Przepisy prawne dotyczące gatunków obcych
- Informacja dla osób posiadających zwierzęta domowe należące do IGO
- Informacja dotycząca sprzedaży zapasów IGO
- Lista IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski
- Wniosek o wydanie zezwolenia w sprawie IGO
- Zgłaszanie nowych stanowisk IGO do gminy
- Raportowanie na temat działań zaradczych
- Plan działań dla priorytetowych dróg przenoszenia IGO
- Wzory raportów dla gminy
- Azyle dla zwierząt
NAJWAŻNIEJSZE AKTY PRAWNE UNIJNE I KRAJOWE
Rozporządzenie UE
Unijne normy prawne odnoszące się do IGO zawarte są w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych i stosowane są bezpośrednio w państwach UE. Rozporządzenie to w sposób kompleksowy reguluje takie zagadnienia jak zapobieganie wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się IGO, ich wczesne wykrywanie, a także szybką eliminację, izolację bądź długofalową i efektywną kontrolę populacji w przypadku gatunków rozpowszechnionych.
Ustawa o gatunkach obcych
Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o gatunkach obcych (Dz. U. poz. 1718), która weszła w życie 18 grudnia 2021 r., określa krajowe ramy prawne dla przeciwdziałania IGO stwarzających zagrożenie dla Unii oraz wprowadza komplementarne przepisy dla IGO stwarzających zagrożenie dla Polski. W ustawie zawarto także przepisy dotyczące wszystkich gatunków obcych, tak aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się ich w środowisku.
Lista IGO stwarzających zagrożenie dla Unii
Na podstawie rozporządzenia UE została ustanowiona lista IGO stwarzających zagrożenie dla Unii. Obecnie znajduje się na niej 88 gatunków, w tym 41 gatunków roślin (w tym także 1 glon) i 47 gatunków zwierząt (wirki, owady, pancerzowce, płazy, gady, ryby, ptaki i ssaki). Określona została ona w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) nr: 2016/1141 z dnia 13 lipca 2016 r. przyjmującym wykaz inwazyjnych gatunków obcych uznanych za stwarzające zagrożenie dla Unii zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 (Dz. U. UE. L. z 2016 r. Nr 189, str. 4, z późn. zm.)
Lista IGO stwarzających zagrożenie dla Polski
Lista IGO stwarzających zagrożenie dla Polski jest zawarta w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz.U. 2022 poz. 2649). Lista ta obejmuje 7 gatunków roślin i 11 gatunków zwierząt (małże, ryby, gady, ptaki, ssaki).
ZAKAZY W STOSUNKU DO IGO I ZEZWOLENIA
Zakazy w stosunku do gatunków obcych
W stosunku do wszystkich gatunków obcych został wprowadzony zakaz ich wprowadzania do środowiska oraz przemieszczania w środowisku. Zakazane jest więc przykładowo wypuszczanie egzotycznych zwierząt do środowiska czy sadzenie roślin gatunków obcych w naturalnych ekosystemach.
Więcej informacji
Zakazy w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski
Zakazy obowiązujące wobec IGO stwarzających zagrożenie dla Unii określone są w rozporządzeniu UE nr 1143/2014, a wobec IGO stwarzających zagrożenie dla Polski w ustawie o gatunkach obcych.
Zezwolenia na czynności zakazane w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski
Zezwolenie może być wydane na cele:
- prowadzenia badań naukowych lub ochrony ex situ dla jednostek,
- produkcji do celów naukowych, a następnie medycznych, w przypadku gdy stosowanie produktów pochodzących od IGO jest nieuniknione ze względu na postępy w dziedzinie zdrowia ludzkiego,
- nadrzędnego interesu publicznego, w tym ze względów społecznych lub gospodarczych, pod warunkiem uzyskania upoważnienia Komisji Europejskiej,
- przeprowadzenia działań zaradczych,
- komercyjnego wykorzystania w ramach działań zaradczych,
- przetrzymywania i przemieszczania zwierzęcia domowego lub zapasu IGO, jeżeli były przetrzymywane przed ich umieszczeniem na liście IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski.
Organy właściwe do wydania zezwolenia
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska wydaje zezwolenie zawsze w przypadku IGO stwarzających zagrożenie dla Unii oraz w przypadku przywozu lub wywozu IGO stwarzających zagrożenie dla Polski i pozostałych czynności zakazanych z tym związanych.
Regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje zezwolenie w przypadku IGO stwarzających zagrożenie dla Polski w sytuacjach innych niż przywóz lub wywóz IGO.
Uwaga: nie jest możliwe wydanie zezwolenia na wprowadzanie do obrotu IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski.
Obowiązek oznakowania lub udokumentowania indywidualnych cech zwierzęcia
Posiadacz zwierzęcia należącego do IGO stwarzającego zagrożenie dla Unii/Polski, przetrzymywanego na podstawie zezwolenia, w celu identyfikacji tego zwierzęcia niezwłocznie oznakowuje je lub dokumentuje jego indywidualne cechy.
Dostęp do informacji o wydanych zezwoleniach
Informacje o zezwoleniach wydanych przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska można znaleźć na stronie Ekoportalu.
DZIAŁANIA ZARADCZE WOBEC IGO
Działania zaradcze
Działaniem zaradczym wobec IGO są środki, których celem jest eliminacja, kontrola lub izolacja populacji IGO, przy jednoczesnym zminimalizowaniu oddziaływania tych działań na pozostałe gatunki (tzw. niedocelowe) i ich siedliska. Dopuszczalne działania zaradcze zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów.
Zwalczanie IGO przez myśliwych
Ochrona, zachowanie różnorodności i gospodarowanie populacjami zwierząt łownych polegają w szczególności na eliminowaniu ze środowiska ptaków i ssaków należących do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski, w drodze polowań lub działań zaradczych w ramach współpracy, określonej w ustawie o gatunkach obcych.
Środki renaturyzacyjne
Po przeprowadzeniu działań zaradczych należy zastosować odpowiednie środki mające na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, które zostały zdegradowane, uszkodzone lub zniszczone przez IGO (tzw. środki renaturyzacyjne).
Przykładowe środki renaturyzacyjne to poprawa warunków siedliska, nasadzenie rodzimych roślin lub restytucja rodzimych zwierząt. Rodzaje środków renaturyzacyjnych zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów.
Nie ma potrzeby zastosowania środków renaturyzacyjnych, jeżeli po przeanalizowaniu kosztów i korzyści wynika, że koszty tych środków będą wysokie i nieproporcjonalne do korzyści z renaturyzacji.
Zasada „zanieczyszczający płaci”
Jeżeli do środowiska został wprowadzony IGO stwarzający zagrożenie dla Unii/Polski, działania zaradcze na koszt sprawcy przeprowadzają właściwe organy.
Może to dotyczyć takich sytuacji jak ucieczka do środowiska zwierząt z hodowli, porzucenie zwierzęcia czy wprowadzenie roślin akwariowych do wód.
Przepis ten wprowadza zasadę „zanieczyszczający płaci”, zgodnie z którą należy dążyć do odzyskania kosztów poniesionych na przeprowadzenie działań zaradczych wobec IGO, który został uwolniony do środowiska przez dany podmiot.
PLAN DZIAŁAŃ DLA PRIORYTETOWYCH DRÓG PRZENOSZENIA IGO
W przypadku IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski, które rozprzestrzeniane są w sposób niezamierzony, potrzebne jest podjęcie innego rodzaju działań niż tylko ograniczenie ich sprzedaży czy wwozu.
W ramach projektu GDOŚ pt. „Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną” , przeprowadzona została analiza dróg niezamierzonego wprowadzania lub rozprzestrzeniania się IGO oraz opracowano odpowiedni plan działań.
KARY ZA NARUSZENIE PRZEPISÓW O GATUNKACH OBCYCH
Naruszenie przepisów dotyczących gatunków obcych i IGO traktowane jest jako przestępstwo lub wykroczenie. Ponadto może być nałożona administracyjna kara pieniężna.