Polska w Turcji

Urodzona w Wilnie, Ludwika Śniadecka wywodziła się z zasłużonej dla polskiej nauki patriotycznej szlacheckiej rodziny. Jej ojciec, stryj oraz bracia byli wybitnymi profesorami Uniwersytetu Wileńskiego, który w I poł. XIX w. był wiodącym ośrodkiem polskiej nauki. W Polsce Śniadecka znana jest głównie jako pierwsza wielka miłość Juliusza Słowackiego - jednego z czołowych przedstawicieli Romantyzmu. Fascynację jej osobą poeta upamiętnił w kilku wierszach. Uczucie Słowackiego pozostało jednak nieodwzajemnione a sama Ludwika bezgranicznie zakochała się w młodym rosyjskim oficerze, Włodzimierzu Rimskim-Korsakowie, synu ówczesnego generała-gubernatora litewskiego. Rimski-Korsakow zginął pod Szumlą w 1829 r. podczas wojny toczonej między Rosją a Imperium Osmańskim. Śniadecka przez lata pozostała w żałobie po ukochanym i trzynaście lat po jego śmierci, w 1842 roku, zdeterminowana by odnaleźć jego miejsce pochówku, udała się nad Bosfor. Chcąc uczcić pamięć Korsakowa, zamierzała założyć zakład filantropijny dla sierot i starców, nazwany jego i swoim imieniem. W Stambule Śniadecka poznała Michała Czaykowskiego – głównego organizatora polskiego życia politycznego w Turcji z ramienia Hotelu Lambert i ówczesnego szefa Głównej Agencji Misji Wschodniej tejże organizacji, który obiecał jej pomóc i ułatwić jej podróż do Silistrii, gdzie poległ Korsakow.

Książę Adam Jerzy Czartoryski był polskim mężem stanu i jedną z czołowych postaci okresu porozbiorowego. Dzięki jego działalności politycznej sprawa niepodległości Polski obecna była na agendzie rządów europejskich. Wywodził się z magnackiego rodu, którego czasy potęgi przypadły na XVIII i XIX wiek. Choć sam Czartoryski nad Bosfor nigdy nie dotarł, nie można mówić o przedsięwzięciach polskiej emigracji w Imperium Osmańskim bez zatrzymania się nad postacią księcia, który był jednym z głównych inicjatorów polsko-osmańskiego zbliżenia politycznego w XIX wieku. Lata młodości Czartoryskiego przypadły na okres rozbiorów Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Książę był obecny podczas uchwalania Konstytucji 3 Maja w 1791 roku, a rok później jako ochotnik wstąpił do armii litewskiej i brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej. W pierwszych latach po utracie niepodległości przez Polskę, został przyjacielem i doradcą Cara Aleksandra I. W latach 1804 – 1806 pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych w rządzie rosyjskim. W czasie kongresu wiedeńskiego współdziałał w tworzeniu konstytucyjnego Królestwa Polskiego, by w 1815 zostać wiceprezesem jego Rządu Tymczasowego. Po wybuchu powstania listopadowego (1830 – 31) książę Czartoryski wszedł w skład Rady Administracyjnej, a następnie został prezesem Rządu Tymczasowego, który wkrótce przekształcił się w Rząd Narodowy.

Michał Czaykowski, znany również jako Mehmed Sadyk Pasza, był bez wątpienia jedną z najbarwniejszych postaci należących do polskiej emigracji porozbiorowej w Imperium Osmańskim. Odznaczył się jako utalentowany działacz niepodległościowy, jak również powieściopisarz. W Paryżu Czaykowski związał się z Hotelem Lambert - czołowym ugrupowaniem skupiającym polską emigrację polityczną we Francji, któremu przewodniczył Książę Adam Czartoryski. W 1841 r. Czartoryski wybrał Czaykowskiego na szefa tworzonej Agencji Głównej Polskiej Misji Wschodniej i wysłał do Stambułu. Jednym z głównych celów Agencji było zmniejszanie wpływów Rosji wśród Słowian mieszkających w osmańskich granicach. Czaykowski oficjalnie przybył nad Bosfor jako francuski szlachcic, Michel Czayka, członek-korespondent Instytutu Historycznego w Paryżu z misją prowadzenia badań historycznych i etnograficznych wśród bałkańskich Słowian. W rzeczywistości stworzył on dogodne warunki dla działalności politycznej polskiej emigracji w państwie osmańskim i położył trwałe fundamenty dla istnienia „Polski nad Bosforem”.

Słowiański bard, czołowy poeta polskiego Romantyzmu, jeden z najważniejszych działaczy politycznych na emigracji – ostatnie tygodnie swojego życia spędził w Stambule. Jak pisze polski turkolog Jan Reychman: „Orient zawsze nęcił Mickiewicza.” Zainteresowanie Wschodem, typowe dla europejskiego Romantyzmu, ujawniło się już w studenckich latach poety, które spędził w Wilnie i Petersburgu, i znalazło ono odbicie w jego twórczości. W tym okresie w najbliższym otoczeniu poety znajdowali się orientaliści, uczył się języka perskiego, a najbardziej znanym przykładem poezji orientalnej Mickiewicza są „Sonety Krymskie” stanowiące opis podróży wieszcza na Półwysep Krymski latem i jesienią 1825 r. Na emigracji we Francji, gdzie poeta spędził znaczącą część swojego życia, Wschód zaczął odgrywać nową rolę. Jak wielu innych członków Wielkiej Emigracji, Mickiewicz wiązał nadzieje na odzyskanie przez Polskę niepodległości z Imperium Osmańskim.