Proces Berliński to inicjatywa państw, która wspiera współpracę regionalną Bałkanów Zachodnich, uzupełniając i wzmacniając politykę rozszerzenia Unii Europejskiej. Spotkanie ministrów ds. gospodarki jest jednym z elementów poprzedzających lipcowy Szczyt Bałkanów Zachodnich, który odbędzie się w przyszłym tygodniu w Berlinie. W 2021 r. rotacyjne przewodnictwo w Procesie Berlińskim sprawują Niemcy. Gospodarzem spotkania był Peter Altmaier, niemiecki minister gospodarki i energii.

– Format współpracy Procesu Berlińskiego ma dla nas szczególne znaczenie. W polskim interesie bowiem leży rozbudowa połączeń transportowych, energetycznych i cyfrowych, które pozwalałyby na zwiększanie powiązań szczególnie na osi północ–południe. Działania kierowane do państw Bałkanów Zachodnich są komplementarne wobec naszych starań podejmowanych w ramach Inicjatywy Trójmorza. W naszym żywotnym interesie jest również dywersyfikacja tras dostaw surowców energetycznych do Europy Południowo-Wschodniej. Dlatego wspieramy rozbudowę połączeń energetycznych na linii północ–południe i dokończenie budowy terminalu LNG w Chorwacji. Cieszymy się również z zapowiedzi wsparcia w Planie gospodarczo-inwestycyjnym dla Bałkanów Zachodnich projektów budowy łączników gazowych, które wzmocnią bezpieczeństwo energetyczne regionu – powiedział Jarosław Gowin, wicepremier, minister rozwoju, pracy i technologii.

I dodał:

– Polską specjalnością w procesie berlińskim może być promocja samorządów terytorialnych i współpracy transgranicznej. To okazja do transferu dobrych praktyk z Europy Środkowej na Bałkany.

Plan inwestycyjno-gospodarczy dla Bałkan Zachodnich

Pandemia COVID-19 wpłynęła  bardzo negatywnie na sytuację gospodarczą regionu. Według oceny Banku Światowego średni wskaźnik PKB dla państw Bałkanów Zachodnich skurczył się o 4,8%. Szczególnie dotknięte zostały kraje z rozwiniętym sektorem usług (przede wszystkim turystycznym) – czyli Czarnogóra, Albania i Kosowo (m.in. ze względu na odcięcie diaspory od możliwości spędzenia wakacji w kraju pochodzenia). By wesprzeć odbudowę gospodarczą regionu, Unia Europejska przedstawiła w październiku 2020 r. plan inwestycyjno-gospodarczy o wartości do 9 mld euro. Ma on przyśpieszyć rozwój gospodarczy regionu poprzez wsparcie jego energetycznej i cyfrowej transformacji.

W dokumencie przestawiono 10 priorytetowych obszarów, które będą wspierane w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej  oraz poprzez nowy instrument gwarancji kredytowych UE dla państw bałkańskich. Priorytety obejmują m.in. rozwój infrastruktury drogowej i kolejowej oraz szlaków wodnych na osi północ–południe i wschód–zachód oraz łączących regiony nadmorskie. Priorytetem jest także transformacja energetyczna regionu poprzez wspieranie rozwoju niskoemisyjnych mocy wytwórczych, budowę łączników gazowych ułatwiających odejście od węgla i integrację systemów elektroenergetycznych oraz zwiększenie efektywności energetycznej (termomodernizacja). Za kluczowe uznano także takie obszary jak rozwój infrastruktury cyfrowej, innowacyjnego sektora prywatnego i aktywizację młodzieży.

Proces Berliński

Współpraca w formacie Procesu berlińskiego została zapoczątkowana przez Niemcy w 2014 r. Skupia 10 państw UE (Austria, Bułgaria, Chorwacja, Francja, Grecja, Niemcy, Polska – jako jedyna z krajów Europy Środkowej, Słowenia, Wielka Brytania, Włochy) i 6 krajów Bałkanów Zachodnich (Czarnogóra, Serbia, Macedonia Północna, Albania, Bośnia i Hercegowina, Kosowo). Polska dołączyła do procesu w 2018 r., a w 2019 r. objęła roczne przewodnictwo w procesie. Proces berliński ma uzupełniać politykę rozszerzenia Unii Europejskiej. Jednym z jego priorytetów jest przyśpieszenie rozwoju gospodarczego państw Bałkanów Zachodnich. Osiągnieciu tego celu służą m.in. wzmacnianie integracji gospodarek państw regionu oraz program wspierania inwestycji infrastrukturalnych.

Współpraca gospodarcza Polski z Bałkanami Zachodnimi

W latach 2016-2019 obroty w krajami Bałkanów Zachodnich rosły dynamicznie, szybciej niż w skali ogólnej. We wskazanym okresie eksport towarów do tych krajów z Polski przyrastał średniorocznie o 9%, a import z nich aż o 29%.

Zeszłoroczny kryzys jednak znacząco zaburzył dotychczasową dynamicznie rozwijającą się współpracę handlową, szczególnie po stronie naszego eksportu, który to notował spadek o ok. 9% (do blisko 1,3 mld EUR). Z drugiej strony import z Bałkanów Zachodnich nadał rósł (o 8,7%, do 1 mld EUR w 2020 r.), niemniej już w niższym tempie niż w poprzednich latach.  W 2020 r. najbardziej wśród krajów Bałkanów Zachodnich obniżył się eksport do Czarnogóry (o 28%) oraz Bośni i Hercegowiny (o ok. 21%). W dalszej kolejności znalazły się Serbia i Albania ze spadkami po ok. 6%.

Z optymizmem patrzymy na dane handlowe z Bałkanami Zachodnimi za pierwsze 4 miesiące 2021 r., kiedy to po stronie eksportu notowano wzrost o 20%, do 483 mln EUR, a importu o 26%, do 358 mln EUR. Były to jednocześnie wzrosty szybsze niż w skali ogólnej (odpowiednio 19% i 15,6%). Szczególnie dynamicznie w pierwszych 4 miesiącach br. rósł nasz eksport do Albanii (o ponad 30%) oraz Kosowa (o prawie 30%). Szybko także zwiększył się wywóz do naszego największego partnera handlowego z tej grupy krajów, tj. Serbii – o 23%.

W polskim eksporcie do tej grupy państw dominującą pozycję mają wyroby przemysłu elektromaszynowego (27%). Drugie miejsce w polskim eksporcie do państw Bałkanów Zachodnich po 4 miesiącach br. zajęły artykuły rolno-spożywcze (20%), a dalej: wyroby przemysłu chemicznego (18%) i wyroby metalurgiczne (10%). 

Po stronie importu z kolei dominują wyroby przemysłu chemicznego oraz wyroby elektromaszynowe (po 30% w okresie styczeń-kwiecień 2021 r.).