Formowanie 18. Dywizji jest jednym z kluczowych elementów procesu realnego wzmocnienia i odbudowy potencjału obronnego na tzw. ścianie wschodniej. To reakcja na ekspansywną i agresywną politykę Rosji,  m.in. odpowiedź na aneksję Krymu, militarne zaangażowanie i działania hybrydowe na wschodzie Ukrainy.

Budowa tak dużego związku taktycznego to bardzo złożony i rozłożony w czasie proces. Jest realizowany w kilku etapach i zakończony zostanie w 2026 roku. To jeden z priorytetów określonych w głównych kierunkach rozwoju sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz ich przygotowań do obrony państwa na lata 2017–2026.

18. „Żelazna” Dywizja Zmechanizowana składa się z dziewięciu jednostek wojskowych - 1. Warszawska Brygada Pancerna, 19. Lubelska Brygada Zmechanizowana, 21. Brygada Strzelców Podhalańskich, 18. Pułk Logistyczny, 18. Pułk Przeciwlotniczy, 18. Pułk Artylerii, 18. Pułk Saperów, 18. Batalion Rozpoznania oraz 18. Batalion Dowodzenia. Dowództwo 18. 

W czerwcu 2020 r. dowództwo i sztab dywizji osiągnęły wstępną gotowość operacyjną. Całkowity koszt utworzenia dywizji oszacowano na 27 mld zł  w perspektywie 10 lat. Dowództwo 18. Dywizji w czerwcu 2021 roku podczas ćwiczenia Dragon-21 zostało poddane certyfikacji, czyli sprawdzeniu zdolności do planowania i organizowania walki.

Decyzją szefa MON z października 2023 r. rozpoczęło się formowanie 4 brygady wchodzącej w skład dywizji - 18 Brygady Zmotoryzowanej z siedzibą w Poniatowej. Nowo formowana brygada będzie obejmowała południowo – wschodnią część odpowiedzialności 18 Dywizji Zmechanizowanej. To będzie brygada zlokalizowana, w pięciu miejscowościach w województwie lubelskim i województwie podkarpackim. Nowa jednostka wojskowa uzupełni zdolności 18DZ w zakresie wysokiej mobilności.

18. Dywizja Zmechanizowana stanowi bardzo ważny element w systemie obronnym naszego państwa. Nowo formowany związek taktyczny będzie spełniać wszystkie standardy NATO i będzie gotowy do wykorzystania w ramach wzmocnienia sojuszniczego. Jednakże jej podstawowym zadaniem będzie obrona terytorium RP. Mówiąc o sytuacji bezpieczeństwa i zadaniach, które stoją przed Wojskiem Polskim powołanie czwartej dywizji jest działaniem wzmacniającym wschodnią flankę i wynika z potrzeby operacyjnej.

Decyzja o utworzeniu 18. Dywizji Zmechanizowanej została podjęta w oparciu o kompetencje określone w ustawie o urzędzie ministra obrony narodowej i ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu sił zbrojnych. Decyzje i ustalenia dotyczące utworzenia wspomnianej dywizji zostały także ujęte w głównych kierunkach rozwoju na lata 2017-2026 oraz dokumentach pochodnych.

Powstała w 2018 roku dywizja nawiązuje do wydarzeń, które miały miejsce w 1920 roku – do zwycięskiej wojny z bolszewikami, do Bitwy Warszawskiej. W ramach tych wojsk wyróżniła się właśnie 18. Dywizja Piechoty, nazywana później Żelazną Dywizją.