W naszych pracach koncentrujemy się na trzech obszarach: sprawach cywilnych, gospodarczych, a także administracyjnych. Szczególną wagę przywiązujemy do tych projektów legislacyjnych, które mogą wpływać na zmianę postaw i działań organów administracji publicznej oraz poprawić ich relacje z otoczeniem biznesowym/przedsiębiorcami – podkreśla wiceminister przedsiębiorczości i technologii Marek Niedużak.

Mediacja umożliwia szybsze zakończenie danej sprawy i zwiększa szanse na uniknięcie postępowania odwoławczego lub przed sądem. Jej koszt jest niższy niż koszt prowadzenia postępowań w kolejnych instancjach. Zaletami mediacji  są także: brak zbędnych formalności, możliwość zachowania poufności oraz usprawnienie komunikacji między organem a obywatelami. Często polubowne wypracowanie rozwiązania umożliwia także skonfliktowanym stronom kontynuowanie współpracy biznesowej. Jest to bardzo ważne w codziennej pracy przedsiębiorców.

Podstawy stosowania mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych

Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów. Znajduje się w niej szereg uprawnień proceduralnych i organizacyjnych dotyczących prowadzenia postępowania mediacyjnego oraz bodźców ekonomicznych dla stron, a także system kwalifikacji mediatorów stałych oraz skrócenia postępowań arbitrażowych.

Już teraz widać pozytywne efekty działania ustawy. W zeszłym roku łącznie w sprawach cywilnych i gospodarczych odbyło się ok. 13,5 tys. mediacji, podczas gdy jeszcze w 2006 r., czyli rok po wprowadzeniu mediacji do Kodeksu postępowania cywilnego, było ich zaledwie ok. 750 – zauważa wiceszef MPiT Marek Niedużak.

Kolejnym działaniem na rzecz upowszechnienia mediacji i ugód była nowelizacja ustawy o finansach publicznych oraz wprowadzenie pozytywnych przesłanek zawarcia ugody przez jednostki sektora finansów publicznych. W myśl nowych przepisów od 1 czerwca 2017 r. w przypadku sporu o należności cywilnoprawne, jednostki sektora finansów publicznych powinny dokonywać oceny skutków zawarcia ugody (art. 54a). W ocenie uwzględnia się prawdopodobny wynik postępowania sądowego albo arbitrażowego, biorąc pod uwagę zasadność spornych żądań, możliwość ich zaspokojenia oraz przewidywany czas trwania postępowania oraz jego koszty. W ciągu pierwszego roku obowiązywania liczba ugód zawieranych przy udziale PGRP podwoił  się. Równocześnie nowelizacja ustawy o dyscyplinie finansów publicznych wprowadziła przepis przeciwdziałający obawom urzędnika (awersja do ryzyka tłumaczona mityczną obawą przed naruszeniem dyscypliny), gdzie wprost napisano, że zawarcie ugody zgodnie z przepisami prawa nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Tam, gdzie widzimy przestrzeń do zawarcia ugody, tam podejmujemy próbę mediacji. Mam jednak świadomość, jak trudno się na nią zdecydować. Szczególnie wtedy, gdy brakuje wytyczonych dróg, ustalonej praktyki czy też wzorców, na których można byłoby się oprzeć. Z drugiej strony zawarta ugoda, czyli pozytywny rezultat negocjacji, to dowód na to, że warto próbować – zachęca wiceminister Marek Niedużak.

Mediacje w sprawach administracyjnych

W obszarze prawa administracyjnego, w szczególności postępowania administracyjnego, dzięki nowelizacji Kpa, która zaczęła obowiązywać w czerwcu 2017 r., do polskiego systemu prawnego została też wprowadzona mediacja w postępowaniu administracyjnym. Jej celem jest reforma ugód administracyjnych.

W obszarze prawa administracyjnego, w szczególności postępowania administracyjnego, dzięki nowelizacji Kpa, która zaczęła obowiązywać w czerwcu 2017 r., do polskiego systemu prawnego została też wprowadzona mediacja w postępowaniu administracyjnym. Jej celem jest reforma ugód administracyjnych.

• W KPA rozszerzono zakres ogólnej zasady polubownego rozstrzygania kwestii spornych wyrażonej w art. 13. Aktualnie zasada ta nakłada na organ administracji obowiązek dążenia do polubownego rozwiązywania kwestii spornych. W szczególności  chodzi tu o nakłanianie stron o spornych interesach do zawarcia ugody np. poprzez skorzystanie z mediacji przedsądowej. Istota mediacji administracyjnej nie dotyczy tylko sporu między stronami czy sporu między organem a stroną, lecz przede wszystkim służy wyważeniu interesu społecznego i interesu obywateli. Co do zasady mediacja ma pomóc w wypracowaniu takiego rozwiązania sprawy administracyjnej, z którym strony postępowania zgadzają się.
• Możliwość mediacji w  postępowaniu administracyjnym może przynieść wiele korzyści tj.:
  • Wzrost zaufania obywateli do organów administracji publicznej,
  • Zwiększenie wpływu stron na rozstrzygnięcie w ich sprawie,
  • Usprawnienie postępowania przed organem, skrócenie czasu jego trwania
  • Odciążenie sądownictwa administracyjnego.
• Dzięki odpowiedniej zmianie przepisów w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych zawarcie ugody nie może stanowić podstawy do zarzutu naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Od 2020 r. wyłączenie to będzie dotyczyło każdego przypadku wiążącej ugody, a więc także ugody administracyjnej.
• Od 2020 r. na podstawie przepisów ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych pojawi się nowa możliwość zakończenia sprawy administracyjnej, która toczy się na skutek odwołania od decyzji przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Organ i strona postępowania będą mogli zawrzeć  ugodę w przedmiocie ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy.
• W nowym Prawie zamówień publicznych chcielibyśmy, aby zamawiający i wykonawca, zanim wdają się w spór sądowy, również podjęli próbę ugodowego załatwienia sporu.

Podręcznik mediacyjny

Rozwiązania legislacyjne to jednak tylko jeden z wielu elementów złożonego zbioru działań, jakie powinny zostać podjęte, aby usprawnić relacje między przedsiębiorcami a wymiarem sprawiedliwości i administracją publiczną. Równie ważne jest stosowanie  przepisów w praktyce oraz wdrożenie wszelkich działań służących podnoszeniu świadomości prawnej, w tym także zwiększających wiedzę o mediatorach i ośrodkach mediacyjnych.

W celu przybliżenia idei i podstawowych informacji na temat mediacji w postępowaniu administracyjnym przygotowaliśmy - we współpracy z Centrum Mediacji Gospodarczej przy Krajowej Izbie Radców Prawnych- ogólnodostępny podręcznik dla pracowników urzędów państwowych.