Zrównoważony rozwój - to ścieżka rozwojowa uwzgledniająca aktualne potrzeby wszystkich ludzi bez uszczerbku dla przyszłych pokoleń i ich potrzeb. Opiera się na trzech filarach: gospodarczym, środowiskowym i społecznym.

W świecie z rosnącymi współzależnościami między krajami niezbędne jest zapewnienie skoordynowanego podejścia do planowania, opracowywania i wdrażania polityk rozwojowych. Realizacja Agendy 2030 i SDGs wymaga strategicznej wizji transformacji, wspieranej przez profesjonalną i sprawną służbę publiczną, która reaguje na szybko zmieniające się uwarunkowania. Kolejnym wyzwaniem jest właściwe zakomunikowanie zasad spójnego strategicznego podejścia – jak każdy z nas może utożsamiać się z realizacją takiego globalnego celu.

Pomocne są silne mechanizmy instytucjonalne, przywództwo i zdolności strategiczne w organizacjach sektora publicznego, aby w zrównoważony sposób włączyć priorytety gospodarcze, społeczne i środowiskowe w procesy decyzyjne i wdrażanie polityki. Potrzeba również strategicznej wizji, zdolności i narzędzi do przewidywania przyszłych trendów i zależności oraz rozumienia przemian jakie mogą one przynieść w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej po to by odpowiednio zaprojektować rozwiązania.

Koncepcja spójności polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju

W celu integracji różnych wymiarów zrównoważonego rozwoju w procesie tworzenia polityki krajowej i międzynarodowej, promowana jest koncepcja spójności polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju (ang. Policy Coherence for Sustainable Developmen, PCSD).

W kontekście Agendy 2030 oznacza to jej zintegrowaną realizację poprzez: (I) wspieranie synergii i maksymalizację korzyści w obszarach polityki gospodarczej, społecznej i środowiskowej; (II) równoważenie celów polityki krajowej z międzynarodowymi celami zrównoważonego rozwoju; oraz (III) uwzględnienie transgranicznego i długoterminowego wpływu polityk, w tym tych, które mogą oddziaływać na kraje rozwijające się. Istotne jest też działanie w zgodzie z główną zasadą Agendy 2030 - niepozostawiania nikogo w tyle (ang. no one will be left behind), zwłaszcza tych grup, które dotychczas były pomijane (m.in. ze względu na skrajne ubóstwo, izolację geograficzną albo społeczną, wrażliwość na zmiany, status społeczny itd.).

Spójność polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju nabrała znaczenia w procesie budowanie spójnej odpowiedzi na pandemię COVID-19 i wywołany przez nią kryzys. Lepsza i trwała odbudowa wymaga równoważenia krótkookresowych celów osiągnięcia wzrostu gospodarczego z budowaniem długoterminowej stabilności i odporności krajów na przyszłe kryzysy. Wiąże się to z potrzebą wzmocnienia międzysektorowych działań i mechanizmów zarządzania nieuniknionymi kompromisami między krótko a długoterminowymi priorytetami oraz między celami polityki gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Trwała odbudowa wymaga też wsparcia organizacyjnego wykraczającego poza struktury administracyjne rządów.

Odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie w jaki sposób spójnie i efektywnie realizować SDGs są Rekomendacje Rady OECD ws. spójności polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju – Recommendation of the Council on Policy Coherence for Sustainable Development (PCSD).

Policy Coherence for Sustainable Development to podejście i narzędzia wspierające integrację wymiaru gospodarczego, społecznego, środowiskowego i zarządzania zrównoważonym rozwojem na wszystkich etapach kształtowania polityki krajowej i międzynarodowej. PCSD ma również na celu wspieranie synergii i kompromisów, zajęcie się oddziaływaniami transgranicznymi i międzypokoleniowymi, przy jednoczesnym promowaniu partnerstwa i współpracy.

Zakres Rekomendacji

Rekomendacje koncentrują się przede wszystkim na elementach aktywujących, które są niezbędne do ułatwienia rządom wysiłków na rzecz poprawy PCSD. Opierają się na założeniu, że zdolność do konsekwentnego opracowywania i wdrażania spójnych polityk we wszystkich obszarach zależy od procesów, systemów, struktur i narzędzi wykorzystywanych przez rządy do zarządzania polityką na wszystkich poziomach i koordynowania jej.

W rekomendacji przedstawiono zasady zwiększania spójności polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju w ramach trzech głównych filarów, którymi są:

I. Strategiczna wizja spójnej realizacji Agendy 2030;

II. Skuteczne i sprzyjające włączeniu społecznemu mechanizmy instytucjonalne i zarządzania w celu uwzględnienia interakcji politycznych w różnych sektorach;

III. Elastyczne i adaptacyjne narzędzia do przewidywania, oceny i rozwiązywania krajowych, transgranicznych i długoterminowych skutków polityk.

Poszczególne zasady zwiększania spójności polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju w ramach trzech wspomnianych filarów są następujące:

I. Strategiczna wizja spójnej realizacji Agendy 2030

1. Budowanie silnego, politycznego zaangażowania i przywództwa na najwyższym szczeblu politycznym, aby wzmocnić działania całego rządu na rzecz PCSD. Biorąc pod uwagę możliwość konfliktu między różnymi interesami i priorytetami zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym, potrzebne jest silne przywództwo polityczne, aby kształtować krajową debatę na temat tego jak przejść na zrównoważoną ścieżkę i realizować wspólny program całego rządu.

2.  Zdefiniowanie, wdrożenie i komunikowanie strategicznej długofalowej wizji, która wspiera spójność polityki i orientuje rząd i zainteresowane strony w kierunku osiągania wspólnych celów. Pomyślna realizacja SDGs wymaga uwzględnienia długoterminowej perspektywy konsekwencji dzisiejszych działań oraz planowania na przyszłość w celu zaspokojenia potrzeb obecnych i przyszłych pokoleń. Oznacza to uznanie, że dobrobyt przyszłych pokoleń zależy od zasobów pozostawionych przez obecne pokolenie, w tym kapitału ekonomicznego, naturalnego, ludzkiego oraz społecznego.

3. Poprawa integracji polityki, aby wykorzystać synergie w obszarach polityki gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Spójna realizacja SDGs wymaga określonych mechanizmów instytucjonalnych sterujących integracją polityki. Niezbędne są konkretne inicjatywy ze strony rządu, aby lepiej zintegrować cele gospodarcze, środowiskowe i społeczne w ramach mandatu każdej istniejącej instytucji i zapewnić, że ​​cele krajowe i lokalne są dostosowane do osiągnięcia SDGs.

II. Skuteczne i sprzyjające włączeniu społecznemu mechanizmy instytucjonalne i zarządzania w celu uwzględnienia interakcji politycznych w różnych sektorach

4. Zapewnienie koordynacji  całego rządu w celu promowania wzajemnie wspierających się działań w różnych sektorach.  Przekrojowy charakter SDGs stanowi wyzwanie w zakresie koordynacji na każdym szczeblu i na każdym etapie procesu kształtowania polityki. Wymaga również od rządów wzmocnienia istniejących mechanizmów koordynacji poziomej (w tym międzyresortowej) i pionowej (między szczeblem międzynarodowym, krajowym i niższym). Posiadanie skutecznych mechanizmów i procesów na odpowiednich poziomach koordynacji jest niezbędne, aby zapewnić zintegrowane wdrażanie Agendy 2030 i SDGs.

5. Zaangażowanie władz regionalnych i lokalnych w celu dostosowania priorytetów, znalezienia równowagi między lokalną autonomią i krajowym systemem zarzadzania rozwojem oraz promowania skoordynowanych działań sprzyjających realizacji Agendy 2030. Szacuje się, że 65% ze 169 zadań/targets będących podstawą 17 SDGs  nie zostanie osiągnięte bez odpowiedniego zaangażowania i współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi (SDSN, 2016).

6. Skuteczne angażowanie interesariuszy w celu utrzymania szerszego wsparcia dla spójności polityki. Spójna realizacja SDGs wymaga mechanizmów dialogu i zaangażowania, dzięki którym rząd i kluczowi interesariusze mogą wspólnie identyfikować wyzwania, ustalać priorytety, opracowywać rozwiązania, dostosowywać polityki i działania oraz mobilizować zasoby na rzecz zrównoważonego rozwoju. Aktywne angażowanie się interesariuszy na wszystkich etapach tworzenia polityk, w tym poprzez wymianę fachowej wiedzy, pomaga zapewnić całościową perspektywę w kwestiach zrównoważonego rozwoju, wyważyć różnorodne interesy, określić potencjalne kompromisy, podnieść świadomość społeczną.

III. Elastyczne i adaptacyjne narzędzia do przewidywania, oceny i rozwiązywania krajowych, transgranicznych i długoterminowych skutków polityk.

7. Analiza i ocena wpływu polityki i finansowania w celu uniknięcia negatywnego oddziaływania, w szczególności na kraje rozwijające się. Monitorowanie i ocena wpływu są integralną częścią procesu zarządzania, by upewnić się, że wartość publiczna i zamierzone wyniki są osiągane zgodnie z początkowymi celami i założeniami. Istotna jest ocena  skumulowanych skutków polityk i regulacji, analiza roli i wpływu zarówno inwestycji publicznych jak i prywatnych oraz dążenie do ograniczenia negatywnych skutków nie tylko w kraju, ale także transgranicznych.

8. Wzmocnienie systemów monitorowania, sprawozdawczości i oceny w celu gromadzenia danych na temat wpływu polityk i informowania o postępach w zakresie spójności polityki. Dane oferują możliwości lepszego przewidywania, prognozowania i planowania przyszłości, umożliwiają też monitorowanie i reagowanie na nieoczekiwane skutki wdrażanych polityk oraz ocenę i wyciąganie wniosków z poprzednich działań. Potrzeby w zakresie danych do monitorowania SDGs  często wykraczają poza zakres dotychczasowych statystyk krajowych. Niezbędne są zatem wysiłki, aby wypełnić luki we wskaźnikach.

Agenda 2030 i PCSD stanowią ramy umożliwiające identyfikację i zrozumienie różnych rodzajów interakcji między SDGs oraz powiązanych z nimi polityk. Pomoże to w maksymalizacji synergii i wykorzystaniu korzyści dla wszystkich (dążenie do wielu celów jednocześnie). Równocześnie pozwoli unikać potencjalnych konfliktów między priorytetami sektorowymi (dążenie do jednego celu politycznego bez osłabiania innych). Umożliwi również zarządzanie kompromisami (minimalizacja negatywnego wpływu na inne polityki). W końcowym rozrachunku pomoże w opracowaniu spójnych polityk, które generują wiele dodatkowych korzyści dla zrównoważonego rozwoju.

W kontekście przezwyciężania kryzysu wywołanego przez pandemię COVID-19 zasady PCSD mogą stanowić swego rodzaju mapę drogową na rzecz trwałej i sprzyjającej włączeniu społecznemu odbudowy, w myśl zasady nie pozostawia nikogo w tyle.