Polska w Nowej Zelandii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Archipelag Nowej Zelandii jest najdalej na południe wysuniętą częścią Oceanii. Jest to państwo wyspiarskie, położone w południowo-zachodniej części Oceanu Spokojnego, na południowy wschód od Australii. Nowa Zelandia, w języku maoryskim Aotearoa (kraj długiej białej chmury), obejmuje swym obszarem dwie wyspy: Południową (150,5 tys. km²) oraz Północną (114,7 tys. km²), które rozdzielone są Cieśniną Cooka, oraz szereg małych wysp, m.in. Stewart, Kermadec, Chatham, Campbell. Do Nowej Zelandii należą także zamorskie terytoria Oceanii - Wyspy Cooka i Niue, które są samorządne oraz Tokelau i Dependencja Rossa. Terytorium Nowej Zelandii zajmuje obszar 270 534 km².

Populacja Nowej Zelandii liczy 5.338.500 ludności (stan na czerwiec 2024). Można wyodrębnić 6 największych grup etnicznych: pochodzenia europejskiego (67%), Maorysi (16,5%), Azjaci (14%), Polinezyjczycy z różnych wysp regionu Pacyfiku (8%) oraz mieszkańcy pochodzący z krajów Bliskiego Wschodu, Ameryki Łacińskiej oraz Afryki (1,5%) i pozostałe mniejszości etniczne (1,2%).

Wzrost populacji w Nowej Zelandii wyniósł 1,8% (czerwiec 2024) i jest porównywalny z poprzednim rokiem (zanotowano również wzrost o ok. 2%). Średnia długość życia to 82,80 lata (wzrost o 0,18% w porównaniu z 2022 r), w tym 80,3 lat dla mężczyzn i 83,7 dla kobiet, przy czym dane te różnią się w zależności od regionu czy przynależności etnicznej. Obecna mediana wieku kobiet to 39,0 lat, a mężczyzn 37,2 lat. Ok. 77% ludności żyje na Wyspie Północnej, a 86% społeczeństwa zamieszkuje tereny miejskie. Nowozelandczycy potocznie nazywają siebie Kiwi, jak rodzimy ptak kraju.

Stolicą Nowej Zelandii od 1865r. jest Wellington. Jest to 3. pod względem liczby ludności miasto (215,300 mieszkańców w czerwcu 2024 r.), po Auckland (1,693,000  mieszkańców) i Christchurch (408,000 mieszkańców). Jest to również najgęściej zaludniona stolica w całej Oceanii i najbardziej wysunięta na południe stolica na świecie.

Językami urzędowymi Nowe Zelandii są język angielski i maoryski, jak również nowozelandzki język migowy. Wg danych z 2023 r. 95% ludności mówi w języku angielskim, 3% w maoryski i 2% po samoańsku.

Warunki klimatyczne

Klimat Nowej Zelandii to klimat morski podzwrotnikowy (wyspa północna) i umiarkowany ciepły (wyspa południowa). Najcieplejsze miesiące roku to grudzień, styczeń i luty z temperaturą 20-30 stopni C, natomiast najchłodniejszy okres to czerwiec, lipiec i sierpień z temperaturą 10-15 stopni C. Suma rocznych opadów zmienia się także w zależności od części kraju - na wyspie północnej wynosi ona 800-1000 mm na południowym wschodzie do ok. 3000 mm w części środkowej, natomiast na wyspie południowej kształtuje się w granicach od 400-700 mm na południowym wschodzie do ok. 6500 mm w Alpach Południowych.

Zauważyć można liczne odmiany mikroklimatu spowodowane urozmaiconą rzeźbą terenu. Szczególnie wyraźna jest różnica między wschodnim i zachodnim wybrzeżem wyspy południowej. Występują tu często silne sztormy i chłodne wiatry południowe, a w miesiącach zimowych opady śnieżne, które poza górami, nie tworzą trwałej pokrywy śnieżnej. W Nowej Zelandii znajduje się 360 lodowców o łącznej powierzchni 1000 km², z których najdłuższy – Lodowiec Tasmana – liczy 29 km.

Główne bogactwa naturalne

Nowa Zelandia posiada wiele różnorodnych złóż mineralnych zarówno na lądzie, jak i na morzu, które odzwierciedlają jej dynamiczną historię tektoniczną. Postępująca deformacja tektoniczna i metamorfizm Nowej Zelandii, różnorodne kompleksy wulkaniczne, aktywne systemy geotermalne i klasyczne pasy łupkowe stanowią naturalne laboratorium dla procesów związanych z tworzeniem rudy.

Główne minerały to węgiel, złoto, srebro, żelazo i piasek, kruszywo, wapień, glina, dolomit, pumeks, sól, serpentynit, zeolit i bentonit. Ponadto istnieją zasoby lub potencjał dla złóż tytanu (piaski plażowe ilmenitu), siarki, fosforanu, krzemionki, platyny i rtęci.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą obowiązującą jest dolar nowozelandzki (NZD). Jeden dolar równa się 100 centom. W obiegu są banknoty o nominałach: 5, 10, 20, 50 i 100 dolarów. Nominały obowiązujących monet to: 10, 20 i 50 centów oraz 1 dolar i 2 dolary.

Pomimo braku w obiegu monet o nominale mniejszym niż 10 centów, ceny nie muszą być wielokrotnością 10 centów. W przypadku płacenia gotówką, sumę zwykle zaokrągla się do najbliższej całkowitej wielokrotności dziesiętnej. Kwestia cen kończących się na 5 centów nie jest jednoznaczna. Płacący innymi środkami (karta płatnicza, przelew) zawsze płacą dokładną sumę, bez zaokrąglania.

Średni kurs dolara nowozelandzkiego na rok 2024 wyniósł 0,556478 EUR (0,607293 USD).

Religia          

W spisie powszechnym z 2023 roku ponad połowa społeczeństwa (51,6%) zadeklarowała, że nie wyznaje żadnej religii. Od lat notuje się wyraźną tendencję wzrostu ateizmu.

Spośród wyznawców co najmniej jednej religii, chrześcijaństwo pozostaje największym ogólnym ugrupowaniem religijnym (32,3%), mimo że odsetek ten maleje (36,5% w 2018 r., 47,7% w 2013 r., 54,2% w 2006 r.). Pięć głównych wyznań to: anglikanizm (314.913 osób), chrześcijaństwo, bez określenia wyznania (307.926 osób), rzymsko-katolicyzm (295 743 osób), prezbiterianizm (221.199 osób), katolicyzm (dalej nieokreślony) (173.016 osób).

Przynależność do innych religii również wzrosła od czasu poprzednich spisów powszechnych. 144.753 osób zadeklarowało wyznawanie hinduizmu (2,9% społeczeństwa), 75.138 identyfikowało się z islamem (1,5%), a 40 908 z sikhizmem. Spośród religii i wierzeń Maorysów, 43 821 osób utożsamiło się z Rataną, a 12 336 osób zgłosiło Ringatū jako swoją religię.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• Nowy Rok - 1 stycznia
• Dzień po Nowym Roku – 2 stycznia
• Rocznica podpisania Traktatu Waitangi z 1840r. – 6 lutego (Dzień narodowy)
• Wielkanoc – Wielki Piątek & Poniedziałek Wielkanocny
• Dzień ANZAC – 25 kwietnia
• Urodziny Monarchy – pierwszy poniedziałek czerwca
• Matariki (Nowy Rok maoryski) - 14 lipca
• Dzień Pracy – czwarty poniedziałek października
• Boże Narodzenie – 25 i 26 grudnia

Poza tym, każde duże miasto lub rejon w Nowej Zelandii obchodzą co roku swoje święto. W 2025 r. w Wellingtonie będzie ono miało miejsce 20 stycznia (Wellington Anniversary Day), w Auckland 27 stycznia (Auckland Anniversary Day). Są to w tych miastach również dni wolne od pracy.

Infrastruktura transportowa

Nowa Zelandia ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć dróg (choć sieć autostrad jest bardzo ograniczona do okolic największych miast NZ. Najpopularniejszym środkiem lokomocji jest samochód. Wypożyczalnie samochodów znajdują się w każdym większym mieście. Większość dużych miast posiada też komunikację miejską, zwykle sieć autobusową. Kraj posiada narodowy system komunikacji autobusowej. Sieć kolejowa nie jest zbyt mocno rozwinięta, a pociągów jest niewiele. Bardzo popularną formą podróżowania jest transport lotniczy. Loty między głównymi miastami kraju odbywają się kilka razy dziennie. Lotniska międzynarodowe znajdują się w Auckland, Wellington, Christchurch, Dunedin i Queenstown. Popularnym środkiem transportu pomiędzy głównymi wyspami kraju są również promy. Połączenia między Wellington i Picton – łączące wyspę północą i południową – kursują wielokrotnie w ciągu doby.

Obowiązek wizowy

Obywatele wszystkich państw Unii Europejskiej, w tym także Polski (od 1 kwietnia 2005 r.) udający się do Nowej Zelandii na okres nie dłuższy niż 90 dni korzystają z ruchu bezwizowego. Odnosi się to do przyjazdów w celach turystycznych, odwiedzin rodziny lub znajomych i odbycia krótkiego kursu (do 3 miesięcy). Turyści korzystający z ruchu bezwizowego, przed rozpoczęciem podróży, mają obowiązek rejestracji elektronicznej na portalu  Immigration New Zealand  (NZeTA - New Zealand Electronic Travel Authority). Przy rejestracji pobierana jest opłata, która musi być opłacona przed rozpoczęciem podroży.  

Warunki, których spełnienie uprawnia do przekroczenia granicy:

• paszport, którego ważność jest przynajmniej o 3 miesiące dłuższa od daty planowanego opuszczenia Nowej Zelandii;
• dobre zdrowie oraz nieposzlakowana opinia;
• dokumenty potwierdzające deklarowany charakter pobytu i zamiar opuszczenia kraju w odpowiednim terminie (wykupiony bilet lotniczy do kraju, do którego posiada się prawo wjazdu);
• środki finansowe na zaplanowany okres pobytu, tj. 1000 NZD na osobę na każdy miesiąc lub 400 NZD na osobę na miesiąc, jeżeli zostały opłacone koszty pobytu (udokumentowane). Do udokumentowania posiadanie środków finansowych służą: gotówka, czeki podróżne, czeki bankowe (bank drafts) lub karty kredytowe uznanych firm z kredytem na wymienione kwoty.

W związku ze stale zwiększającą się liczbą turystów zagranicznych, władze Nowej Zelandii zdecydowały o wprowadzeniu nowych opłat wjazdowych, które obowiązują także obywateli polskich. Od lipca 2019 r. obowiązuje opłata dla turystów zagranicznych (International Visitor Conservation and Tourism Levy, IVL). W tym roku podniesiono tę opłatę do 100$ NZ. Opłatę musi uiścić większość osób przybywających do Nowej Zelandii na podstawie wizy, w tym wiz typu "working holiday", niektórych wiz studenckich i krótkoterminowych wiz do pracy.

Szczegółowe informacje na temat wymogów wjazdowych oraz wiz do pracy są dostępne na stronie internetowej Urzędu Imigracyjnego Nowej Zelandii.

Program Zwiedzaj i Pracuj pomiędzy Polską a Nową Zelandią

Polsko-nowozelandzka umowa Working Holiday Scheme (WHS) umożliwia polskiej i nowozelandzkiej młodzieży w wieku 18 - 30 lat (100 osób rocznie) spędzenie wakacji w NZ lub w Polsce w połączeniu z legalną pracą zarobkową.

Umowa stanowi ramy dla współpracy pomiędzy Polską a Nową Zelandią, mającej na celu wspomaganie przepływu osób zamierzających odwiedzić drugie państwo w celach turystycznych i jest jednym z elementów mających na celu wspomaganie przepływu osób jako zjawiska sprzyjającego różnorodności kulturowej oraz rozwijaniu kontaktów międzyludzkich. Umowa pozwala na łączenie pobytu wypoczynkowego, pogłębiania znajomości języka i kultury drugiego państwa z możliwością podejmowania pracy zarobkowej, która ma charakter dodatkowy i ma służyć uzupełnieniu środków finansowych w czasie pobytu.

Ustrój polityczny

Nowa Zelandia jest jednym z państw-członków Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Panującym ustrojem politycznym jest monarchia konstytucyjna (w aktach prawnych została zachowana nazwa dominium). Głową państwa jest monarcha Wielkiej Brytanii, reprezentowany przez mianowanego w porozumieniu z rządem Nowej Zelandii gubernatora generalnego. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu, a wykonawcza do rządu, na czele którego stoi premier.

Od dnia 21 września 2021 r. Gubernator Generalną Nowej Zelandii jest Dame Cindy Kiro.

Podobnie jak w Wielkiej Brytanii, a w odróżnieniu od wielu innych państw, w Nowej Zelandii nie istnieje jednolity dokument konstytucji. Podstawą systemu prawnego jest zbiór kilku najważniejszych ustaw, orzeczeń sądowych i konwencji, zasad zwyczajowych, precedens i tradycja.

Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu - Izby Reprezentantów - liczącego zazwyczaj 120 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych na 3 lata. Istnieje możliwość rozpisania wyborów przedterminowych przez gubernatora generalnego na wniosek premiera. Posłowie wybierani są w oparciu o zasady ordynacji mieszanej. Izba składa się z 65 deputowanych, w tym 5 Maorysów, wyłanianych od 1996 r. w wyborach większościowych. Pozostałych 55 członków jest wybieranych z list partyjnych. Ze względu na specyfikę systemu wyborczego, liczba deputowanych w poszczególnych kadencjach może wahać się o kilka osób w obie strony. Zapisy na listę wyborców są obowiązkowe wśród wszystkich obywateli powyżej osiemnastego roku życia, natomiast sam udział w wyborach nie jest. Nowozelandzki ruch sufrażystek jako pierwszy na świecie wywalczył prawo głosu kobiet w 1893 roku (bierne prawo wyborcze w 1919 r.).

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje odpowiedzialny przed parlamentem rząd, na czele z premierem, oficjalnie powoływanym i odwoływanym przez gubernatora generalnego. Funkcję premiera obejmuje zwyczajowo lider większości parlamentarnej. Ze względu na odmienny niż brytyjski system wyborczy, rządy koalicyjne nie są rzadkością. Wszyscy członkowie gabinetu muszą posiadać mandaty parlamentarne. Istnieje tu także, obradująca pod przewodnictwem gubernatora generalnego, instytucja Rady Wykonawczej. W praktyce skład Gabinetu pokrywa się zwykle w znacznym stopniu ze składem Rady. Formalnie rozporządzenia wydawane są nie przez Gabinet, a właśnie przez Radę.

W wyniku ostatnich wyborów powszechnych, które miały miejsce 14 października 2023 roku, w Parlamencie reprezentowanych jest 5 ugrupowań politycznych. National Party (Partia Narodowa), jest w koalicji z Green Party (Partia Zielonych) oraz NZ First Party. Przewodniczący Partii Narodowej Christopher Luxon jest obecnie premierem NZ.

Struktura administracji gospodarczej

W Nowej Zelandii głównym organem odpowiedzialnym za sprawy ekonomiczne i finansowe na szczeblu państwowym jest Ministerstwo Skarbu (The Treasury). Ministerstwo ds. Biznesu, Innowacyjności i Zatrudnienia (MBIE) ma na celu wspieranie firm w zwiększeniu ich produktywności i międzynarodowej konkurencyjności, jak i obywateli w dostępie do pracy i mieszkalnictwa.

Departament Inland Revenue zajmuje się kwestią podatków oraz rozliczaniem dochodów, a także administracją wielu programów socjalnych.

Wspieraniem rozwoju biznesu za granicą zajmuje się agencja rządowa NZTE (New Zealand Trade & Enterprise).

Samorząd terytorialny w Nowej Zelandii dysponuje uprawnieniami przyznanymi mu przez parlament. W kraju istnieje dwanaście rad regionalnych, których członkowie są wybierani bezpośrednio. Rady ustalają własne stawki podatkowe, odpowiedzialne są za zarządzanie lokalnym środowiskiem, regionalnymi aspektami obrony cywilnej i planowaniem transportu. Istnieją 74 jednostki samorządowe – 15 rad miejskich, 58 rad okręgowych na obszarach wiejskich oraz jedna rada powiatu na Wyspach Chatham. Ostatnie wybory do władz lokalnych odbyły się we wrześniu 2022 r.

Sądownictwo gospodarcze

W Nowej Zelandii obowiązuje prawo zwyczajowe, podobnie jak w Anglii i wielu innych krajach anglosaskich. Powszechna jest tu także większość międzynarodowych struktur prawnych - w szczególności w obszarach finansów i prawa korporacyjnego. Obserwuje się silną tradycję niezależności sądów. Za źródła prawa i podstawę orzekania uznaje się akty parlamentu Nowej Zelandii, czy też niektóre akty parlamentu brytyjskiego sprzed 1947 r.

Sądem właściwym do spraw gospodarczych jest Sąd Najwyższy (High Court).

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Nowa Zelandia należy do krajów bardzo wysoko rozwiniętych gospodarczo.

Duże nasłonecznienie, także w okresie zimowym, oraz znaczna ilość opadów stanowią idealne warunki dla rozwoju nowozelandzkiego rolnictwa, leśnictwa, sadownictwa i produkcji energii hydro-elektrycznej. Różne produkty sektorów podstawowych stanowią około połowy całego eksportu towarów. Nowa Zelandia jest jednym z pięciu największych eksporterów mleka na świecie. Kraj ten jest bardzo popularnym miejscem turystycznym, przez co sektor turystyczny jest ważnym źródłem dochodów.

Z dniem 1 kwietnia 2024 minimalna płaca w Nowej Zelandii została ustalona na kwotę 23,15 NZD za godzinę pracy.

Według raportu Banku Światowego Doing Business,  Nowa Zelandia jest najbardziej przyjaznym biznesowi krajem na świecie (można najłatwiej założyć biznes i uzyskać kredyt na działalność). Nowa Zelandia jest także w czołówce rankingu Transparency International, krajów wolnych od korupcji i z przejrzystością prawno-proceduralną.

W najnowszym Indeksie Wolności Gospodarczej (2024 r.) Nowa Zelandia znalazła się na 6 pozycji. Agencja ratingowa Standard & Poor’s (S&P) potwierdziła we wrześniu 2024 r. wiarygodność kredytową kraju do oceny AAA dla kredytów w walucie lokalnej i AA+ w walucie obcej. W sierpniu br. podobną ocenę (AA+) Nowa Zelandia otrzymała od agencji Fitch.

Nowa Zelandia zajmuje 32 miejsce wśród 67 krajów sklasyfikowanych w ostatniej edycji World Competitiveness Ranking 2024.

Od sierpnia 2022 roku Nowa Zelandia otworzyła swoje granice po ponad 2 latach. Długoterminowe zamknięcie granic pozostaje jednym z najważniejszych ograniczeń wzrostu gospodarczego NZ. Kraj zmagał się także z brakiem pracowników, wciąż trudna sytuacja, ale ostatnie dwa lata przyniosły dużą ilość imigrantów (221 400 w br.), chociaż jednocześnie odnotowano rekordową ilość emigrantów (138 600 w br.) Sektor usług turystycznych oraz międzynarodowych usług edukacyjnych ma się coraz lepiej. W czerwcu 2024 odnotowano, że Nową Zelandię odwiedziło w ciągu roku 3,2 mln turystów, czyli o 700 000 więcej w stosunku do roku poprzedniego.

Według danych Urzędu Statystycznego NZ, w okresie rocznym do marca 2024 r, odnotowano nieznaczny wzrost PKB o 0,2%, stopa bezrobocia wzrosła w 2024 r. do 4,8%, a roczna inflacja spadła we wrześniu 2024 do poziomu 2,2%. Ceny rosły na poziomie ostatni raz odnotowanym w latach 90-tych, choć obecnie tempo podwyżek spowolniło się w porównaniu z poprzednimi kwartałami.

Główne sektory gospodarki

Nowa Zelandia ma zaawansowaną gospodarkę rynkową, w dużym stopniu zależną od handlu międzynarodowego, stąd uznawana jest za jednego z najsilniejszych zwolenników wolnego i otwartego handlu, będąc zarazem jedną z najbardziej otwartych gospodarek rynkowych na świecie. Kraj jest ściśle powiązany z Australią, która jest największym importerem produktów, dostawcą i inwestorem. Najbardziej rozwinięte gałęzie przemysłu Nowej Zelandii koncentrują się na turystyce i eksporcie produktów rolnych i są głównym źródłem wzrostu. Usługi są największym sektorem gospodarki i wytwarzają 75% całkowitego PKB, w tym: finanse, ubezpieczenia i usługi biznesowe (30%); usługi osobiste i społeczne (13%) oraz transport i komunikacja (11%). Przemysł wytwarza 17% całości PKB, przy czym produkcja stanowi 13%, a budownictwo 4%. Pozostałe 8% przypada na rolnictwo, rybołówstwo, leśnictwo i górnictwo.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych 

 Dane demograficzne

Handel zagraniczny

Nowa Zelandia jest gospodarką zależną od handlu, stąd uznawana jest za jednego z najsilniejszych zwolenników wolnego i otwartego handlu, będąc zarazem jedną z najbardziej otwartych gospodarek rynkowych na świecie.

Eksport

Według danych bazy ONZ, Nowa Zelandia eksportuje najwięcej produktów nabiałowych i miodu (29%), mięsa i podrobów (13%), drewna i produktów drewnianych (6,9%), owoców (5,1%), napojów i napojów alkoholowych (3,7%), mąki, produktów mącznych i płatków (3,6%).

Eksport Nowej Zelandii wzrósł w październiku 2024 r. o 7,5% w porównaniu z rokiem poprzednim do 5,8 mld NZ$, do czego przyczynił się wzrost sprzedaży mleka w proszku, masła i sera (16%), owoców (314%), metali szlachetnych i biżuterii (77%) oraz mięsa i podrobów (6,1%).

Najważniejszymi rynkami eksportowymi Nowej Zelandii są obecnie Chiny (28%), Australia (13%) i Stany Zjednoczone (13%), Japonia (5,8%) i UE (5,4%).

Import

Dane statystyczne ONZ dot. importu wskazują, iż Nowa Zelandia importuje 100% samochodów, jak również jest ogromnym importerem różnego rodzaju maszyn i urządzeń mechanicznych, takich jak pojazdy, urządzenia mechaniczne, kotły oraz samoloty i ich komponenty. W rzeczywistości import pojazdów i maszyn mechanicznych stanowi jeden z najwyższych wydatków importowych Nowej Zelandii i stanowi 28 % całego importu.

Drugim ważnym sektorem są paliwa mineralne, oleje i produkty ich destylacji (14%) oraz sprzęt elektryczny i elektroniczny ( 8,9%).

Import Nowej Zelandii wzrósł o 3% do 7,3 mld NZ$ w październiku 2024 r. w porównaniu z rokiem poprzednim, napędzany znacznym zakupem samolotów i części (644%), produktów farmaceutycznych (26%), taboru kolejowego (862%) oraz soli, ziemi, kamienia, wapna i cementu (265%). Głównymi partnerami importowymi Nowej Zelandii były Chiny (21%), EU (14%), Australia (11%), USA (9,9%). Znaczący import odnotowuje się z Korei Płd. (7,6%), Japonii (6,9%) i Singapuru (5,6%).

Inwestycje zagraniczne

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Nowej Zelandii wzrosły o 2315 mln NZD w II kwartale 2024 roku i wynosiły średnio 841,98 mln NZD od 2000 r. do 2024 r., osiągając najwyższy w historii poziom 5761,00 mln NZD w czwartym kwartale 2022 r. i rekordowo niski poziom -7322,00 mln NZD w czwartym kwartale 2003 r.

Na dzień 31 marca 2024 z łącznej kwoty 373,2 mld NZD zainwestowanej przez Nową Zelandię za granicą:

• 70,1 %  stanowiły  inwestycje w USA, Australii, Wielkiej Brytanii i Japonii
• 7,9 % stanowiły inwestycje bezpośrednie
• 68,5 % stanowiły portfolia inwestycje

Spośród 572,3 mld NZD całkowitych inwestycji zagranicznych w Nowej Zelandii:

• 57,5 % pochodziło z Australii, Wielkiej Brytanii, USA i Japonii
• 27,7 % stanowiły inwestycje bezpośrednie
• 51,6 % stanowiły portfolia inwestycyjne

Rząd zobowiązał się do podjęcia działań w zakresie inwestycji zagranicznych i zgodził się na zmianę ustawy o inwestycjach zagranicznych, co ma na celu przełamanie pozycji Nowej Zelandii jako jednego z najbardziej restrykcyjnych krajów rozwiniętych. Nowe przepisy powinny wejść w życie przed końcem roku 2025.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Nowa Zelandia jest jednym z państw założycielskich Organizacji Narodów Zjednoczonych. W latach 2015-2016 pełniła funkcję niestałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Kraj jest członkiem wielu światowych i regionalnych organizacji, m.in. Światowej Organizacji Handlu (WTO), Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA), Azjatyckiego Banku Rozwoju (Asian Development Bank), Forum Wysp Pacyfiku (Pacific Island Forum) i Wspólnoty Państw Pacyfiku (The Pacific Community). Nowa Zelandia jest także członkiem Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth of Nations).

W 2010 r. Nowa Zelandia została członkiem ASEM (Asia-Europe Meeting). Ciągle rosnące zaangażowanie gospodarcze na rynkach azjatyckich znajduje odbicie m. in. w aktywnym uczestnictwie we Wspólnocie Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC), Szczycie Państw Azji Wschodniej (East Asia Summit) czy też udziale w Stowarzyszeniu Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), gdzie Nowa Zelandia ma status partnera w dialogu. Jako przykład aktywności regionalnej wymienić należy członkostwo w umowie CER (Closer Economic Relations) z Australią (jedno z najściślejszych porozumień dwustronnych na świecie), Grupie Australijskiej czy Porozumieniu o Regionalnym Handlu i Współpracy Gospodarczej Południowego Pacyfiku (SPARTECA).

30 grudnia 2018 r. weszła w życie umowa CPTPP (Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership). Nowa Zelandia była gospodarzem siódmego zebrania komisji, które miało miejsce w lipcu 2023 i było pierwszym spotkaniem forum międzynarodowego na terenie kraju od czasu pandemii. 11 krajów należy do tej organizacji (w tym roku dołączyła Wielka Brytania) i reprezentuje 17,3 bln NZD światowego handlu.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Według danych ONZ, UE jest obecnie drugim co do wielkości źródłem importu Nowej Zelandii i piątym co do wielkości rynkiem eksportowym.

W dwustronnej wymianie handlowej między UE a Nową Zelandią za rok kończący się w czerwcu 2023 r. całkowity eksport z Nowej Zelandii do UE wzrósł o 19,0 % do 5,8 mld NZD, dzięki wzrostowi eksportu towarów o 4,2%  i wzrostowi eksportu usług o 158,8%. Do znacznego rocznego wzrostu eksportu usług przyczynił się wzrost eksportu usług turystycznych wraz z ponownym otwarciem granicy dla turystyki międzynarodowej. Głównymi towarami eksportowymi do UE są mięso, owoce, nabiał, ryby i napoje.

Import z UE do Nowej Zelandii wzrósł o 16,5% do prawie 16 mld NZD, dzięki wzrostowi importowanych towarów o 1,2 mld NZD i importowanych usług o 1,1 mld NZD. Najczęściej importowanymi towarami z UE są maszyny, pojazdy i farmaceutyki. W imporcie usług dominuje transport, usługi biznesowe i import podróży.

9 lipca 2023 miała miejsce ceremonia podpisania umowy o wolnym handlu (FTA) przez  UE i Nową Zelandię. 27 listopada 2023 zakończył się proces ratyfikacji po stronie europejskiej i umowa weszła w życie po ratyfikacji przez NZ 1 maja 2024.

Unia Europejska jest dla Nowej Zelandii najbardziej istotnym partnerem w dziedzinie nauki i innowacji. Początki współpracy z europejskimi parterami sięgają 2009, kiedy to podpisano Umowę o Współpracy Naukowej i Technologicznej. W lipcu 2023 miała miejsce podpisanie umowy, w wyniku której NZ ma dostęp do programu Horizon Europe Pillar II, zyskując większe możliwości dla współpracy naukowej. 

UE jest jednym z najważniejszych i najbardziej aktywnych partnerów Nowej Zelandii w regionie Pacyfiku. Jest członkiem Post-Forum Dialogue Forum Wysp Pacyfiku (PIF) i uczestniczy w corocznych trójstronnych spotkaniach UE-Australia-Nowa Zelandia dotyczących kwestii Pacyfiku. W ramach pomocy rozwojowej realizowane programy unijne obejmują kwestie zmian klimatycznych i środowiska, energii odnawialnej, zrównoważonego rozwoju gospodarczego, wody i urządzeń sanitarnych, zagadnień morskich i reagowania na katastrofy. UE jest również najważniejszym partnerem Nowej Zelandii na Pacyfiku w sektorze energetycznym. Rozwijane są wspólne projekty energetyczne na Samoa, Kiribati, Wyspach Cooka i Tuvalu.   

Gospodarcze umowy dwustronne

• Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Nową Zelandią w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w Warszawie dnia 21 kwietnia 2005 r.
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Nowej Zelandii w sprawie Programu Zwiedzaj i Pracuj (Working Holiday Scheme), podpisana w Warszawie dnia 9 maja 2008 r.
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Nowej Zelandii w sprawie koprodukcji filmowej, podpisana w Warszawie dnia 21 października 2015 r.
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Nowej Zelandii o komunikacji lotniczej, podpisana w Auckland dnia 22 sierpnia 2018 r.
• Umowa o wolnym handlu między UE a NZ, która weszła w życie 1 maja 2024.

Dwustronna wymiana handlowa

Relacje handlowe z Polską są oparte głównie na wymianie dóbr, import i eksport usług pozostaje na niskim poziomie.

Według bazy danych ONZ COMTRADE dotyczącej handlu międzynarodowego, import Nowej Zelandii z Polski wyniósł 258,68 mln USD w 2023 r., Wśród najczęściej importowanych z Polski towarów  znalazły się: samochody (64% udziału w całkowitym imporcie z PL), urządzenia mechaniczne (34%), wyposażenie medyczne i optyczne, urządzenia elektryczne, preparaty piorące i czyszczące.

Eksport z Nowej Zelandii do Polski wzrósł o ponad 900% w ciągu 20 lat od przystąpienia Polski do UE. W 2023r. wyniósł on 135,29 mln USD. Największy udział miały: ryby (24%), kleje (10%), oleje nasiennie, napoje, produkty optyczne i medyczne oraz plastik.

Wzajemne inwestycje

Poziom inwestycji i zainteresowanie wzajemnym inwestowaniem zarówno ze strony przedsiębiorstw polskich, jak i nowozelandzkich jest niski. Może to wynikać z atrakcyjności rynków sąsiedzkich (jak EU dla Polski i Australia dla NZ), niedostatecznego rozpoznania istniejących możliwości, ale także z niewielkiego rozmiaru rynku nowozelandzkiego i specyfiki tutejszej gospodarki opartej głównie na rolnictwie i handlu produktami rolnymi, usługach z udziałem MŚP, a także eksporcie usług turystycznych i edukacyjnych.

 Duża odległość Nowej Zelandii od rynków światowych i dość ograniczony potencjał wynikający ze stosunkowo niewielkiej liczby konsumentów stanowią pewien próg dla potencjalnych inwestorów, borykających się z problemem zrozumienia lokalnego rynku, jego potrzeb i reguł konkurencji, wreszcie znalezienia nisz rynkowych oraz kanałów dystrybucji. Dodatkowo oba kraje stawiają sobie za cel przyciąganie inwestycji zagranicznych, umożliwiających m.in. rozwój innowacyjnej gospodarki.

Wejście w życie umowy o wolnym handlu między NZ a UE stwarza jednak obecnie możliwości dla nowozelandzkich firm, które chcą rozszerzyć swoją działalność na rynek europejski, a także możliwości poznania dynamicznego rynku polskiego.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Polskie towary nie wymagają specjalnych pozwoleń na przywóz do Nowej Zelandii. W kraju nie nakłada się ograniczeń importowych, nie istnieją także bariery w przywozie z powodów czysto związanych z handlem. Istnieją jednak surowe zasady, co do stanu zdrowia, zawartości, bezpieczeństwa i etykietowania pochodzenia i bardzo rygorystyczne ograniczenia dotyczące żywych zwierząt i roślin. Żywność pochodząca z upraw modyfikowanych genetycznie musi być oznaczona.

Nowa Zelandia stosuje bardzo ścisły system importu mięsa wieprzowego i produktów z mięsa wieprzowego, przy czym obowiązują szczegółowe wymogi dotyczące obróbki tych produktów. Od 2014 roku możliwy jest eksport wieprzowiny pochodzącej z krajów UE, w tym Polski. Polscy producenci zainteresowani eksportem wieprzowiny do Nowej Zelandii mogą stosować unijny system certyfikacji TRACES obowiązujący na rynku wewnętrznym UE. Szczegółowe informacje na temat norm zdrowotnych dotyczących importu do Nowej Zelandii mięsa wieprzowego oraz produktów wieprzowych pochodzących z UE dostępne są na portalu Ministerstwa Przemysłów Podstawowych (MPI) oraz w wersji polskiej na stronie Głównego Inspektoratu Weterynarii.

Dla eksporterów produktów żywnościowych przydatne będą też informacje znajdujące się na stronie internetowej dot. bezpieczeństwa żywności (MPI).

Dostęp do rynku pracy

Polacy pragnący podjąć pracę w Nowej Zelandii muszą wcześniej aplikować o wizę do pracy.

Istnieją różne formy wizy pracowniczej, np. tymczasowe wizy do pracy (np. Working Holiday Visa, Essential Skills Visa), wizy do pracy z możliwością przedłużenia do rezydentury, czy wizy rezydenckie na pobyt stały. Wyczerpujące informacje na temat dostępnych opcji oraz warunków ich uzyskania można znaleźć na stronie internetowej Urzędu Imigracyjnego Nowej Zelandii.

Lista zawodów, na które istnieje największe zapotrzebowanie w Nowej Zelandii dostępna jest na stronie Urzędu Imigracyjnego NZ.

Warunki zatrudnienia regulowane są przepisami Ustawy o Zatrudnieniu z 2000 r. (Employment Relations Act). Treść ustawy oraz informacje na temat zasad zatrudnienia dostępne są na portalu Ministerstwa ds. Biznesu, Innowacji i Zatrudnienia (MBIE)

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Rynek nieruchomości w Nowej Zelandii jest wysoce rozwinięty. W każdym mieście znaleźć można agencje pośredniczące w handlu nieruchomościami.

W Nowej Zelandii istnieją jasne zasady dla najemców i właścicieli nieruchomości przeznaczonej na wynajem, spisane w taki sposób, aby chronić obie strony. Przepisy te zawarte są w Ustawie o Najmie Lokali Mieszkalnych (Residential Tenancies Act 1986). Instytucją udzielającą informacji w zakresie przepisów dotyczących najmu i jego form jest Tenancy Services.

Tylko obywatele i stali rezydenci mogą kupować domy w Nowej Zelandii. Większość obywateli zagranicznych nie ma prawnej możliwości dokonania zakupu nieruchomości w Nowej Zelandii, ale mogą złożyć wniosek do Biura Inwestycji Zagranicznych (OIO, Overseas Investment Office) o zgodę na zakup jednego domu w Nowej Zelandii celem jego zamieszkania. Zgoda na zakup jest wymagana przed zawarciem umowy kupna-sprzedaży, gdyż za jej brak grożą wysokie kary pieniężne. Przepisy te mają zastosowanie do domów, które są sklasyfikowane jako mieszkalne (residential) lub gospodarcze (lifestyle).

Zgoda OIO jest wymagana w przypadku osób, które jeszcze nie posiadają statusu stałego rezydenta, ale:

• są posiadaczami nowozelandzkiej wizy klasy rezydenckiej, lub
• są stałymi rezydentami Australii lub Singapuru, lub
• są obywatelami Australii lub Singapuru, którzy chcą zakupić grunty określano jako wrażliwe (Otherwise Sensitive Land).

Brak możliwości kupna dotyczy:

• posiadaczy nowozelandzkiej wizy pracowniczej;
• posiadaczy wizy studenckiej do Nowej Zelandii;
• posiadaczy nowozelandzkiej wizy work-to-residence;
• posiadaczy nowozelandzkiej wizy wakacyjnej typu Zwiedzaj i Pracuj;
• posiadaczy wizy turystycznej do Nowej Zelandii;
• jakakolwiek innej osoby zagranicznej.

Stały rezydent Nowej Zelandii to osoba, która mieszka na terenie Nowej Zelandii przez co najmniej 12 miesięcy, przebywa w Nowej Zelandii przez co najmniej 183 dni z tych 12 miesięcy, posiada nowozelandzką wizę rezydencką (lub jest obywatelem lub stałym rezydentem Australii bądź Singapuru) i jest rezydentem podatkowym Nowej Zelandii.

System zamówień publicznych

Kwestią zamówień publicznych w Nowej Zelandii zajmuje się agencja rządowa Government Procurement, działającą w ramach MBIE. Wszelkie zasady i przepisy dotyczące zamówień publicznych, informacje o przetargach i szkoleniach w tym zakresie dostępne są TUTAJ.

Od sierpnia 2015 roku Nowa Zelandia jest stroną Porozumienia w sprawie Zamówień Publicznych Światowej Organizacji Handlu (GPA WTO).

Spotkania biznesowe:

• Pierwsze spotkania służą przede wszystkim zbadaniu wiarygodności partnera. Nowozelandczycy są bardziej zainteresowani poznaniem kwalifikacji rozmówcy niż jego cechami osobistymi.

• Na spotkanie warto się umówić z kilkudniowym wyprzedzeniem, określając przy tym jego cele. Jeśli masz już przygotowaną agendę, nowozelandzcy partnerzy docenią jej udostępnienie. Spotkania będą przebiegać zgodnie z przewidzianym porządkiem obrad, ale mogą być bardziej czasochłonne niż planowano.

• Spóźnienie jest źle odbierane w środowisku profesjonalnym, więc upewnij się, że dotrzesz na spotkanie na czas lub nieco wcześniej. Jeśli przewodniczysz spotkaniu, ważne jest, aby zacząć punktualnie.

• Wizytówki są zwykle wymieniane na początku spotkania, bez zbędnej formalności, a także gdy zachodzi potrzeba skontaktowania się z kimś po dyskusji.

• Przedstaw się pełnym imieniem i nazwiskiem, ale spodziewaj się, że Nowozelandczycy będą zwracać się do ciebie po imieniu.

• Zanim zaczniesz omawiać sprawy biznesowe, przełam lody kilkuminutową rozmową towarzyską, a nawet lekkimi przekąskami. Najlepiej jest rozmawiać na tematy bezosobowe (np. pogoda, sport), aby uniknąć zbytniej ingerencji w życie prywatne Nowozelandczyków.

• Nowozelandczycy lubią poczucie humoru podczas transakcji. Wykorzystaj to, aby stworzyć dobrą atmosferę do dyskusji.

• Sprawiaj wrażenie, że wszystko jest dobrze przygotowane i pod kontrolą. Nowozelandczycy lubią czuć się zrelaksowani w interesach, ale pomimo to spotkania są traktowane poważnie. Nowozelandczycy na ogół nie odbiegają zbyt mocno od tematu.

• Opinia każdego uczestnika spotkania jest zwykle mile widziana, niezależnie od wieku i hierarchii. Wykorzystywanie pozycji władzy w negocjacjach nie jest dobrze odbierane.

• W sytuacji kryzysowej podczas negocjacji używaj zdrowego rozsądku i jasno określaj swoje intencje. Poprzyj swoje stanowisko faktami i liczbami, unikając twierdzeń, których nie możesz udowodnić, ani zademonstrować.

• Podczas gdy negocjacje zwykle zajmują sporo czasu, Nowozelandczycy raczej nie lubią targowania się, dlatego przedstawiaj realistyczne liczby. Jeśli spróbujesz się z nimi targować o ceny, najprawdopodobniej zniechęcą się do dalszych transakcji.

• Nowozelandczycy nie lubią manipulacyjnych taktyk sprzedażowych, ani takiej formy sprzedaży, która jest konfrontacyjna i nachalna.

• Dążenie do uczciwej umowy stworzy większe szanse na przyszły biznes, dlatego zawsze nakreślaj scenariusze korzystne dla obu stron.

• Proces decyzyjny może być powolny, gdyż często przeprowadza się konsultacje.

Dodatkowe uwagi:

• Nowozelandczycy cenią uczciwość i bezpośredniość, a przy tym także poczucie humoru, dlatego warto być konkretnym i jednocześnie bezpośrednim w kontaktach.

• Zbyt ambitne pomysły mogą być postrzegane jako nierealne propozycje i zwykle będą odrzucane. Jeśli chcesz zakomunikować swoje kompetencje lub zalety swoich produktów/usług, zaprezentuj to.

• Nowozelandczycy mają reputację dostarczania towarów wysokiej jakości. Wiele osób korzysta z najlepszych metod produkcji, inwestują chętniej w przedsięwzięcia, które mają rzeczywistą wartość i jakość.

• Niezawodność jest bardzo ceniona w kulturze biznesowej. Jeśli obietnice nie zostaną dotrzymane lub biznes się nie powiedzie, często się o tym pamięta. Ponadto absencja nie jest tolerowana w Nowej Zelandii; oczekuje się niezawodności od współpracowników i partnerów.

• Chociaż nie oczekuje się wręczania prezentów w biznesie, może być to cenione. Jeśli zdecydujesz się na przekazanie upominku, upewnij się, że nie jest to próba przekupstwa. Przykładowo, prezenty wręczane na etapie oczekiwania na decyzję mogą być źle odebrane. Z drugiej strony, prezenty wręczane przy zawarciu umowy lub zamknięciu negocjacji są postrzegane jako gratulacje.

• Nowa Zelandia w światowych rankingach zajmuje czołowe miejsca pod względem łatwości założenia i prowadzenia biznesu oraz jest krajem, gdzie nie występuje korupcja na poziomie sektora publicznym.

Administracja gospodarcza

Ministerstwo ds. Biznesu, Innowacji i Zatrudnienia

Ministerstwo Finansów

Ministerstwo ds. Przemysłów Podstawowych   

Ministerstwo Sztuki, Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Ministerstwo Sprawiedliwości  

Departament Ochrony Przyrody

Ministerstwo Obrony

Ministerstwo Edukacji   

Ministerstwo Środowiska   

Ministerstwo Spraw Zagranicznych   

Ministerstwo Zdrowia   

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych   

Departament Resocjalizacji   

Departament Przychodów i Podatków (poza gabinetem)

Ministerstwo Transportu   

Izba Celna

Bank Rezerw

Samorządy gospodarcze

Izby Handlowe Nowej Zelandii

Izba Handlowa Auckland

Izba Handlowa Pracodawców Wellington

Rady Samorządów Lokalnych

Rada Związków Zawodowych

Morskie Związki Zawodowe Nowej Zelandii

Izba Handlowa Pracowników Canterbury   

Fundacja Azja – Nowa Zelandia

Nowozelandzko-Europejska Rada Biznesu

Regionalne agencje rozwoju gospodarczego

Northland

Western Bay of Plenty

Waikato

Taranaki

Whanganui

Manawatu

Otago

Auckland

Wellington

Nelson

Canterbury

Southland

Oficjalna prasa ekonomiczna

The National Business Review   

Stuff

The New Zealand Herald   

Newshub

Scoop

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

Stowarzyszenie Ekonomistów Nowej Zelandii   

New Zealand Trade and Enterprise

Urząd Statystyczny