Zanieczyszczenie powietrza w Polsce to wielopłaszczyznowy problem. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii przedstawiło raport „Zewnętrzne koszty zdrowotne emisji zanieczyszczeń powietrza z sektora bytowo-komunalnego”. Stanowi on próbę zobrazowania, jak ogromne są społeczne i ekonomiczne konsekwencje ogrzewania domów złej jakości paliwami. Dokument stwierdza, że tylko w 2016 r. zanieczyszczone powietrze pochodzące z tzw. niskiej emisji skróciło życie 19 tys. Polaków o łącznie 440 tys. lat. Tym samym według dostępnych wycen wartości przedwczesnych zgonów i utraconych lat życia koszty zdrowotne niskiej emisji w Polsce wynosiły nawet 30 mld euro.

"Od dawna rząd wskazuje, że główną przyczyną występowania smogu w Polsce jest tzw. niska emisja, czyli zanieczyszczenia pochodzące z gospodarstw domowych, które ogrzewane są przez spalanie niskiej jakości paliw albo nawet śmieci. Dzisiejszy raport pokazuje, że takie ogrzewanie domu to ogromne zagrożenie dla zdrowia jego właścicieli, ich bliskich i całego otoczenia. Zagrożenie to można opisać zarówno w postaci zatrważającej liczby utraconych przez Polaków lat życia, jak i ogromnych kosztów ponoszonych m.in. przez budżet państwa" – powiedziała Jadwiga Emilewicz, minister przedsiębiorczości i technologii.

Dodała, że problem smogu jest szeroko omawiany przede wszystkim w sezonie grzewczym, a przypominać trzeba o nim cały rok. W końcu to w miesiącach letnich ludzie mają czas na przygotowanie się do zimy i próbę zmiany nawyków związanych z ogrzewaniem domu.

19 tys. Polaków zmarło w ciągu roku z powodu smogu z niskiej emisji

"Przygotowany na nasze zlecenie dokument jasno wskazuje na coś, o czym nie myślimy na co dzień - cena energii to nie tylko koszt paliwa, ale i koszty leczenia chorób wywołanych wdychaniem zanieczyszczonego powietrza" – powiedziała Jadwiga Emilewicz.

Autorem publikacji przygotowanej dla MPiT jest Łukasz Adamkiewicz, członek rady nadzorczej Fundacji #13, celem której jest wspieranie systemowej poprawy jakości środowiska. Z raportu wynika, że w samym tylko 2016 r. w miastach z powodu zanieczyszczenia powietrza wytworzonego przez niską emisję życie przedwcześnie straciło prawie 15 tys. osób, a na terenach pozamiejskich nieco ponad 4 tys. Oznacza to, że w ciągu zaledwie roku przedwcześnie zmarło prawie 19 tys. Polaków, którzy łącznie utracili prawie 440 tys. lat życia.

Czym są zewnętrzne koszty zdrowotne i ile wynoszą?

Dokument omawia jednak nie tylko kwestie związane z utraconym życiem i zdrowiem – porusza także kwestie finansowe. W tytule raportu pojawia się termin „zewnętrzne koszty zdrowotne”. Co to takiego?

"Można to wyjaśnić na bardzo prostym przykładzie. Jeśli mam dom i opalam go jakimś paliwem, moim kosztem wewnętrznym jest cena tego paliwa. Kosztem zewnętrznym są zaś wszystkie skutki używania danego opału. Jeśli np. palę niskiej jakości węglem, który jest tani, mój koszt wewnętrzny jest niski. Ale już zewnętrzny – ogromny. Trzeba tu bowiem wliczyć wszystkie pieniądze, które wydaję na zwalczanie choroby wynikającej z zanieczyszczeń powietrza pochodzących z mojego gospodarstwa. Chodzi tu o koszt leków czy wartość pieniędzy, które tracę podczas zwolnień lekarskich" – wyjaśniła Jadwiga Emilewicz.

Głównym celem raportu jest próba odpowiedzi na pytanie, ile dokładnie wynoszą owe koszty wynikające tylko z tzw. niskiej emisji. Według danych za 2016 r. zewnętrzne koszty zdrowotne niskiej emisji wyniosły w Polsce między 12,8 mld euro a 30 mld euro. W przeliczeniu na mieszkańca Polski daje to kwotę 300-800 euro.

Jak oszacowano wartość skutków zdrowotnych niskiej emisji?

Istnieje kilka metod wyliczania kosztów zdrowotnych. W jaki sposób podsumowano je w raporcie? Załóżmy, że ktoś wskutek oddychania złej jakości powietrzem, zachorował na nowotwór. Potrzebuje środków na leczenie, sam je wykłada i prosi o pomoc swoich bliskich. W dokumencie przyjęto, że rodzina pomaga potrzebującemu. Na podstawie przekazanych takiej osobie oraz jej własnych środków można wyliczyć, jakkolwiek brutalnie to zabrzmi, ile kosztuje życie chorego.Tym samym środki przekazane na leczenie chorej osoby, choć ludzkie życie jest bezcenne, bardziej pragmatycznie można traktować jako obciążenie dla całego społeczeństwa, jak i gospodarki kraju, bowiem mogłyby być przekazane na inne cele. Mówiąc inaczej – środki przeznaczane na leczenie choroby są środkami wewnętrznymi dla dotkniętej nimi rodziny, ale zewnętrznymi dla nas wszystkich.

Czym jest projekt ZONE?

Raport uświadamia więc, jak wielopłaszczyznowym problemem jest zanieczyszczenie powietrza w Polsce i pokazuje, że to my sami mamy wpływ na to, jakim powietrzem będziemy oddychali. Stanowi jednocześnie wstęp do dalszych, dokładniejszych badań nad problemem, prowadzonych po raz pierwszy na tak wysokim – rządowym - szczeblu.

MPiT rozpoczęło już, wraz z Instytutem Łączności, Instytutem Ochrony Środowiska oraz Instytutem Chemicznej Obróbki Węgla i Polskim Alarmem Smogowym, prace nad projektem ZONE. Rozwinięcie skrótu ZONE to „Zintegrowany system wsparcia polityki i programów ograniczenia niskiej emisji”. Jedną ze ścieżek badawczych tego projektu jest opracowanie jeszcze lepszej, dokładniejszej metody pomiaru kosztów zdrowotnych niskiej emisji, co pomoże lepiej kształtować politykę publiczną w tym obszarze. MPiT w najbliższych dniach podpisuje umowę z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju w ramach inicjatywy Gospostrateg, po to aby rozpocząć i zrealizować ten projekt w ciągu półtora roku. W ramach ścieżki badawczej dotyczącej kwestii zdrowotnych przeprowadzone zostaną między innymi badania płuc na bardzo szerokiej próbie 25 tys. osób zamieszkujących 9 polskich miejscowości ze znacznymi przekroczeniami stężenia szkodliwych substancji pochodzących z niskiej emisji.

Jakie działania podejmuje rząd?

Raport uświadamia, jak wielopłaszczyznowym problemem jest zanieczyszczenie powietrza w Polsce i pokazuje, że to my sami mamy wpływ na to, jakim powietrzem będziemy oddychali. Minister Jadwiga Emilewicz podkreślała, że jedną z najważniejszych przyczyn smogu pochodzącego z niskiej emisji jest problem ubóstwa energetycznego.

Skuteczną walkę z tym zjawiskiem umożliwi m.in. nowelizacja Ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów. Jej projekt był rozpatrywany w trakcie ubiegłotygodniowego posiedzenia Stałego Komitetu Rady Ministrów i wkrótce trafi pod obrady rządu. Nowelizacja pozwoli uruchomić pilotażowy program termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych i wymiany wysokoemisyjnych źródeł emisji. Obejmie osoby najbardziej potrzebujące z polskich miast umieszczonych przez Światową Organizację Zdrowia na liście europejskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem.

Powyższe działanie stanowić będzie uzupełnienie zapowiedzianego 7 czerwca tego roku przez premiera Mateusza Morawieckiego programu Czyste Powietrze, który realizowany będzie przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we współpracy z szesnastoma wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska. Program ten realizowany będzie w latach 2018-2029, a jego budżet wynosić będzie 103 mld złotych.