13 czerwca br. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii zorganizowało seminarium poświęcone zjawisku ubóstwa energetycznego w Polsce. Podczas warsztatu przedstawiciele administracji oraz zaangażowani w temat eksperci dyskutowali o wynikach najnowszych badań: "Zjawisko ubóstwa energetycznego w Polsce, w tym ze szczególnym uwzględnieniem zamieszkujących w domach jednorodzinnych" (przygotowany przez Instytut Badań Strukturalnych na zlecenie MPiT) oraz "Domy ubóstwa. Warunki mieszkaniowe osób ubogich" (zrealizowany przez Krakowski Alarm Smogowy oraz PwC). Konkluzje raportów korespondują z priorytetami rządowego programu „Czyste Powietrze”, którego jednym z najistotniejszych punktów jest walka z ubóstwem energetycznym oraz wsparcie termomodernizacji domów osób najbardziej potrzebujących.

Problem ubóstwa energetycznego dotyczy 4,6 mln osób w Polsce, głównie mieszkańców wsi i małych miast. Oznacza to, że co ósmy mieszkaniec Polski nie jest w stanie utrzymywać godnego poziomu życia, bo stoi przed dylematem, czy np. ogrzać mieszkanie, czy ograniczyć inne dobra takie jak jedzenie, leki, czy np. podręczniki szkolne. Dzięki najnowszym badaniom Instytutu Badań Strukturalnych zrealizowanych na zlecenie Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii wiemy, że większość ubogich energetycznie zamieszkuje tereny wiejskie i małe miasta, gdzie poziom dochodów jest relatywnie niższy niż w większych miejscowościach. Wiemy również, że ¾ z nich mieszka w domach jednorodzinnych, które dodatkowo są generalnie starsze niż ogół budynków jednorodzinnych w Polsce. Ponad 1/5 budynków zamieszkanych przez ubogie gospodarstwa domowe to zabudowa przedwojenna, a 1/3 to domy wybudowane w okresie 1961-1980. Są to więc domy, w których utrzymywanie temperatury komfortu jest znacznie trudniejsze niż w pozostałych budynkach. Niskie dochody i zamieszkiwanie budynków, które trudno dogrzać powodują, że ubodzy energetycznie zmuszeni są szukać najtańszych sposobów uzyskiwania ciepła. 2/3 ubogich energetycznie gospodarstw domowych wykorzystuje w tym celu węgiel i drewno.

Obraz ten uzupełniają wyniki badania na temat warunków mieszkaniowych osób ubogich zgłaszających się do programu Szlachetna Paczka. Badanie przeprowadzone zostało dzięki współpracy Krakowskiego Alarmu Smogowego, PwC Polska oraz Stowarzyszenia Wiosna. Objęło ono 705 lokali mieszkalnych osób i rodzin zgłoszonych do Programu Szlachetna Paczka z terenu Małopolski. Badanie to dostarcza wiedzy na temat, niekiedy bardzo trudnej, sytuacji lokalowej osób ubogich oraz tego, jak dotkliwe może być ubóstwo energetyczne. Dwie trzecie osób zgłoszonych do Programu Szlachetna Paczka zamieszkuje domy jednorodzinne, których stan techniczny utrudnia prowadzenie godnego życia. 60% domów jednorodzinnych zamieszkiwanych przez osoby zgłoszone do Programu jest zupełnie nieocieplona, a dalsze 14% posiada jedynie częściowe ocieplenie. Mieszkańcy aż 27% budynków nie mają dostępu do ciepłej wody w kranie – zmuszeni są podgrzewać wodę w garnku, na kuchniach gazowych, elektrycznych lub piecach na paliwa stałe. Aż 90% domów jednorodzinnych ogrzewanych jest za pomocą paliw stałych – węgla i drewna. W aż 24% domów jednorodzinnych głównym źródłem ciepła są stare piece kaflowe, których średni wiek wynosi 40 lat.

Prezentowane raporty wskazują na oczywistą korelację pomiędzy poziomem zanieczyszczenia powietrza w Polsce a ubóstwem energetycznym.

„Ubóstwo energetyczne dotyka bardzo dużą grupę Polaków. Jest też jedną z głównym przyczyn smogu. Jako pierwszy rząd chcemy podejść do problemu ubóstwa energetycznego w sposób systemowy. Dokładnie go zbadać i wypracować najbardziej skuteczne sposoby wsparcia osób dotkniętych ubóstwem energetycznym” – powiedziała minister Jadwiga Emilewicz

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Elżbieta Rafalska wskazała, że działania jej resortu wpisują się w politykę antysmogową – rodziny, w ramach Karty Dużej Rodziny, mogą otrzymać zniżki na zakup kotła gazowego.

Zdaniem Piotra Woźnego, pełnomocnika premiera do spraw programu "Czyste Powietrze" i wiceprezesa NFOŚiGW - „Nie da się skutecznie w Polsce walczyć ze smogiem, bez intensywnych działań przeciwko ubóstwu energetycznemu”.

Ważnym wnioskiem płynącym z analizy zaprezentowanych danych jest bezwzględna konieczność przeciwdziałania ubóstwu energetycznego - „Wyprowadzanie ludzi z ubóstwa energetycznego poprzez programy termomodernizacji jest więc czymś więcej niż tylko walką o ciepłe domy. Jest walką o zapewnienie dostępu do podstawowych zdobyczy cywilizacyjnych poprawiających egzystencję i komfort życia ludzi” - powiedział Andrzej Guła szef Polskiego Alarmu Smogowego.

Konkluzje raportów zaprezentowanych w trakcie seminarium będą stanowić cenne wsparcie analityczne w finalizowanych właśnie pracach nad nowelizacją ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów. Ustawa ta pozwoli uruchomić pilotażowy program termomodernizacji i wymiany wysokoemisyjnych źródeł dedykowany wsparciu termomodernizacji budynków mieszkalnych należących do osób najbardziej potrzebujących z 33 polskich miast umieszczonych przez Światową Organizację Zdrowia w 2016 r. na liście 50 miast w Europie z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem. Doświadczenia wyniesione z programu pilotażowego zostaną wykorzystane dla potrzeb opracowania ogólnopolskiego programu termomodernizacji budynków mieszkalnych, którego realizacja przyczyni się do radykalnej poprawy jakości powietrza w Polsce.

Zapraszamy do zapoznania się z raportami:

Raport "Zjawisko ubóstwa energetycznego w Polsce, w tym ze szczególnym uwzględnieniem zamieszkujących w domach jednorodzinnych" (PDF 1 MB)

Raport z badań ilościowych wśród osób zgłoszonych do programu Szlachetna Paczka: "Domy ubóstwa. Warunki mieszkaniowe osób ubogich" (PDF 2 MB)