie łodziki;

Jakich okazów może to dotyczyć: muszle do celów kolekcjonerskich i przedmioty z nich wykonane.

niektóre koralowce

Jakich okazów może to dotyczyć: fragmenty koralowców twardych (zakupione lub znalezione na plaży) przewożone jako pamiątki, składniki biżuterii (np. korale czarne i niebieskie; nie dotyczy korala czerwonego/szlachetnego), żywe koralowce i niektóre stułbiopławy do celów akwarystycznych.

ROŚLINY

Na przykład: niektóre agawy, niektóre cyprysy, wszystkie kaktusy, wszystkie aloesy poza Aloe vera, wszystkie storczyki, wszystkie dzbaneczniki, szereg roślin drzewiastych (np. z rodziny mahoniowatych, palisandry – rodzaj Dalbergia, bubingi – rodzaj Guibortia), żeń-szeń z Rosji (wyłącznie całe lub posiekane korzenie), rośliny z rodzaju Hoodia.

Jakich okazów może to dotyczyć: egzotyczne rośliny ozdobne, meble i inne przedmioty z drewna (figurki, instrumenty), suplementy diety zawierające składniki z rośliny z rodzaju Hoodia, pamiątki (np. pałeczki deszczowe wytworzone z kaktusów).

Czy mogę bez przeszkód podróżować ze swoim pupilem?

Najpierw należy określić, czy gatunek zwierzęcia, który posiadamy to gatunek CITES. Przykłady takich stworzeń, które niekiedy są zwierzętami domowymi: wszystkie małpki, gwarek, prawie wszystkie papugi (np. żako, ary, kakadu, modrolotki, aleksandretty), wszystkie ptaki drapieżne np. wykorzystywane w sokolnictwie, wszystkie żółwie lądowe (np. stepowy, grecki, mauretański) i morskie, część żółwi słodkowodnych, wszystkie krokodyle, liczne legwany (np. legwan zielony), gekony, kameleony, agamy, węże np. wszystkie z rodziny pytonów (np. pyton królewski, tygrysi) i dusicieli (np. boa dusiciel), aksolotl, drzewołazy, żabki z rodzaju Mantella i Agalychnis, wybrane salamandry i traszki, wszystkie koniki morskie, wybrane ptaszniki, skorpion cesarski, wybrane koralowce i stułbiopławy.

Podróżując ze swoim pupilem, należy zajrzeć na tę samą listę, która dotyczyła przywozu pamiątek. Na wywóz/przywóz na obszar UE zwierząt znajdujących się na liście, jest wymagane odpowiednie zezwolenie CITES.

W przypadku przewozu po obszarze Unii Europejskiej zwierząt pochodzących ze środowiska naturalnego wymagane jest świadectwo Unii Europejskiej z zatwierdzonym miejscem, do którego zwierzę ma trafić (każdorazowo przy przewożeniu zwierzęcia takie świadectwo jest wymagane).

Jest to jednak rzadka sytuacja w przypadku zwierząt domowych, które w większości pochodzą z hodowli. W przypadku zwierząt pochodzących z hodowli przewóz po obszarze UE jest wolny, pod warunkiem posiadania dokumentów legalności pochodzenia. Dodatkowo należy skontaktować się ze służbami weterynaryjnymi i dopełnić wszystkich ewentualnych wymogów zdrowotnych i sanitarnych związanych z przewozem żywych zwierząt.

Nie zaszkodzi również skontaktować się z Administracją Celno-Skarbową i potwierdzić, że nie będzie przeszkód w odprawie granicznej ze zwierzęciem w danym urzędzie celnym. Informacje o przejściach granicznych w Unii Europejskiej, przygotowanych do odpraw poszczególnych okazów CITES (żywe zwierzęta, produkty zwierzęce, rośliny itd.), znajdują  się tu.

Koniecznie też skontaktujmy się z liniami lotniczymi/innym przewoźnikiem, w celu upewnienia się odnośnie możliwości przewozu zwierzęcia.

Czy niektórych okazów gatunków nie można w ogóle przywieźć do Unii Europejskiej?

Tak, pełna lista znajduje się tutaj. Są wśród nich m. in.:

• trofea wilka z Białorusi, Mongolii, Turcji; niedźwiedzia brunatnego z wybranych regionów Kanady;
• mors z Grenlandii (a więc również: pamiątki z jego kłów)
• wybrane sępy z Indii, Afganistanu, Gwinei; wybrane sowy z Gwinei, Rwandy, Kamerunu (a więc również pióra i przedmioty wytworzone z ich udziałem);
• nierozłączka czerwonogłowa z Demokratycznej Republiki Konga, Wybrzeża Kości Słoniowej, Gwinei, Mali, Togo;
• wybrane kameleony z Madagaskaru, Beninu, Ghany, Tanzanii, Kamerunu, Togo; wybrane warany z Beninu, Tanzanii, Togo, Indonezji, Wysp Salomona
• wybrane dusiciele i pytony z Beninu, Togo, Indonezji, Chin;
• wybrane żółwie z Indonezji, Malezji, Laosu, Wietnamu, Beninu, Ghany, Togo, Mozambiku;
• wybrane drzewołazy z Peru;
• liczne gatunki koników morskich z Indonezji, a także: Brazylii, Senegalu, Chin;
• skorpion cesarski z Beninu, Ghany, Togo;
• niektóre motyle z Wysp Salomona;
• skrzydelnik olbrzymi (jego muszle są popularną pamiątką) z Grenady i Haiti, niektóre muszle przydaczni m.in. z Wietnamu, Mozambiku, Wysp Salomona, Fidżi, Kambodży, Tonga;
• niektóre storczyki z Korei Południowej, Chin, Wietnamu, Laosu, Belize.

Jak często przepisy się zmieniają?

Przepisy Konwencji Waszyngtońskiej zmieniają się przede wszystkim podczas Konferencji Stron (średnio co 2,5 roku), ale czasem częściej. O ostatnich zmianach można przeczytać tu.

Przepisy Unii Europejskiej mogą zmieniać się dodatkowo niezależnie od zmian załączników Konwencji, wprowadzając pewne zaostrzenia.

Jak załatwić formalności związane z przywozem egzotycznej pamiątki? Jakich pamiątek unikać, jeśli nie chcę przechodzić przez formalności związane z przewozem lub nie chcę mieć nieprzyjemności na granicy w wypadku ich niedopełnienia?

• Bądź wyczulony na wszelkie okazy zwierząt i roślin kupowane za granicą;
• Upewnij się co do gatunku zwierzęcia/rośliny, z których wytworzono przedmiot, czy nie są one objęte przepisami. Czerwona lampka powinna zapalić się szczególnie przy przedmiotach wytworzonych z: kości słoniowej, rogów nosorożca, koralowców, muszli, skór gadów i ssaków (np. krokodyli, węży, waranów, dzikich kotów, wilków, niedźwiedzi), innych kości zwierząt, piór ptaków, drewna tropikalnego;
• Poinformuj sprzedawcę, że chciałbyś wywieźć dany przedmiot za granicę, zapytaj czy nie będziesz miał problemów z tego tytułu. Być może, jeśli dany okaz wytworzono z gatunku CITES, sprzedawca ma odpowiednie dokumenty wywozowe lub może się o nie wystarać. To może ułatwić procedury, ale jedynie w przypadku gdy otrzymasz szczegółowe informacje i ewentualne dokumenty. Prostego zaprzeczenia, typu „Nie, nic Pan/i nie potrzebuje, nie będzie problemów”, nie traktuj jako ostatecznej wykładni;
• Skontaktuj się z izbą administracji skarbowej / urzędem celno-skarbowym lub Ministerstwem Klimatu i Środowiska opisując możliwie dokładnie sytuację (kraj, okaz, gatunek, informacje uzyskane od sprzedawcy). W razie potrzeby poradzimy, jak możliwie sprawnie przeprowadzić procedurę importową, poinformujemy, czy w przypadku danego okazu wwóz będzie możliwy;
• Jeśli już przed wyjazdem planujesz zakup jakiejś egzotycznej pamiątki, upewnij się, jakie masz możliwości w tym zakresie wynikające z przepisów i w razie potrzeby przygotuj się zawczasu do dopełnienia wszelkich formalności;
• Na stronie Sekretariatu CITES znajdują się m.in. dane dotyczące organów wdrażających przepisy w krajach całego świata, a w Głównym Inspektoracie Weterynarii – Biurze do spraw Granic, uzyskasz informacje o ewentualnych przepisach mogących mieć zastosowanie wobec niektórych okazów zwierząt w zakresie weterynaryjnym i sanitarnym;
• W Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska można uzyskać informacje w zakresie ewentualnych innych ograniczeń związanych z przewozem żywych zwierząt lub innych okazów gatunków objętych ochroną gatunkową, a także żywych zwierząt gatunków uznanych za inwazyjne (zagrażające rodzimej przyrodzie) lub niebezpieczne dla życia i zdrowia człowieka.

Co grozi za niedopełnienie wymogów?

Przewóz i działalność komercyjna prowadzona z naruszeniem przepisów UE w zakresie ochrony międzynarodowej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi jest przestępstwem i podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.