Wyeliminowanie możliwości spalania w gospodarstwach domowych najgorszej jakości paliw czyli mułów i flotokoncentratów; uruchomienie naboru wniosków o wsparcie termomodernizacji i wymiany przestarzałych, wysokoemisyjnych pieców w polskich domach; zakaz produkcji i sprzedaży w Polsce kotłów, które nie spełniają ścisłych kryteriów dotyczących ograniczenia emisji szkodliwych substancji – to trzy, zrealizowane już, filary rządowego programu Czyste Powietrze.

W zeszłym miesiącu ruszył nabór wniosków w ogólnopolskim programie wymiany kotłów i termomodernizacji skierowanym do osób indywidualnych. Do tej pory złożonych zostało kilka tysięcy wniosków o dofinansowanie. Z kolei 9 października br. Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, której celem jest umożliwienie realizacji programu wsparcia osób zagrożonych ubóstwem energetycznym zamieszkujących nieefektywnie ogrzewane i generujące zanieczyszczenie powietrza domy jednorodzinne. Ustawa przewiduje nawet 100 – procentowe dofinansowanie inwestycji. 30% planowanych kosztów inwestycji poniesie gmina, a 70% kosztów zostanie sfinansowana ze środków pochodzących z budżetu państwa m.in. z części wpływów z tzw. opłaty recyklingowej. Dzięki tym działaniom rządowy program prowadzi do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza przy jednoczesnej redukcji energochłonności domów jednorodzinnych. Dzięki temu walka ze smogiem nie przełoży się na pogorszenie sytuacji materialnej gospodarstw domowych.

"Po 18 miesiącach funkcjonowania programu Czyste Powietrze - dzięki zaangażowaniu szeregu resortów - jego kluczowe założenia są zrealizowane. Udało się stworzyć solidne warunki dla ograniczania niskiej emisji, powodowanej przez spalanie słabej jakości paliw w przestarzałych, wysokoemisyjnych kotłach, co jest główną przyczyną smogu w Polsce. W dalszej kolejności nasz rząd zamierza zająć się redukcją smogu komunikacyjnego " – komentuje Pełnomocnik Premiera ds. Programu Czyste Powietrze, wiceprezes NFOŚiGW Piotr Woźny. I podkreśla: "Nigdy wcześniej w historii Polski żaden rząd tak odważnie i z taką determinacją nie mierzył się z problem zanieczyszczenia powietrza. Po raz pierwszy jesteśmy tak blisko rozwiązania problemu zanieczyszczania kraju niską emisją pochodzącą z domowych palenisk. "

Co planujemy ?

Plan kolejnych działań rządu w ramach realizacji programu Czyste Powietrze na kolejne 6 miesięcy to przede wszystkim:

• wdrożenie i optymalizacja systemu regulacji wspierających walkę ze smogiem komunikacyjnym,
• wdrożenie systemu kontroli jakości paliw stałych we współpracy z Inspekcją Handlową, UOKiK i Krajową Administracja Skarbowa,
• wdrażanie nowelizacji ustawy o wsparciu termomodernizacji i remontów - zawieranie umów o współpracę z miastami z list WHO,
• budowa prototypu bazy inwentaryzacyjnej kotłów na paliwa stałe (konsorcjum MPiT, Krakowski Alarm Smogowy, Instytut Łączności, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla i Instytut Ochrony Środowiska) oraz otoczenia prawnego tej bazy,
• wsparcie rozwoju branży ciepłowniczej jako źródła ciepła dla budynków wielorodzinnych.

Program Czyste Powietrze

Przypomnijmy, że program Czyste Powietrze to rządowy przepis na walkę ze smogiem. Składa się na niego 15 rekomendacji Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z 25 kwietnia 2017 roku. Są to główne kierunki działań przeciwdziałających problemowi wysokiego stężenia zanieczyszczeń powietrza na znacznym obszarze naszego kraju.

Pierwszym krokiem w realizacji programu były ustawa i rozporządzenie wykonawcze definiujące wymagania dla kotłów na paliwa stałe. Dzięki nim z rynku eliminowane są pozaklasowe i wysokoemisyjne urządzenia, które są głównym źródłem niskiej emisji w Polsce. Nowoczesne kotły z automatycznym podawaniem paliwa i pełną kontrolą procesu spalania pozwalają obniżyć emisję pyłu i innych zanieczyszczeń nawet o 99%. Obecnie trwają prace nad nowelizacją rozporządzenia, która pozwoli jeszcze uszczelnić rynek obrotu tymi urządzeniami.

Drugi filar to wprowadzenie norm jakościowych dla paliw stałych, regulowanych przez ustawę z lipca br. oraz rozporządzenie wykonawcze z 27 września br. Dobre jakościowo paliwo pozwala osiągnąć pełną sprawność urządzenia grzewczego oraz minimalizuje emisję zanieczyszczeń do powietrza. Rządowe regulacje eliminują z rynku najgorszej jakości paliwa, czyli muły i flotokoncentraty. Wprowadzają też instytucję „świadectw jakości paliw stałych”, które są narzędziem do budowania świadomości konsumentów w tym obszarze. Budują również system instytucjonalnej kontroli jakości paliw stałych przez Krajową Administrację Skarbową, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Inspekcję Handlową, które mają na realizację tych zadań łącznie ponad 78 milionów złotych do 2027 roku.

"Udało się osiągnąć bardzo trudny kompromis, który jest wielkim krokiem w stronę uregulowania rynku paliw stałych w Polsce. Z punktu widzenia dotychczasowych praktyk poprzednich rządów, nie da się przecenić tego osiągnięcia" – zaznacza Piotr Woźny.

Trzeci kluczowy element programu Czyste Powietrze jest absolutnie niezbędny dla utrzymania równowagi nowego porządku na rynku paliw stałych w Polsce. Jest to system wsparcia obywateli, mający na celu przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu energetycznemu. Na system ten składają się ogólnopolski program Czyste Powietrze, realizowany przez NFOŚiGW, na którego realizację rząd przeznaczył 103 mld zł w skali 10 lat oraz ustawa umożliwiająca stworzenie programu wspierania ubogich energetycznie zamieszkujących najbardziej zanieczyszczone obszary kraju (miasta z listy WHO). Dzięki tym działaniom znaczącej poprawie ulegnie efektywność energetyczna budynków, a ich mieszkańcy mogą liczyć na redukcję zapotrzebowania na energię, a co za tym idzie obniżenie kosztów ogrzewania budynku.

Trzy wspomniane wyżej filary programu Czyste Powietrze koncentrują się na temacie walki z niską emisją, a więc najważniejszą przyczyną smogu w Polsce. Dzięki ich realizacji w najbliższych latach osiągnięty zostanie efekt znacznej redukcji zanieczyszczenia powietrza.

W ciągu minionych 18 miesięcy, dzięki zaangażowaniu różnych resortów, udało się również zrealizować szereg innych rekomendacji Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów:

• stworzono taryfę antysmogową na energię elektryczną,- promowany jest transport niskoemisyjny,
• wprowadzono regulacje wspierające tworzenie stref czystego transportu,
• rozwijana jest sieć stacji pomiarowych,
• w działania informacyjne włączani są pracownicy Ośrodków Pomocy Społecznej,
• NCBiR wspiera antysmogowe innowacje,
• wdrażaniu programu Czyste Powietrze towarzyszy kampania edukacyjna i konsultacje społeczne.

Prezentacja "Czyste Powietrze. Przegląd stanu zaawansowania programu - Październim 2018 r." (PDF 7 MB)