Temat bilansu obowiązywania ustawy o przeciwdziałaniu zatorom płatniczym był przedmiotem piątkowego śniadania prasowego wiceszefa MRPiT Marka Niedużaka i prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Tomasza Chróstnego. 

Dzięki sprawozdaniom na temat praktyk płatniczych wszyscy przedsiębiorcy oraz obywatele zyskają wiedzę na temat tego, jak swoje zobowiązania regulują najwięksi przedsiębiorcy w Polsce. To z kolei obniży ryzyko, w szczególności dla firm z sektora MŚP, wchodzenia w relacje biznesowe z nierzetelnymi partnerami lub takimi, którzy stosują długie terminy. Jednocześnie duże firmy będą mogły zaprezentować się jako rzetelni kontrahenci

– powiedział Niedużak. Jak podkreślił:

Brak informacji o stosowanych przez największe firmy praktykach płatniczych utrudnia podejmowanie decyzji biznesowych, w szczególności w przypadku przedsiębiorstw MŚP, dla których kontrakty z największymi graczami mogą być szansą na rozwój, ale są również obarczone dużym ryzykiem.

Walka z zatorami płatniczymi to zadanie szczególnie ważne w czasie pandemii, kiedy terminowe otrzymanie płatności może decydować o „być albo nie być” wielu przedsiębiorców

– mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny. Jak poinformował:

W 2020 r., czyli pierwszym roku obowiązywania ustawy o zatorach płatniczych, wszcząłem 100 postępowań dotyczących największych  dłużników. Właśnie wydałem pierwsze cztery decyzje, w których nałożyłem kary na dwie spółki. W dwóch innych przypadkach postępowanie wykazało występowanie zatorów, jednak decyzje nie zawierają sankcji finansowych wobec spełnienia ustawowych warunków obligatoryjnego odstąpienia od nałożenia kary.

Niestety w prowadzonych obecnie postępowaniach zauważyliśmy, że niektórzy  przedsiębiorcy wykorzystują fortele prawne do uciekania od spełnienia obowiązku zapłaty swoim kontrahentom wynikającego z oczywistej wręcz uczciwości czy sprawiedliwości społecznej. Musimy zatem tak usprawnić przepisy, żeby wyeliminować luki pozwalające na odwlekanie i przedłużanie postępowania przez nierzetelnych przedsiębiorców, a niekiedy na uniknięcie kary mobilizującej do płacenia na czas

– zapowiedział prezes UOKiK. 

Sprawozdania z praktyk płatniczych składane przez największych przedsiębiorców 

Od 1 stycznia 2021 r. najwięksi podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych mają obowiązek przekazania do ministra właściwego ds. gospodarki sprawozdań na temat stosowanych przez nich praktyk płatniczych w danym roku. Wynikało to z nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, która nakłada na ok. 3000 największych podatników CIT takie zobowiązanie. 

Obowiązek złożenia sprawozdania z praktyk płatniczych dotyczy: 

• podatkowych grup kapitałowych bez względu na wielkość ich przychodu,
• firm, których przychód przekracza rocznie 50 mln euro.

Podmioty te będą raz do roku przedstawiać sprawozdanie o wartości należności i zobowiązań z transakcji handlowych w podziale na terminy płatności (do 30, 60, 120 dni i powyżej 120 dni) raz wartości niespełnionych i nieotrzymanych w terminie umownym świadczeń.

Zgodnie z nowymi przepisami pierwsze sprawozdanie  – za 2020 r. – przedsiębiorcy byli zobowiązani  złożyć do 1 lutego 2021 r.  Mogli tego dokonać za pomocą formularza elektronicznego dostępnego na portalu biznes.gov.pl.

Obowiązek złożenia sprawozdania spoczywa na członku zarządu lub innego organu zarządzającego. W spółce komandytowo-akcyjnej sprawozdanie składa komplementariusz prowadzący sprawy spółki. W przypadku podatkowej grupy kapitałowej sprawozdanie odrębnie składa kierownik każdej z tworzących ją spółek. Kierownik podmiotu, który w terminie nie złoży sprawozdania, podlega karze grzywny.

Analiza złożonych sprawozdań z praktyk płatniczych

W MRPiT trwa analiza otrzymanych sprawozdań. Po jej zakończeniu minister rozwoju, pracy i technologii poda do publicznej wiadomości ich zbiorcze zestawienie w Biuletynie Informacji Publicznej ministerstwa. W przypadku powzięcia podejrzenia, że sprawozdanie jest nierzetelne lub zawiera nieprawdziwe informacje, poinformuje o tym Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Do resortu wpłynęło także ok. 300 zapytań dotyczących przygotowania sprawozdań. Duża część zgłaszanych wątpliwości dotyczyła:

• zakresu danych, które należy uwzględnić w sprawozdaniu,
• katalogu podmiotów zobowiązanych do złożenia sprawozdania, 
• kto może skutecznie złożyć sprawozdanie oraz jakiego rodzaju pełnomocnictwem należy się posłużyć w celu złożenia sprawozdania (ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych nie określa szczególnego rodzaju pełnomocnictwa). 

Niektóre z podmiotów, które złożyły sprawozdanie, wyraziły potrzebę jego modyfikacji. MRPiT dopuściło możliwość złożenia korekty w przypadku, w którym zmiana danych zawartych w złożonym sprawozdaniu wpływa w sposób dostrzegalny na ogólny obraz praktyk płatniczych przedsiębiorcy, co wynika z zawarcia błędnych, omyłkowych lub  niepełnych danych w pierwotnej wersji sprawozdania. 

Korekty będą przyjmowane do momentu publikacji zbiorczego zestawienia z praktyk płatniczych, co nastąpi po przeanalizowaniu wszystkich złożonych sprawozdań.

Ulga na złe długi a zatory płatnicze

Mechanizmem pomocnym w walce z zatorami płatniczymi jest ulga na złe długi. Dzięki niej przedsiębiorcy, którzy nie otrzymali jeszcze od swoich kontrahentów płatności za transakcję, nie muszą odprowadzać podatków CIT i PIT od kwoty spóźnionej płatności.

Ulga na złe długi umożliwia wierzycielowi pomniejszenie podstawy opodatkowania, jeżeli jego wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w ciągu 90 dni od terminu jej płatności. Z kolei dłużnik zostaje zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o kwoty z niezapłaconej faktury. Tym samym zapłaci wyższe podatki.

W przypadku uregulowania zobowiązania zarówno wierzyciel, jak i dłużnik dokonują korekty swoich rozliczeń za okres, w którym zobowiązanie zostało uregulowane.

W związku z pandemią COVID-19 przedsiębiorcom przyznano ułatwienie w stosowaniu ulgi na złe długi mające na celu poprawę płynności firm. Z jednej strony skrócono termin uprawniający wierzyciela do skorzystania z możliwości pomniejszenia podstawy opodatkowania/zwiększenia straty do 30 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze lub w umowie. 

Z drugiej strony przewidziano zwolnienie dłużników z obowiązku zwiększania podstawy opodatkowania/zmniejszenia straty. Warunkiem skorzystania z takiej możliwości jest spadek przychodu o co najmniej 50 proc. w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku podatkowego, a w przypadku podatnika, który rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w roku poprzedzającym rok podatkowy – w stosunku do uzyskanych w tym roku średnich przychodów; 

Przepisy mają zastosowanie do okresów rozliczeniowych, w których podatnik poniósł negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19 oraz  obowiązywał stan epidemii ogłoszony z powodu koronawirusa. 

Wpływ COVID-19 na terminowość zobowiązań płatniczych

Obowiązek składania po raz pierwszy w 2021 roku sprawozdań z terminowości spłat należności i zobowiązań z transakcji handlowy zbiegł się ze światowym kryzysem ekonomicznym spowodowanym pandemią COVID-19.

Perturbacje wynikające z pandemii szczególnie dotknęły m.in. takie branże jak transport, turystyka i organizacja imprez masowych. Z kolei w handlu żywnością i materiałami sanitarnymi obecna sytuacja mogła przełożyć się na większe obroty. Z oceną na, ile wpłynęło to na ogólny obraz sprawozdań z praktyk płatniczych, przyjdzie jednak jeszcze poczekać.