Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
01.03.2018
Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych ma być wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji niepodległościowych, za krew przelaną w obronie Ojczyzny - Lech Kaczyński.
Z inicjatywy świętej pamięci Prezydenta Lecha Kaczyńskiego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
Cześć i chwała Bohaterom!
***
Żołnierz Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie, działacz „NIE”, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W WiN zajmował się łącznością zewnętrzną, był członkiem IV Zarządu tej organizacji. Aresztowany w grudniu 1947 roku i stracony 1 marca 1951 roku.
Kpt. Franciszek Błażej „Roman”
Oficer rzeszowskiej Armii Krajowej, od 1945 roku w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”, gdzie zajmował się propagandą. Prezes Okręgu Południowego od grudnia 1946 roku i członek IV Zarządu WiN. Aresztowany we wrześniu 1947 roku i stracony 1 marca 1951 roku.
Po ucieczce z niewoli niemieckiej dołączył do Polskiej Organizacji Zbrojnej, a potem do Armii Krajowej na Lubelszczyźnie. W 1945 roku odtworzył swój oddział partyzancki i rozpoczął walkę z komunistami, dołączając do Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Współpracownik mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, a od 1947 roku jego następca. Zdradzony przez dawnego żołnierza, popełnił samobójstwo w czasie obławy UB 21 maja 1949 roku.
Żołnierz Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, dowódca podziemia w rejonie Dębicy. Od września 1945 roku członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Współautor „Memoriału do Rady Bezpieczeństwa ONZ”, przygotowanego przez konspirację w 1946 roku. Członek IV Zarządu WiN, aresztowany w listopadzie 1947 roku i stracony 1 marca 1951 roku.
Odznaczony za walki we Wrześniu 1939 roku, w czasie okupacji oficer Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie. Uczestnik Akcji „Burza”, nie dał się rozbroić Sowietom i przeszedł do konspiracji. Prezes Okręgu Krakowskiego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, komendant Obszaru Południowego, a od stycznia 1947 roku prezes IV Zarządu tej organizacji i ostatni ogólnopolski przywódca podziemia niepodległościowego. Aresztowany przez UB w listopadzie 1947 roku, po brutalnym śledztwie skazany na śmierć i stracony 1 marca 1951 roku.
Płk Hieronim Dekutowski „Zapora”
Uczestnik walk wrześniowych i kampanii francuskiej, cichociemny. Od września 1943 roku w kraju, był szefem Kedywu Inspektoratu AK Lublin-Puławy i dowódcą oddziału partyzanckiego. W styczniu 1945 roku powrócił do działalności konspiracyjnej, zostając dowódcą wszystkich oddziałów partyzanckich Inspektoratu „Lublin” Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj oraz Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Intensywną walkę prowadził do lutego 1947 roku. Został aresztowany we wrześniu 1947 roku w czasie próby przerzutu na Zachód i stracony 7 marca 1949 roku.
St. sierż. Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój”
W 1945 roku po dezercji z wojska dołączył do podziemia antykomunistycznego, wstępując do Narodowych Sił Zbrojnych – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego na wschodnim Mazowszu. Od 1948 roku dowodził oddziałem Pogotowia Akcji Specjalnej NZW. Wydany przez szantażowaną przez UB narzeczoną, zginął w nocy z 13 na 14 kwietnia 1951 roku w czasie obławy UB.
Gen. August Emil Fieldorf „Nil”
Żołnierz 1. Brygady Legionów, we Wrześniu 1939 roku podpułkownik WP. Wysoki oficer Komendy Głównej Armii Krajowej, komendant Kedywu, odpowiedzialny za organizowanie dywersji antyniemieckiej. Od 1944 roku stał na czele przygotowującej konspirację antykomunistyczną organizacji „NIE”. Przypadkowo aresztowany przez NKWD w marcu 1945 roku, spędził 2 i pół roku w obozie pracy na Uralu. Po powrocie do kraju nie zaangażował się w konspirację, mimo to został aresztowany w 1950 roku i stracony 24 lutego 1953 roku.
Jezuita, w 1942 roku otrzymał święcenia kapłańskie, po wojnie był kapelanem szpitalnym w Gorlicach i Krynicy. Związał się tam z Polską Podziemną Akcją Niepodległościową, do której dołączył w 1948 roku, popadając w spór ze swoimi zwierzchnikami zakonnymi. Pełnił funkcję kapelana oddziału zbrojnego PPAN. Aresztowany w lipcu 1949 roku, stracony 14 września tego roku.
Ppłk Stanisław Kasznica „Maszkowski”
Działacz narodowy, uczestnik bitwy nad Bzurą i obrony Warszawy, a później powstania warszawskiego. Jeden ze współtwórców Związku Jaszczurczego oraz Narodowych Sił Zbrojnych. Od sierpnia 1945 roku ostatni komendant NSZ. Aresztowany przez UB w lutym 1947 roku, został rozstrzelany 12 maja 1948 roku.
Żołnierz Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie. Zaangażowany w Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, m.in. oficer wywiadu i zastępca kierownika Okręgu Krakowskiego. W IV Zarządzie WiN kierował Wydziałem Informacji i Propagandy. Po aresztowaniu ppłk. Łukasza Cieplińskiego pełnił obowiązki prezesa organizacji. Aresztowany w lutym 1948 roku, został stracony 1 marca 1951 roku.
Mjr Bolesław Kontrym „Żmudzin”
Żołnierz oddziałów polskich w Rosji w 1918 roku, wcielony później do Armii Czerwonej, z której uciekł w 1922 roku jako współpracownik polskiego wywiadu. Funkcjonariusz Straży Granicznej i Policji Państwowej, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny. W Armii Krajowej oficer Kedywu i Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa, uczestnik powstania warszawskiego. Po powrocie do kraju podjął pracę w służbie państwowej. Aresztowany w 1948 roku, poddany ciężkiemu śledztwu i stracony 2 stycznia 1953 roku.
W latach 1919-1920 uczestnik walk z Ukraińcami i bolszewikami. Żołnierz Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie, brał udział w rozpracowaniu poligonu V-2 w miejscowości Blizna. Od 1945 roku dowódca Rzeszowskiego oraz Wrocławskiego Okręgu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, od grudnia 1946 roku zastępca Prezesa i członek IV Zarządu WiN. Aresztowany w grudniu 1947 roku, skazany na śmierć i stracony 1 marca 1951 roku.
Kpt. Władysław Łukasiuk „Młot”
Żołnierz Armii Krajowej, brał m.in. udział w zdobyciu niewybuchu niemieckiego pocisku rakietowego-2 w rejonie miejscowości Sarnaki. Od 1944 roku prowadził walkę z komunistami na Podlasiu. Dołączył do 5. Wileńskiej Brygady AK, a w październiku 1946 roku został dowódcą 6. Wileńskiej Brygady AK, dowodząc nią przez kolejne trzy lata. Zginął 27 czerwca 1949 roku w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach.
Ppor. Lucjan Minkiewicz „Wiktor”
Żołnierz Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, partyzant 6. Wileńskiej Brygady AK, uczestnik operacji „Ostra Brama”. Uniknął rozbrojenia przez Sowietów i przebił się na Podlasie, gdzie dołączył do brygady mjr. Szendzielarza „Łupaszki”. W lutym 1946 roku stanął na czele odtworzonej 6. Wileńskiej Brygady AK, którą dowodził do października tego roku, gdy zaczął się ukrywać. Aresztowany wraz z ciężarną żoną w połowie 1948 roku, został stracony 8 lutego 1951 roku.
Ppłk Antoni Olechnowicz „Pohorecki”
Wysoki oficer wileńskiej Armii Krajowej, dowódca zgrupowania partyzanckiego biorącego udział w operacji „Ostra Brama” (wyzwolenie Wilna). Uniknął rozbrojenia i aresztowania, i stanął na czele odtworzonego Wileńskiego Okręgu AK, który przeniósł na teren powojennej Polski. Stworzył samodzielną strukturę konspiracyjną, której podporządkowane były 5. i 6. Wileńska Brygada AK. Prowadził m.in. działalność wywiadowczą. Aresztowany w czerwcu 1948 roku i stracony 8 lutego 1951 roku.
Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, w 1939 roku współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej. We wrześniu 1940 roku na ochotnika dostał się do Auschwitz, rozpoznając sytuację więźniów i organizując konspirację. Po ucieczce z obozu m.in. wziął udział w powstaniu warszawskim, po wyjściu z niewoli trafił do 2. Korpusu Polskiego, skąd na polecenie gen. Andersa wrócił do kraju. Zorganizował siatkę wywiadowczą, zbierającą informację o władzy komunistycznej. Aresztowany w maju 1947 roku, stracony 25 maja 1948 roku.
Harcerz, żołnierz Grup Szturmowych Szarych Szeregów i Batalionu „Zośka”, uczestnik m.in. akcji pod Arsenałem, Celestynowem i Sieczychami, powstaniec warszawski. W 1945 roku dowódca oddziału dyspozycyjnego Obszaru Centralnego Delegatury Sił Zbrojnych. Po ujawnieniu we wrześniu 1945 roku zajmował się m.in. ekshumacjami i pochówkami kolegów z „Zośki” oraz dokumentowaniem historii oddziału. Aresztowany przez bezpiekę 24 grudnia 1948 roku, dwa tygodnie później zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w czasie śledztwa.
Żołnierz Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie, uczestnik Akcji „Burza”. Od 1945 roku zaangażował się w działalność antykomunistyczną, organizując struktury konspiracji na ziemiach zachodnich. Od stycznia 1947 roku członek IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, aresztowany w grudniu tego roku. Stracony 1 marca 1951 roku.
Sanitariuszka Armii Krajowej. W czerwcu 1945 roku aresztowana przez bezpiekę i uwolniona z konwoju przez patrol 5. Wileńskiej Brygady AK, dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, do której dołączyła. Aresztowana w lipcu 1946 roku w Gdańsku, skazana na śmierć i rozstrzelana 28 sierpnia wspólnie z ppor. Feliksem Selmanowiczem „Zagończykiem”. W 2016 roku, przy okazji ponownego pogrzebu, pośmiertnie awansowana na pierwszy stopień oficerski.
Kpt. Stanisław Sojczyński „Warszyc”
Przed wojną nauczyciel, od 1939 roku zaangażowany w konspirację. Oficer i dowódca Kedywu Obwodu Radomsko Armii Krajowej, zasłużony m.in. zdobyciem więzienia niemieckiego w Radomsku i uwolnieniem kilkudziesięciu jeńców. W 1945 roku pozostał w konspiracji, tworząc organizację podziemną pod nazwą „Konspiracyjne Wojsko Polskie”. Działała ona w centralnej Polsce, prowadząc skuteczną walkę z komunistami. Aresztowany w czerwcu 1946 roku w Częstochowie w wyniku zdrady podkomendnego, został stracony 19 lutego 1947 roku.
Płk Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”
Kawalerzysta, oficer 4. Pułku Ułanów Zaniemeńskich, uczestnik walk we Wrześniu 1939 roku. Aktywny uczestnik konspiracji ZWZ-AK w rodzinnym Wilnie, od 1943 roku dowódca pierwszego oddziału partyzanckiego Wileńskiego Okręgu AK (późniejszej 5. Wileńskiej Brygady AK). Latem 1944 roku wraz z oddziałem przebił się na Podlasie, gdzie odtworzył Brygadę, organizując skuteczne działania partyzanckie w północno-wschodniej Polsce. W kwietniu 1947 roku zaprzestał walki zbrojnej. Aresztowany w czerwcu 1948 roku, został stracony 8 lutego 1951 roku. W 2016 roku awansowany do stopnia pułkownika
Ppor. Edward Taraszkiewicz „Żelazny”
Od początku 1945 roku żołnierz Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w rejonie Chełmna i Włodawy. Zastępca dowódcy w oddziale swojego brata Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia”, po którego śmierci w styczniu 1947 roku przejął dowodzenie. Był jednym z głównych partyzantów antykomunistycznych Lubelszczyzny. Zginął w czasie obławy UB 6 października 1951 roku.
Żołnierz oddziałów partyzanckich Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, a od 1943 roku 5. Wileńskiej Brygady AK. Po przebiciu się brygady na Podlasie dowodził oddziałem dywersyjnym zgrupowania mjr. „Łupaszki”, przeprowadzając akcje na Pomorzu, Mazurach i Podlasiu. Pod koniec 1946 roku zaprzestał aktywnej działalności. Aresztowany w czerwcu 1948 roku, zginął w czasie próby ucieczki 14 marca 1949 roku.