Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (greenhouse gases GHG)

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (ang: United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC lub FCCC) – jest to  międzynarodowa umowa określająca założenia międzynarodowej współpracy, dotyczącej ograniczenia emisji gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za zjawisko globalnego ocieplenia. Konwencja podpisana została podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju, popularnie zwanej Szczytem Ziemi w 1992 r. w Rio de Janeiro, a jej stronami jest 197 państw. Początkowo Konwencja nie zawierała żadnych wiążących nakazów dotyczących ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Z czasem ustanowiono odpowiednie protokoły wprowadzające limity emisji. Najważniejszym jest protokół z Kioto z 1997 r., obecnie znany bardziej niż sama konwencja (wszedł w życie w 2005 r.).

Celem wprowadzenia protokołów było zredukowanie w kolejnych latach globalnych emisji gazów cieplarnianych. Protokół z Kioto zajmuje się emisjami sześciu gazów cieplarnianych: dwutlenku węgla (CO₂), metanu (CH₄), podtlenku azotu (N₂O), fluorowęglowodorów (HFCs), perfluorowęglowodorów (PFCs), sześciofluorku siarki (SF₆). Z punktu widzenia rolnictwa istotne są emisje dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu.

Kolejnym milowym krokiem w kwestiach klimatycznych było Porozumienie paryskie, które przyjęto podczas konferencji klimatycznej w Paryżu (COP21) w grudniu 2015 r. Porozumienie paryskie jest pierwszym w historii uniwersalnym, prawnie wiążącym porozumieniem w dziedzinie klimatu, a przystąpiło do niego prawie 190 krajów, w tym Unia Europejska i jej państwa członkowskie.
Aby porozumienie mogło wejść w życie, instrumenty ratyfikacji musiało złożyć co najmniej 55 krajów odpowiadających za co najmniej 55 proc. światowych emisji. UE formalnie ratyfikowała porozumienie 5 października 2016 r., co umożliwiło jego wejście w życie 4 listopada 2016 r.

Osiągnięto porozumienie w kwestii:

• dążenia do tego, by ograniczyć wzrost średniej temperatury na świecie do 1,5°C,
• konieczności jak najszybszego osiągnięcia w skali świata punktu zwrotnego maksymalnego poziomu emisji
• doprowadzenia do szybkiej redukcji emisji, aby osiągnąć równowagę między emisjami i pochłanianiem gazów cieplarnianych w drugiej połowie XXI w.

Jako wkład w realizację celów porozumienia strony przedłożyły obszerne krajowe plany działania w dziedzinie klimatu (wkłady ustalone na poziomie krajowym).

Zgodnie z porozumieniem paryskim początkowo ustalony na poziomie krajowym wkład UE zakładał ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. o co najmniej 40% w stosunku do poziomu z 1990 r. w ramach szerszej polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030.

W grudniu 2020 r. UE przedstawiła zaktualizowany i zwiększony ustalony na poziomie krajowym wkład dotyczący redukcji emisji do 2030 r. o co najmniej 55% w stosunku do poziomu z 1990 r.

Realizację zobowiązań zawartych w porozumieniu paryskim umożliwiają szczegółowe zasady, procedury i wytyczne znajdujące się w pakiecie katowickim, przyjętym na konferencji klimatycznej ONZ (COP24) w grudniu 2018 r.

Pakiet obejmuje wszystkie kluczowe obszary zawarte w porozumieniu paryskim w tym przejrzystość, finansowanie, łagodzenie zmian klimatu i dostosowanie się do nich. Pakiet zapewnia stronom elastyczność, której potrzebują ze względu na swoje możliwości i jednocześnie umożliwia realizację zobowiązań i zdawanie sprawozdań na ich temat w przejrzysty, kompletny, porównywalny i spójny sposób. Pakiet pozwala również stronom na stopniowe zwiększanie ich wkładów na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu, tak aby można było zrealizować długoterminowe cele porozumienia paryskiego.

 

Zmiany klimatu a rolnictwo

Zmiany klimatu już teraz w negatywny sposób wpływają na sektor rolnictwa w Europie i będą postępować.  Zmiany temperatury i opadów, coraz częstsze ekstremalne warunki pogodowe i klimatyczne mają istotny wpływ na wydajność plonów i inwentarza żywego.

Zmiany klimatyczne przyczyniają się również do zmian w dostępności do wody niezbędnej do nawadniania upraw, praktyk pojenia inwentarza żywego, przetwarzania artykułów rolnych oraz warunków transportu i magazynowania.

W krótkiej perspektywie, nadchodzące zmiany klimatu mogą mieć do pewnego stopnia pozytywny wpływ na sektor z powodu dłuższych okresów wegetacji i dogodniejszych warunków upraw w północnej Europie. Przewiduje się jednak, że niedobór wody, fale upałów (susza rolnicza) i obfite opady deszczu przyczyniające się do erozji gleby i inne ekstremalne warunki pogodowe i klimatyczne wpłyną negatywnie na wysokość i jakość plonów, a w konsekwencji dostępność dobrej jakościowo i przystępnej cenowo żywności na rynku.

Ponadto fala skutków zmian klimatycznych w innych częściach świata, również może mieć wpływ na ilość i jakość produktów spożywczych i ich cenę, a w rezultacie na strukturę handlu, a to z kolei może negatywnie oddziaływać na dochody z rolnictwa w Europie.

Efektem zmian klimatu może być również:

• wydłużenie okresu wegetacji o 10-15 dni,
• przyspieszenie wiosennych prac polowych o ok. 3 tygodnie,
• wydłużenie sezonu pastwiskowego,
• zwiększenie plonowania roślin ciepłolubnych (kukurydzy, słonecznika) nawet o 30% oraz osiąganie zadawalających plonów soi,
• ograniczenie powierzchni uprawy roślin klimatu chłodnego i wilgotnego, np. ziemniaków,
• wzrost nasilenia patogenów (szczególnie grzybów i szkodników – głównie owadów) oraz pojawienie się nowych ciepłolubnych gatunków szkodników i chwastów.

Wobec postępujących zmian klimatu konieczne jest dostosowanie rolnictwa do nowych warunków. Działania, które należy podjąć to m.in.:

• hodowla nowych odmian roślin uprawnych, odpornych na niedobory wody i stres termiczny, uprawa roślin ozimych, niepozostawianie nieobsianych pól,
• hodowla nowych ras zwierząt o podwyższonej odporności na stres cieplny i częstsze zmiany ciśnienia, oraz dostosowanie hodowli do możliwości produkcji pasz w zmienionych warunkach klimatycznych,
• ochrona gleb przed erozją i poprawa żyzności, monitorowanie procesów nawożenia,
• wprowadzenie nowych metod zwalczania szkodników i chorób roślin i zwierząt,
• ochrona wód w obszarach wiejskich (mała retencja, pasy zieleni i zadrzewień śródpolnych, zabiegi agrotechniczne, gromadzenie wody z dachów i utwardzonych placów do nawadniania,),
• zwiększenie świadomości rolników nt. zmian klimatu i ich skutków.

Rolnictwo ma ograniczony potencjał redukcyjny ze względu na zachodzące procesy biologiczne oraz obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Ponadto, obecna sytuacja w rolnictwie obarczona jest ryzykiem występowania suszy. Wdrażanie praktyk niskoemisyjnych jest ograniczone również ze względu na rozproszenie sektora rolnego.  Wiele już dzisiaj wdrożonych działań posiada potencjał redukcyjny (oraz adaptacyjny).