Szlak Legionowy

6 sierpnia 1914 r. Komendant Józef Piłsudski i Szef Kazimierz Sosnkowski odprawili z Krakowa w bój Pierwszą Kompanię Kadrową. Był to pierwszy od czasów powstania styczniowego regularny pododdział Wojska Polskiego. W niedługim czasie „Kadrówka” stała się zaczynem Legionów Polskich, finalnie liczących trzy brygady. Legioniści walczyli z Rosjanami pod Anielinem, Mołotkowem, Łowczówkiem, Rokitną, Jastkowem, Kostiuchnówką. Rok 1917 przyniósł „kryzys przysięgowy”, czyli przeformowanie oraz internowanie części żołnierzy I i III brygady. Pozostali jako Polski Korpus Posiłkowy trwali nadal, by ostatecznie w lutym 1918 roku przebić front pod Rarańczą dążąc do połączenia z polskimi formacjami po drugiej stronie frontu.

Szlak Hallerowski

4 października 1918 r. na czele Armii Polskiej we Francji stanął generał Józef Haller. W połowie 1919 roku oddziały Armii Polskiej przybyły do kraju i walczyły z sukcesami na frontach wojny polsko-ukraińskiej oraz polsko-bolszewickiej. Pierwszego września 1919 roku Hallerczyków wcielono w struktury odrodzonego Wojska Polskiego. W październiku generał Haller objął dowództwo nad Frontem Pomorskim, odzyskując tereny Kujaw oraz Pomorza Gdańskiego, czego zwieńczeniem były symboliczne zaślubiny Polski z morzem dokonane dziesiątego lutego 1920 roku.

Dzień wolności stawia wszystkich w szeregu na usługi odrodzonej Ojczyzny, jako tych, co niepodległość odzyskaną utrwalą, jej strzec i dla niej żyć i umrzeć są gotowi.

Z rozkazu nr 1 Generała Józefa Hallera z dwudziestego drugiego kwietnia 1919 roku.

Szlak Powstania Wielkopolskiego

Dwudziestego siódmego grudnia 1918 roku w Poznaniu wybuchło Powstanie Wielkopolskie. Na jego wodza mianowany został generał Józef Dowbor-Muśnicki. Rozpoczęło się stopniowe odzyskiwanie władzy na terenie Wielkopolski. Walki z Niemcami zakończyły się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze. Ostatecznie po 10 stycznia 1920 roku na podstawie postanowień traktatu wersalskiego Wojsko Polskie rozpoczęło przejmowanie pozostających w rękach niemieckich, a przyznanych Rzeczpospolitej ziem Wielkopolski i Pomorza.

Jako człowiek, czuje się szczęśliwym, że dożyć mogę tej chwili, że mogę być symbolem. A dla człowieka to zaszczyt wielki, tem większy, że spotkał mnie tu na tej wiekopomnej odwiecznej Wielkopolskiej Ziemi.  Od Was, coście nie dali się prześcignąć w spełnianiu obowiązków narodowych, coście w pracy organicznej i gospodarczej Polsce całej byli przykładem. A zaszczyt ten nie spotkał mnie od jednej warstwy, od jednej klasy, ale od całego wielkopolskiego ludu.

Fragment przemówienia Ignacego Paderewskiego wygłoszonego w Poznaniu 26 grudnia 1918 roku.

Szlak Powstań Śląskich

Powstania śląskie – zbrojny zryw poczuwających się do polskości mieszkańców należącego do Niemiec Śląska w  latach 1919-1921. Po dwu pierwszych przegranych zrywach mieszkańców Śląska, w 1921 roku wybuchło, wspierane przez Polskę, trzecie powstanie pod przywództwem Wojciecha Korfantego. Walki rozpoczęły się po przegranym plebiscycie i trwały od początku maja do początku lipca 1921 roku. Dzięki dobrej organizacji i zaskoczeniu Niemców, trzecie powstanie śląskie zakończyło się sukcesem. Mimo kontrakcji niemieckiej zajęto obszar przemysłowy (większe miasta obsadziły oddziały alianckie) i teren wzdłuż Odry po Gogolin, Dobrodzień i Olesno. Wojsko powstańcze najcięższe walki stoczyło m.in. pod Kędzierzynem i Górą św. Anny. W efekcie Konferencja Ambasadorów w Paryżu przyznała Polsce sporą część obszaru przemysłowego z Katowicami i Chorzowem, z połową hut i większością kopalń, który w czerwcu 1922 r. przyłączono do Polski.

Szlak Wojny 1920 roku

Trwająca już od 1919 roku wojna Polski z Rosją bolszewicką, zakończyła się wielkim zwycięstwem Polski. Świeżo utworzona, borykająca się z problemami organizacyjnymi i materialnymi armia polska pod dowództwem Józefa Piłsudskiego pod koniec wojny osiągnęła stan około miliona żołnierzy. Działania toczyły się na ogromnym obszarze – od Połocka przez Borysów i Bobrujsk po Kijów na wschodzie, po Włocławek, Płock, przedpola Warszawy, Zamość i Lwów na zachodzie. Najważniejsze operacje to na południu wiosenna polska ofensywa na Ukrainie i kontrofensywa sowiecka, zatrzymana w Bitwie pod Lwowem; na północy ofensywa bolszewicka została odparta w Bitwie pod Warszawą. Sukces polskiej kontrofensywy jesiennej, zwłaszcza w Bitwie nad Niemnem, zmusił bolszewików do zawarcia rozejmu w październiku tego roku. Wojna 1920 roku była wielkim zwycięstwem odrodzonego Państwa Polskiego.

Polskie drogi do Niepodległości

W ciągu 123-letniej niewoli Polacy dążyli do odzyskania niepodległości. Wyróżniały się dwa, przeciwstawne sobie, nurty tych działań. Pierwszym był nurt powstańczy, który stawiał na walkę z bronią w ręku, na wyrwanie niepodległości siłą. Drugim był nurt pozytywistyczny (pracy organicznej), który stawiał na uzyskanie pod obcym panowaniem jak największych swobód narodowych, tak by osiągnąć sukces na polach gospodarczym, politycznym i naukowo-edukacyjnym. W 1914 roku sytuacja międzynarodowa spowodowała, że w sercach polskich patriotów ożywiły się w nadzieje na odzyskanie niepodległości. W 1918 roku dzięki połączeniu obu tych nurtów te nadzieje się urzeczywistniły. Z danymi Polsce wojskiem „powstańca” Józefa Piłsudskiego oraz międzynarodowym uznaniem i pomocą „organicznika” Romana Dmowskiego odzyskaliśmy niepodległość.

Szlak polskiej szachownicy

Polskie lotnictwo wojskowe powstało wraz z odzyskaniem przez Polskę Niepodległości. Jego początki sięgają oddziałów lotniczych formowanych przy Korpusach Polskich w Rosji i Armii gen. Hallera. Sprzęt zdobyty na zaborcach, m.in. na lotniskach Lwowa, Krakowa, Poznania i Warszawy, stanowił podstawę wyposażenia polskich eskadr w pierwszych miesiącach ich funkcjonowania. Lotnictwo polskie, choć młode, odegrało niebagatelną rolę w walkach o granice. Trudno przecenić jego pracę rozpoznawczą i łącznikową podczas powstania wielkopolskiego, walk z Ukraińcami o Lwów i Małopolskę Wschodnią czy wreszcie w wojnie polsko-bolszewickiej. W tej ostatniej lotnicy odznaczyli się także śmiałymi i nieustającymi atakami prowadzonymi przeciw 1. Armii Konnej Budionnego. W walkach z bolszewikami, latając z polską szachownicą na skrzydłach, odwagą wyróżnili się również ochotnicy amerykańscy z 7. Eskadry Myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki.

Marsz Pierwszej Brygady

ZAŁĄCZNIKI