Rada Europy jest organizacją międzynarodową o charakterze regionalnym, utworzoną na podstawie Statutu, przyjętego w Londynie 5 maja 1949 r. Jej członkami jest 47 państw europejskich. Poza strukturami Rady Europy pozostają Białoruś, Kosowo oraz Stolica Apostolska (która posiada status obserwatora).

Podstawowym celem Rady Europy jest osiąganie większej jedności pomiędzy jej członkami, aby chronić i realizować ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz ułatwić postęp ekonomiczny i społeczny.

Warunkiem członkostwa w Radzie Europy jest uznawanie zasady praworządności, reguł demokracji oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, co w praktyce wymaga przeprowadzenia wolnych wyborów do parlamentu.

Organami Rady Europy są:

1. Komitet Ministrów,
2. Zgromadzenie Parlamentarne,
3. Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych.

Za obsługę administracyjną Rady Europy odpowiada Sekretariat, na czele którego stoi Sekretarz Generalny.

Komitet Ministrów jest organem decyzyjnym Rady Europy. Przedstawicielami państw członkowskich w Komitecie Ministrów są ministrowie spraw zagranicznych, jednakże w praktyce państwa reprezentowane są przez ambasadorów. Komitet Ministrów rozważa, w związku z zaleceniem Zgromadzenia Parlamentarnego lub z własnej inicjatywy, środki właściwe dla realizacji celu Rady Europy, włączając w to zawieranie konwencji i umów oraz przyjmowanie przez rządy wspólnej polityki odnośnie do poszczególnych spraw. Na mocy Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Komitet Ministrów sprawuje nadzór nad wykonywaniem wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz posiada wyłączne prawo wnioskowania o wydanie przez Trybunał opinii doradczych. Decyzje Komitetu Ministrów mogą przybierać formę niewiążących zaleceń kierowanych do rządów państw członkowskich.

W skład Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy wchodzą przedstawiciele parlamentów państw członkowskich. Zgromadzenie może omawiać i formułować zalecenia w sprawach z zakresu celów i działań Rady Europy. Ponadto omawia i może formułować zalecenia dotyczące każdej sprawy przekazanej mu do przez Komitet Ministrów. Wybiera ono Sekretarza Generalnego Rady Europy, Komisarza Praw Człowieka Rady Europy, a także sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Szczególną wagę Rada Europy przywiązuje do ochrony praw człowieka. Istotną rolę pełnią w tym zakresie:

1. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy,
2. Komitet Sterujący do Spraw Praw Człowieka (CDDH),
3. Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT),
4. Europejska Komisja Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI).

Urząd Komisarza Praw Człowieka Rady Europy został utworzony w 1999 r. na podstawie rezolucji Komitetu Ministrów. Do zadań Komisarza należy m.in. promowanie edukacji i świadomości o prawach człowieka w państwach członkowskich, ułatwianie działalności krajowym rzecznikom praw obywatelskich lub instytucjom o podobnym charakterze, udzielanie porad i informacji na temat przestrzegania praw człowieka oraz zapobiegania ich naruszeniom. Zadania te wykonywane są poprzez wykorzystanie różnych mechanizmów, w tym kierowanie zaleceń ogólnych do państw członkowskich oraz składanie w nich wizyt. Polska gościła Komisarza Praw Człowieka Rady Europy dwukrotnie – w latach 2002 i 2006.

Komitet Sterujący do Spraw Praw Człowieka (CDDH) został powołany przez Komitet Ministrów Rady Europy. Komitet ten nadzoruje i koordynuje prace międzyrządowe w Radzie Europy z zakresu z zakresu praw człowieka, w tym równości płci i bioetyki. Pełni także rolę doradczą. Do jego zadań należy m.in. działanie na rzecz poprawy efektywności mechanizmów kontroli przestrzegania Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, prowadzenie działań obliczonych na ustanawianie standardów w prawach człowieka, dokonywanie prawnej analizy kwestii związanych z prawami człowieka i przyczynianie się w ten sposób do rozwijania polityk tematycznych Rady Europy. Komitetowi Sterującemu do Spraw Praw Człowieka podlegają: Komitet ekspertów do spraw reformy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (DH-GDR), Komitet bioetyczny (DH-BIO) oraz Komisja do spraw równości płci (GEC).

Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) został utworzony na mocy art. 1 Europejskiej konwencji o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu z 1987 r. Choć Komitet nie jest organem sądowniczym, uzupełnia on de facto działalność sądową Europejskiego Trybunału Praw Człowieka poprzez zapewnienie pozasądowego mechanizmu zapobiegawczego w celu ochrony osób pozbawionych wolności przed torturami oraz innymi formami złego lub poniżającego traktowania. Komitet złożony jest z przedstawicieli państw członkowskich Rady Europy, reprezentujących różne środowiska eksperckie, w tym prawników, policjantów oraz lekarzy. Organizuje wizytacje miejsc, w których  przebywają osoby pozbawione wolności, m.in. aresztów śledczych, zakładów karnych, posterunków policji, młodzieżowych ośrodków wychowawczych, szpitali psychiatrycznych i aresztów w celu wydalenia. Po każdej wizycie Komitet przygotowuje szczegółowy raport dotyczący danego państwa, zawierający m.in. zalecenia i uwagi w zakresie przestrzegania praw człowieka w wizytowanych jednostkach. Raport jest publikowany wraz z odpowiedzią Państwa na stronie internetowej CPT. 

Europejska Komisja Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) jest organem Rady Europy właściwym w zakresie praw człowieka, odpowiedzialnym za monitorowanie problemów rasizmu i nietolerancji z powodu pochodzenia etnicznego, obywatelstwa, koloru skóry, religii oraz języka, jak również ksenofobii, rasizmu i nietolerancji. Każde państwo członkowskie ma prawo powołania jednego członka Komisji. Może nim zostać wyłącznie ekspert dający rękojmię pełnienia funkcji w sposób niezależny i bezstronny. Komisja została utworzona na mocy Deklaracji i Planu Działalności, przyjętych 9 października 1993 r. podczas szczytu głów państw i szefów rządów Rady Europy w Wiedniu. Podstawy działania Komisji zostały określone w statucie, nadanym jej przez Komitet Ministrów Rady Europy 13 czerwca 2002 r. Komisja m. in. dokonuje przeglądu i oceny efektywności ustawodawstwa, polityk i innych środków przyjmowanych w państwach członkowskich w kontekście zwalczania rasizmu, ksenofobii, antysemityzmu i nietolerancji, proponuje działania na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim oraz formułuje zalecenia wobec państw członkowskich.   

W Radzie Europy opracowano szereg umów międzynarodowych, z których znaczna część dotyczy praw człowieka. Do najważniejszych spośród nich zaliczyć należy:

1. Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z protokołami dodatkowymi (1950 r.),
2. Europejską konwencję o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (1987 r.),
3. Konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych (1995 r.),
4. Konwencję o prawach człowieka i biomedycynie wraz z protokołami dodatkowymi (1997 r.), 
5. Konwencję w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi (2005 r.),
6. Konwencję o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych (2007 r.),
7. Konwencję w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (2011 r.).

Informacje na temat bieżącej działalności organizacji dostępne są na stronie internetowej Rady Europy.